Η Θεία Κοινωνία ως μέσο διασποράς του κορωνοϊού – Η Γνώση της Κτίσης δια της Επιστήμης

ΧΩΡΙΣ ΝΑ ΕΧΕΙ ΝΑ ΕΡΕΥΝΗΣΕΙ Η ΙΑΤΡΙΚΗ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ ΤΗΝ ΣΥΝΑΦΕΙΑ ΣΩΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΨΥΧΗΣ ΟΠΟΥ ΔΥΝΑΤΑΙ, ΣΕ ΕΠΙΠΕΔΟ ΟΝΤΟΛΟΓΙΑΣ, ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΑΠΟΦΑΝΘΕΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΣΧΕΣΗ ΤΟΥΣ ΜΕ ΤΟ ΥΠΕΡΒΑΤΙΚΟ ΕΚΤΟΣ ΤΩΝ ΟΡΙΩΝ ΤΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΟΠΟΥ ΔΕΝ ΔΥΝΑΤΑΙ;

  Γ΄ ΜΕΡΟΣ

ΑΡΧΙΜ. ΠΑΪΣΙΟΥ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ ΗΓΟΥΜΕΝΟΥ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ                            ΑΓΙΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΤΟΥ ΠΑΛΑΜΑ ΦΙΛΩΤΑ

16.  Η Γνώση της Κτίσης δια της Επιστήμης

Η έμφυτη γνώση επειδή παίρνει προσθήκη με τις διεργασίες της διανοίας  και την εκπαίδευση, μάλιστα για την γνώση των φυσικών πραγμάτων και φαινομένων του αισθητού κόσμου που αφορά  τα όντα, επομένως και για τον άνθρωπο, γίνεται σύνθετη γνώση, διότι διαμορφώνεται! Πώς διαμορφώνεται;  Από μία σειρά ενεργειών των γνωστικών δυνάμεων της ψυχής και από έμφυτη γνώση καταλήγει σε αυτή την φάση  τουλάχιστον επιστημονική γνώση. Με ποιό τρόπο; Γράφει ο Μέγας Αθανάσιος  για τον άνθρωπο: Ο Θεός «τὸ ἀνθρώπινον γένος κατ᾿ἰδίαν εἰκόνα πεποίηκε· καὶ τῶν ὄντων αὐτὸν θεωρητὴν καὶ ἐπιστήμονα διὰ τῆς πρὸς αὐτὸν ὁμοιώσεως κατεσκεύασε, δοὺς αὐτῷ καὶ τῆς ἰδίας ἀϊδιότητος ἔννοιαν καὶ γνῶσιν, ἵνα, τὴν ταυτότητα σώζων…» και ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς αναφερόμενος στην μετά την πτώση κατάσταση των λειτουργιών της φύσεώς μας εξηγεί με λεπτομέρεια: «Ο νους, χρησιμοποιώντας σαν όχημα τη φαντασία και μέσω αυτής επικοινωνώντας με τις αισθήσεις, αποκτά μια σύμμικτη γνώση. Ὁ ἄνθρωπος ὅ,τι γνωρίζει γιὰ τὰ οὐράνια φαινόμενα, ἀκόμη καὶ τὶς αἰτίες τῆς φύσεως, τὶς μεθόδους καὶ ὅλες τὶς τέχνες,τις επιστήμες καὶ γενικὰ κάθε γνώση ποὺ συνάγεται ἀπὸ ἐπὶ μέρους κατανοήσεις, ὅλα τὰ συγκεντρώνει μὲ τὴν αἴσθηση καὶ τὴ φαντασία μέσῳ τοῦ νοῦ· ἡ γνώση αὐτὴ εἶναι ἡ φυσική, ποὺ τὴν διαχειρίζεται, τὴν ἐπεξεργάζεται μέσῳ τῆς διανοίας. (Εδώ πλέον ενεργεί ο λόγος της διανοίας και όχι μόνο ο έμφυτος λόγος της ψυχής). Στὰ ἐπιτεύγματα αὐτὰ ἔφτασε ὁ ἄνθρωπος μὲ τὸ τριαδικὸ τῆς γνώσεως, δηλαδὴ τὸ νοερό, τὸ λογικὸ καὶ τὸ αἰσθητικό, τὸ ὁποῖο δὲν ἔχουν ἄλλα κτίσματα, ἀφοῦ τὸ αἰσθητικὸ δὲν εἶναι ἁπλῶς οἱ αἰσθήσεις ἀλλὰ ἡ δυνατότητα τῆς διανοίας νὰ ἀντιλαμβάνεται διὰ τῶν αἰσθήσεων τὸν αἰσθητὸ κόσμο καὶ νὰ ἀποκτᾶ γνώση. Αυτός είναι ο τρόπος που ο νους δια της ενέργειάς του «κατεβάζει τὸν ἑαυτό του πρὸς τὴν κατὰ διάνοια ἀναπτυσσόμενη ψυχική (αισθητική) ζωή», παίρνοντας και δίνοντας πληροφορίες ως ενέργειες κάθε δύναμης με τις οποίες επικοινωνεί και ελέγχει στη σειρά καθοδικά για να εκφράζεται, ανοδικά για να ενημερώνεται και να κοινωνεί με τον αισθητό κόσμο. Ὅλα αὐτὰ ὅμως ἀφοροῦν τὴν φυσικὴ γνώση! Η φυσική όμως γνώση, αν και δεν είναι αυτή καθ’ αυτή η πνευματική γνώση, εν τούτοις επειδή ανάγει και στον Θεό, έμμεσα είναι και πνευματική γνώση· «Οἱ οὐρανοί διηγοῦνται δόξαν Θεοῦ» (Ψλμ.18,2)! Γι’ αυτό μίλησα για έμμεση και μεικτή γνώση πιο πάνω. Πάντως, σχετικά με το πώς αποκτούμε την επιστημονική γνώση, ὅταν ὁ νοῦς καταβιβάζει τὴν ἐνέργειά του κάτω προς στὶς κατώτερες δυνάμεις γιὰ τὴν ζωὴ αὐτὴ τὴν ψυχικὴ καὶ πολυμέριστη καὶ παράγει διαφόρων εἰδῶν λογισμούς, καθὼς βλέπει καὶ στριφογυρίζει τὶς εἰκόνες ποὺ παραλαμβάνει ἡ φαντασία ἀπὸ τὶς αἰσθήσεις, διαλογιζόμενος καὶ ἀναλογιζόμενος καὶ συλλογιζόμενος, ἀποκτᾶ μὲ τὴ νόηση αυτή την σύμμεικτη γνώση, γράφει ο Γρηγόριος μεταφράζοντας ο Άγιος Νικόδημος:«Ὁ νοῦς ὡσὰν ὁποὺ εἶναι εἶδος τῶν εἰδῶν περιορίζει καὶ ἑνοποιεῖ τὰς διαφόρους μεταβατικὰς κινήσεις τῆς διανοίας, αἱ ὁποῖαι γίνονται πάντοτε μὲ μετάβασιν καὶ διαίρεσιν, καθὼς κινοῦνται τὰ ἑρπυστικὰ ζῶα· εἰς τὰς ὁποίας ὅλαι αἱ ἐπιστῆμαι ἐπιστηρίζονται. Διατὶ ἀγκαλὰ καὶ ὁ νοῦς καταβαίνει, ὡς εἴπωμεν, εἰς τὴν διάνοιαν καὶ διὰ τῆς διανοίας καταβαίνει εἰς τὴν πολυμέριστον ταύτην ζωὴν καὶ μεταδίδει τὰς ἐνεργείας του εἰς ὅλας τὰς ψυχικὰς δυνάμεις». Γι’ αυτό και αυτή η γνώση -προσέξτε το αυτό- δεν είναι βέβαιη γνώση, διότι δεν πατά καλά, αφού πιθανολογούμε από αυτά που καταλαβαίνουμε, από τα επί μέρους για το όλον κάνοντας υποθέσεις και εικασίες. Ενώ στην ανώτερη γνώση του νου με την θεωρία του Θεού δεν συμβαίνει αυτό! Θα το εξηγήσουμε παρακάτω σε άλλη ενότητα.

17. Ποιο είναι το Βασικό Χαρακτηριστικό αυτής της Λειτουργίας του Νου

Αναφερθήκαμε στην μεικτή λειτουργία του σώματος και της ψυχής του ανθρώπου με την οποία προέκυψαν οι επιστήμες. Το πώς ψυχή -για να εστιάσουμε τώρα- δια των αισθητηρίων του σώματος και δια των αισθήσεων που αυτά τα αισθητήρια ενεργούν, λαμβάνει τις πληροφορίες στις δικές της “πνευματικές” αισθήσεις, οι οποίες είναι οι γνωστικές δυνάμεις της ψυχής, καθώς συνδέονται με τον νου, τον λόγο και το πνεύμα της και συνάγει σε εμάς από όλα τα αισθητήρια μία γνώση με την πνευματική διεργασία της ενοποίησης ή ακόμη, από μία και μόνο αίσθηση αποκτά πλήθος διακεκριμένων γνώσεων είναι για την φυσιολογία, η οποία δεν δίνει την ερμηνεία της ενοποίησης δια της ψυχής, προς το παρόν ένα απροσπέλαστο μυστήριο. Αυτό επιβεβαιώνεται από την ιατρική βιβλιογραφία  με συγκεκριμένα ζητήματα που θέτουν όπως:

1.       «Στα 1960, οι άνθρωποι πίστευαν ότι τα αισθητικά συστήματα ήταν ιεραρχικά, λειτουργικά ομογενή και σειριακά. Παρ’ όλα αυτά, επακόλουθες έρευνες απέδειξαν ότι τα αισθητικά συστήματα είναι ιεραρχικά, λειτουργικά διαχωρισμένα και χαρακτηρίζονται από παράλληλη επεξεργασία (δείτε Τong, 2003). Τα αισθητικά συστήματα χαρακτηρίζονται από επιμερισμό της εργασίας: πολλαπλές εξειδικευμένες περιοχές, σε πολλαπλά επίπεδα, αλληλοσυνδεόμενες με πολλαπλές παράλληλες οδούς. Για παράδειγμα κάθε περιοχή του οπτικού συστήματος ειδικεύεται στην αντίληψη ορισμένων παραμέτρων των εικόνων (π.χ. σχήμα, χρώμα, κίνηση). Ωστόσο, τα σύνθετα ερεθίσματα συνήθως εκλαμβάνονται ως ενοποιημένα σύνολα και όχι ως συνδυασμοί ανεξάρτητων χαρακτηριστικών. Με ποιον τρόπο ο εγκέφαλος συνδυάζει ξεχωριστά αισθητικά χαρακτηριστικά, ώστε να παράγει ενοποιημένες αντιλήψεις; Αυτό αποκαλείται πρόβλημα σύνδεσης (binding problem) ( δείτε Billock & Tsou, 2004 de Gelder, 2000). Μία πιθανή λύση του προβλήματος πρόσδεσης είναι ότι στο φλοιό υπάρχει μία περιοχή στην κορυφή της αισθητηριακής ιεραρχίας, η οποία δέχεται σήματα απ΄ όλες τις άλλες περιοχές του αισθητικού συστήματος και τα συνδέει για να σχηματίσει τις αντιλήψεις. Όμως, δεν υπάρχουν στο φλοιό περιοχές, στις οποίες να μεταδίδουν σήματα όλες οι άλλες περιοχές ενός αισθητικού συστήματος».

2.      «Φανταστείτε τον εαυτό σας σ΄ ένα σύνθετο ακουστικό περιβάλλον, όπως ένα πάρτι. Η μουσική παίζει, οι άνθρωποι χορεύουν, τρώνε και πίνουν. Γύρω σας γίνονται αναρίθμητες συζητήσεις. Επειδή οι συνιστώσες συχνότητες σε κάθε ξεχωριστό ήχο ενεργοποιούν πολλές περιοχές κατά μήκος της βασικής σας μεμβράνης, ο αριθμός των περιοχών που ενεργοποιούνται ταυτόχρονα κάθε φορά από τους ήχους του πάρτι είναι τεράστιος. Με κάποιον τρόπο όμως, το ακουστικό σας σύστημα καταφέρνει να ταξινομήσει αυτά τα διαφορετικά μηνύματα συχνοτήτων σε διαφορετικές κατηγορίες και να τα συνδυάζει με τέτοιο τρόπο, ώστε εσείς να ακούτε την κάθε πηγή σύνθετων ήχων ανεξάρτητα ( δείτε Feng & Ratman, 2000). Για παράδειγμα, ακούτε τα λεγόμενα του ατόμου που κάθεται δίπλα σας σα ξεχωριστή ακολουθία ήχων, ανεξάρτητα από το γεγονός ότι περιέχουν πολλές από τις ίδιες συνιστώσες συχνότητες που προέρχονται από άλλες πηγές. Ο υποκείμενος μηχανισμός για αυτήν τη σημαντική ικανότητα παραμένει μυστήριο».

Ø  Το ότι ο Γιώργος Παξινός ανακάλυψε μια νέα, άγνωστη έως τώρα, περιοχή στον ανθρώπινο εγκέφαλο[1] την οποία ονόμασε «Ενδοσχοινιοειδή Πυρήνα» (Endorestiform Nucleus),  (η οποία) βρίσκεται κοντά στο σημείο όπου ενώνεται ο εγκέφαλος με το νωτιαίο μυελό. Συγκεκριμένα, βρίσκεται μέσα στο κάτω παρεγκεφαλιδικό σκέλος, μια περιοχή που ενσωματώνει και συνδυάζει τις αισθητηριακές και τις κινητικές πληροφορίες, προκειμένου να διορθώσει τη στάση του σώματος, την ισορροπία του και τις μικρές επιδέξιες κινήσεις, δεν λύνει το θέμα, διότι δεν αφορά την συγκεκριμένη ενοποίηση των μηνυμάτων που εδώ μας όπως τα επισημαίνει παραπάνω ο πανεπιστημιακός  John P.J. Pinel συγκεκριμέναστο 7^ο κεφάλαιο που επιγράφεται «Μηχανισμοί της αντίληψης» στο σύγραμμα της Βιοψυχιολογίας του, όπου επισημαίνονται αυτά τα προβλήματα της σύγχρονης Φυσιολογίας.

Ø  Ακόμη όμως και ο νευροεπιστήμονας Andreas Zembrzycki του Βιολογικού Ινστιτούτου στην Καλιφόρνια, που επέλεξε μια εξελιγμένη μέθοδο, ώστε να αποκαλύψει τις διασυνδέσεις με τις οποίες «επικοινωνεί» ο εγκέφαλος[2], αφού εισάγαγε ειδικές χρωστικές ουσίες στον οργανισμό και χρησιμοποίησε φθορίζοντα γονίδια, ώστε να «φωτίσει» τους εγκεφαλικούς νευρώνες και με αυτόν τον τρόπο να ανιχνεύει τον σχηματισμό αλλά και τις συνδέσεις των αισθητήριων νευρών δεν έδωσε την λύση, διότι το θέμα δεν είναι που συνδέονται οι νευρώνες, αφού αναμενόμενο είναι καταλήγοντας στο βασικό όργανο του ΚΝΣ, οπωσδήποτε κάπου, κάπως να υπάρχουν ορισμένες διασυνδέσεις που καταλήγουν σε κάποια κέντρα για να συσχετίζονται νευρονικά οι πληροφορίες αυτές αλλά το ζήτημα είναι:

a)   Πώς τα σύνθετα ερεθίσματα συνήθως εκλαμβάνονται ως ενοποιημένα σύνολα και όχι ως συνδυασμοί ανεξάρτητων χαρακτηριστικών;

b)  Με ποιον τρόπο ο εγκέφαλος συνδυάζει ξεχωριστά αισθητικά χαρακτηριστικά, ώστε να παράγει ενοποιημένες αντιλήψεις;

c)   Γιατί, ενώ με κάποιο τρόπο τελικά συνδυάζονται όπως και στα ζώα, ωστόσο στον άνθρωπο οι ίδιες νευρικές ώσεις δεν δημιουργούν έκφραση με βελάσματα, νιαουρίσματα, τιτιβίσματα και ότι άλλο, δημιουργούν όμως λόγο, όχι μόνο προφορικό αλλά και ενδιάθετο και λόγο διανοίας (σκέψη) και γνώμη (διάκριση) για το δέον αλλά και απόφαση να ξεπεράσουμε τα όποια εμπόδια καθώς και σχέδιο για να πραγματοποιηθούν τα θελήματά και, μάλιστα όπως χρειάζεται οι αποφάσεις μας;

Όλα τα μέχρι τώρα επιτεύγματα της επιστήμης και όσα θα προκύψουν στο μέλλον δεν αίρουν κάτι πολύ βασικό ότι η ψυχή έχει παράλληλες λειτουργίες με αυτές του σώματος και αποκωδικοποιεί τις πληροφορίες που λαμβάνει από τον αισθητό κόσμο, τις επεξεργάζεται και τις διαβιβάζει ως επιθυμίες, συναισθήματα, λογισμούς, ακόμη και μέσα από ένα μόνο βλέμμα και κυρίως τα κάνει εκούσιο έργο με συνείδηση και αυτοσυνειδησία ποιος είναι ο καθένας μας. Πώς το κάνει αυτό θα το εξηγήσουμε στην συνέχεια! Το όλο μυστήριο εξηγείται με μία εξεικόνιση και έναν παραλληλισμό πολύ σημαντικό! Αν θα βάλετε στην θέση του σκληρού δίσκου του υπολογιστή σας »»» τον εγκέφαλο, στην θέση του λειτουργικού  του συστήματος»»» την ψυχή σας που λειτουργεί αοράτως, στην θέση του ρεύματος »»» την ενέργεια της ζωής, οπωσδήποτε θα δείτε να αποκωδικοποιούνται οι πληροφορίες στην «οθόνη» του νου σας. Ο νους σας σαφώς δεν είναι οθόνη αλλά σε αυτόν ο άνθρωπος αποκωδικοποιεί όλες της πληροφορίες δια του εγκεφάλου γιατί εκεί υπάρχει η γέφυρα και εκεί δρα η  νοερά ενέργεια της ψυχής, μία από τις συνολικά τρεις, αφού οι άλλες δύο ενεργούν στην καρδιά. Ο νους αυτά που λαμβάνει έξω από και από το σώμα σας ως πληροφορίες δια των νευρώνων με τελικό αποδέκτη οργανικά τον εγκέφαλο λειτουργικά όμως τον νου της ψυχής διότι εκεί γίνεται η αποκωδικοποίηση όχι μόνο των ηλεκτρικών και βιοχημικών σημάτων αλλά και αυτών σε ψυχικά-“πνευματικά” που γνωρίζει να τα διαβάζει ο νους!

Ἂν θὰ θέλαμε νὰ ἐξειδικεύσουμε περισσότερο τὸ λόγο, ὥστε νὰ ἐμβαθύνουμε στὴ σχέση ψυχῆς καὶ σώματος, μάλιστα δὲ νὰ δοῦμε ποιὰ εἶναι ἡ σχέση ποὺ ἔχει ἡ ψυχὴ μὲ τὴν καρδιὰ καὶ τὸν ἐγκέφαλο τοῦ ἀνθρώπου, θὰ μέναμε ἐκστατικοὶ μπροστὰ στὴ βαθειὰ καὶ λεπτὴ γνώση τῶν Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας μας. Ἂς δοῦμε τὶ λένε σχετικά: Κατ’ ἀρχὴν ἡ ψυχὴ βρίσκεται σ’ ὅλο τὸ σῶμα, ὅπως ἡ φωτιὰ στὸν πυρακτωμένο σίδηρο· «ἡ δὲ ψυχὴ συνδέεται τῷ σώματι ὅλη ὅλῳ, καὶ οὐ μέρος μέρει, καὶ οὐ περιέχεται ὑπ’ αὐτοῦ, ἀλλὰ περιέχει αὐτὸ ὥσπερ πῦρ σίδηρον». Μὲ τὸ ἴδιο πνεῦμα θὰ διατυπώσει καὶ ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Νύσσης ὅτι «οὐχὶ μέρει τινὶ τῶν ἐν ἠμῖν ὁ νοῦς περιέχεται, ἀλλ’ ἐπίσης ἐν πᾶσι καὶ διὰ πάντων ἐστίν, οὔτε ἔξωθεν περιλαμβάνων, οὔτε ἔνδοθεν κρατούμενος». Ὁ νοῦς μας δηλαδὴ δὲν περιέχεται σὲ ἕνα μόνο μέρος τοῦ ὀργανισμοῦ μας, ἀλλὰ εὑρίσκεται ἐξ ἴσου μέσα σὲ ὅλα καὶ διὰ μέσου ὅλων, χωρὶς οὔτε ἀπ’ ἔξω νὰ τὰ περικλείει οὔτε μέσα τους νὰ κρατεῖται. Τὸ παραπάνω χωρίο φαίνεται νὰ μὴν κατανοήθηκε σωστά, καθὼς χρησιμοποιήθηκε ὡς «ἄλλοθι» γιὰ τὸ θέμα τῶν μεταμοσχεύσεων. Ἐμεῖς δὲν θὰ δώσουμε δική μας ἑρμηνεία στὸ σχετικὸ κείμενο τοῦ ἁγίου Γρηγορίου Νύσσης, ἀλλὰ θὰ ἀφήσουμε τήν κρίση στὸν ἅγιο Γρηγόριο τὸν Παλαμᾶ ποὺ, ἀναφερόμενος σ’ αὐτὸ ἀκριβῶς τὸ ἴδιο τὸ χωρίο, γράφει στὸν Ἁγιορειτικὸ τόμο σχετικὰ· «Ὅποιος ἰσχυρίζεται ὅτι εἶναι Μασσαλιανοὶ ἐκείνοι ποὺ λένε ὅτι ὁ νοῦς ἑδρεύει στὴν καρδιὰ ἢ στὸν ἐγκέφαλο, αὐτὸς ἂς γνωρίζει ὅτι κακῶς ἐπιτίθεται ἐναντίον τῶν Ἁγίων. Γιατὶ ὁ Μέγας Ἀθανάσιος λέει ὅτι τὸ λογικὸ μέρος τῆς ψυχῆς εἶναι μέσα στὸν ἐγκέφαλο, ἐνῶ ὁ ἐξίσου ὁ μέγας Μάκάριος, ὅτι στὴν καρδιὰ εἶναι ἡ ἐνέργεια τοῦ νοῦ. Σύμφωνοι μὲ αὐτοὺς εἶναι σχεδὸν καὶ ὅλοι οἱ Ἅγιοι. Αὐτὸ ποὺ λέει ὁ θεῖος Γρηγόριος Νύσσης, ὅτι ὁ νοῦς δὲν εἶναι οὔτε μέσα οὔτε ἔξω ἀπὸ τὸ σῶμα, ὡς ἀσώματος, δὲν εἶναι ἀντίθετο στὴ γνώμη ἐκείνων τῶν Ἁγίων. Ἐκεῖνοι λένε ὅτι ὁ νοῦς εἶναι μέσα στὸ σῶμα, ἐπειδὴ εἶναι ἑνωμένος μὲ αὐτό. Διατυπώνοντας λοιπὸν τοῦτο διαφορετικά, ἐλάχιστα διαφέρουν ἀπὸ ἐκεῖνον. Γιατὶ δὲν ἀντίκειται μήτε σ’ ἐκεῖνον ποὺ λέει ὅτι τὸ θεῖο, ὡς ἀσώματο, δὲν βρίσκεται σὲ κάποιον τόπο, ἐκεῖνος ποὺ λέει ὅτι κάποτε ὁ Λ΄γος τοῦ Θεοῦ κατοίκησε μέσα στὴν παρθενικὴ καὶ πανάμωμη μήτρα, ἑνωμένος ἐκεῖ ὑπέρλογα μὲ τὴν ἀνθρώπινη φύση, ἀπὸ ἀνείπωτη φιλανθρωπία».

Ἂς δοῦμε τώρα πιὸ ἀναλυτικὰ τὴν ἴδια ἀλήθεια ποὺ διατυπώνουν ἀπὸ τὴ μία ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Νύσσης λέγοντας «ὅτι οὐχὶ μέρει τινὶ τῶν ἐν ἡμῖν ὁ νοῦς περιέχεται…» καὶ ἀπὸ τὴν ἄλλη οἱ Πατέρες ἐκείνοι ποὺ ὑποστηρίζουν, ὅτι ὁ νοῦς ἑδρεύει στὴν καρδιά. Σύμφωνα μὲ τὴν Ὀρθόδοξη Πατερικὴ διδασκαλία ἡ ψυχὴ δὲν ἔχει μόνο οὐσία ἀλλὰ καὶ ἐνέργεια. Γράφει χαρακτηριστικὰ ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς· «Ὅπως φαίνεται, ἀγνοοῦν ὅτι ἄλλο εἶναι ἡ οὐσία τοῦ νοῦ καὶ ἄλλο ἡ ἐνέργεια». Ὁ δὲ ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης, ποὺ μελέτησε ὅσο λίγοι τοὺς προηγούμενους Πατέρες, ἀναφερόμενος στὴν διάκριση αὐτὴ σημειώνει· «Ὅθεν ἡ οὐσία τῆς ψυχῆς, ὡς εἶδος οὖσα τοῦ σώματος, ἂν ὄχι ὡς ἐν ἀγγείῳ περιέχεται, ἀσώματος γάρ, ἀλλ’ ὅμως, ὡς ἐν ὀργάνῳ καὶ ὀχήματι, εὑρίσκεται ἐν τῷ μεσαιτάτῳ τῆς καρδίας, καὶ ἐν τῷ κατὰ τὸ μεσαίτατον ἀπειλικρινημένῳ καὶ καθορωτάτῳ πνεύματι, τῷ μεσιτεύοντι μεταξὺ σώματος καὶ νοός… Ἐν τῷ ἐγκεφάλῳ δε, ὡς ἐν ὀργάνῳ, εὑρίσκεται οὐχὶ ἡ οὐσία καὶ ἡ δύναμις τοῦ νοός, ἤτοι τῆς ψυχῆς, ἀλλὰ μόνη ἡ τοῦ νοός ἐνέργεια, ὡς προείπομεν ἐν τῇ ἀρχῇ, καὶ ἄφες τοὺς νεωτέρους φυσικοὺς καὶ μεταφυσικοὺς νὰ λέγουσιν, ὅτι ἡ οὐσία τῆς ψυχῆς εὑρίσκεται εἰς τὸν ἐγκέφαλον…». Στὴν καρδιὰ λοιπὸν λέγουν οἱ Πατέρες ὅτι βρίσκεται ἡ οὐσία τῆς ψυχῆς, ὄχι ὅμως ὡς σὲ ἀγγεῖο, ἀφοῦ εἶναι ἀσώματη, καὶ αὐτὸ ἀπηχεῖ τὴν ἄποψη τοῦ ἁγίου Γρηγορίου Νύσσης ποὺ λέει γιὰ τὸν νοῦ· «οὔτε ἔξωθεν περιλαμβάνων, οὔτε ἔνδοθεν κρατούμενος», δηλαδὴ οὔτε ἀπὸ ἔξω τὰ περικλείει -ἐννοεῖται τὰ μέλη τοῦ σώματος- οὔτε μέσα τους κρατεῖται. Βλέπουμε πόσο λεπτὰ οἱ Πατέρες κάνουν τὴν διάκριση ὅταν λέγουν ὅτι ἡ οὐσία τῆς ψυχῆς βρίσκεται στὴν καρδιὰ ὄχι «ὡς ἐν ἀγγείῳ… ἀλλ’ ὅμως, ὡς ἐν ὀργάνῳ καὶ ὀχήματι…». Ὅταν πάλι οἱ Πατέρες ἐν προκειμένῳ ἀναφέρονται στὴν καρδιὰ δὲν ἐννοοῦν τὸν ἔσω ἄνθρωπο ἀλλὰ τὸ συγκεκριμένο ὄργανο καὶ μέλος τοῦ σώματός μας (ὑπάρχουν βέβαια καὶ οἱ περιπτώσεις ποὺ μὲ τὸν ὅρο καρδία ἐννοεῖται ὁ ἔσω ἄνθρωπος, ὄχι ὅμως ἐδῶ). Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς ἀναφερόμενος στὸ λογιστικὸ (εξηγήσαμε όμως ποιος λόγος είναι αυτός όχι ο προφορικός, όχι ο ενδιάθετος, όχι ο λόγος της διανοίας αλλά ο έμφυτος λόγος της ψυχής!!!) γράφει· «Ἐμεῖς τῶρα γνωρίζομε μὲ ἀκρίβεια ὅτι τὸ λογιστικὸ βρίσκεται στὴν καρδιὰ σὰν σὲ ὄργανο, ὄχι ὅμως μέσα σ’ αὐτὴν ὅπως σὲ δοχεῖο, γιατὶ εἶναι ἀσώματο, οὔτε ἔξω, γιατὶ εἶναι ἑνωμένο μὲ αὐτήν. Καὶ τοῦτο δὲν τὸ διδαχτήκαμε ἀπὸ ἄνθρωπο, ἀλλὰ ἀπὸ τὸν ἴδιο τὸν Πλάστη τοῦ ἀνθρώπου, ποὺ λέει στὰ Εὐαγγέλια, ὅτι δὲν εἶναι τὰ εἰσερχόμενα ἀπὸ τὸ στόμα, ἀλλὰ τὰ ἐξερχόμενα ποὺ μολύνουν τὸν ἄνθρωπο· γιατὶ ἀπὸ τὴν κερδιὰ βγαίνουν οἱ λογισμοί. Παρόμοια λέει καὶ ὁ μέγας Μακάριος· “Ἡ καρδιὰ εἶναι ὁ ἡγεμόνας ὅλης τῆς ὑπάρξεως. Κι ὅταν κυριαρχήσει ἡ χάρη σ’ ὅλα τὰ μέρη τῆς καρδιᾶς, τότε βασιλεύει πάνω σὲ ὅλους τοὺς λογισμοὺς καὶ σ’ ὅλα τὰ μέλη. Γιατὶ ἐκεῖ εἶναι ὁ νοῦς καὶ ὅλοι οἱ λογισμοὶ τῆς ψυχῆς”. Ἡ καρδιά μας λοιπὸν εἶναι τὸ ταμεῖο τῶν λογισμῶν καὶ τὸ πρῶτο σαρκικὸ ὄργανο τοῦ λογιστικοῦ». Ἡ θέση αὐτὴ τῶν νηπτικῶν, τὸ ὅτι ἡ καρδιὰ ἀποτελεῖ τὸ πρῶτο σαρκικὸ ὄργανο τοῦ λογιστικοῦ, μπορεὶ εὐκολα νὰ παρεξηγηθεῖ καὶ ν’ ἀπορριφθεῖ ἄκριτα ἀπὸ πολλοὺς ποὺ τοὺς λείπει ἡ γνώση τῶν νηπτικῶν πατέρων. Γι’ αὐτὸ ἤδη ἐπισημάναμε τὸ πῶς ἡ ψυχὴ βρίσκεται στὴν καρδιά. Σ’ αὐτὴ τὴν λεπτὴ διάκριση «ὄχι ὡς ἐν ἐγγείῳ… ἀλλ’ ὅμως ὡς ἐν ὀργάνῳ καὶ ὀχήματι», ὑπάρχει ἡ ἐξήγηση, ἡ ἐρμηνεία τοῦ πῶς ἡ καρδιὰ ἀποτελεῖ τὸ πρῶτο σαρκικὸ ὄργανο τοῦ λογιστικοῦ. Πολὺ ἁπλᾶ· ὄχι ὅτι στὴν καρδιὰ ὑπάρχουν περιοχές, ὅπως στὸν φλοιὸ τῶν ἡμισφαιρίων τοῦ ἐγκεφάλου οἱ λοβοί, ποὺ ἐπιτελοῦν συγκεκριμένες ἐξειδικευμένες λειτουργίες ὡς κέντρα, ἀλλὰ ὅτι στὴν καρδιὰ βρίσκεται ἡ ψυχή -μὲ τὴν ἔννοια ποὺ ἐξηγήσαμε παραπάνω- ποὺ αὐτὴ καθεαυτὴν εἶναι αὐθυπόστατηκαὶ ἡ ὁποῖα «ἐνεργεῖ νοοῦσα καὶ λογιζομένη». Λογίζεται ἡ ψυχὴ χάρι στὸ λογιστικό της. Ὁ ἅγιος Μακάριος ὁ Αἰγύπτιος, μιλώντας ἐκτεταμένα καὶ σὲ βάθος γιὰ τὴν ψυχή, σημειώνει κι αὐτὸς «ἔθηκεν εἰς αὐτὴν (ὁ Θεός) διάνοιαν, λογισμούς, θέλημα νοῦν ἡγεμόνα, ἐνεθρόνισεν ἐν αὐτῇ καὶ ἄλλην πολλὴν λεπτότητα…». Δηλαδή, ἡ παράδοση τῶν Πατέρων ἀποδίδει καὶ τὸ λογιστικὸ στὴν ψυχή. Ἔτσι ἡ καρδιὰ ἀποτελεῖ τὸ πρῶτο σαρκικὸ ὄργανο τοῦ λογιστικοῦ, ἔχοντας τὴν οὐσία τῆς ψυχῆς ποὺ μπορεῖ καὶ λογίζεται καὶ ὄχι μὲ τὴν ἔννοια ὅτι παίρνει τὸν ρόλο τοῦ ἐγκεφάλου. Μ’ αὐτὴ τὴν ἔννοια ἡ καρδιὰ ἀποτελεῖ κέντρο φυσικὸ καὶ «εἶναι ἡ καθέδρα, ἡ ρίζα, καὶ ἀρχὴ καὶ πηγὴ ὅλων τῶν φυσικῶν δυνάμεων τοῦ σώματος, τῆς φυτικῆς, τῆς θρεπτικῆς, τῆς αὐξητικῆς, τῆς ζωτικῆς, τῆς αἰσθητικῆς, τῆς θυμικῆς, τῆς ἐπιθυμητικῆς, καὶ τῶν λοιπῶν. Ὅμοίως καὶ ὅλων τῶν φυσικῶν δυνάμεων τῆς ψυχῆς, τῆς νοερᾶς, λέγω, τῆς λογιστικῆς, καὶ τῆς θελητικῆς», ἀλλὰ καὶ κέντρο ὑπερφυσικό, «διότι ἡ ὑπερφυσικὴ χάρις τοῦ Θεοῦ, ἣν ἐλάβομεν διὰ τοῦ ἁγίου βαπτίσματος, εἰς τὴν καρδίαν εὑρίσκεται, ὡς εἰς καθέδραν καὶ θρόνον». «Ἐκεῖ τοίνυν δεῖ σκοπεῖν, εἰ ἐνέγραψεν ἡ χάρις τοὺς τοῦ Πνεύματος νόμους, φησίν· ἐκεῖ· ποῦ; ἐν τῷ ἡγεμονικῷ ὀργάνῳ· ἐν τῷ τῆς χάριτος θρόνῳ, ὅπου ὁ νοῦς καὶ οἱ λογισμοὶ πάντες τῆς ψυχῆς, ἐν τῇ καρδίᾳ δηλαδή». Καὶ σφραγίζει τὸν λόγο ὁ ἅγιος Νικόδημος σημειώνοντας· «Τοῦτο συνομολογοῦσι καὶ ἅπας ὁ λοιπὸς τῶν θείων Πατέρων χορός, καὶ μάλιστα τῶν καλουμένων νηπτικῶν». Συνάμα ἡ καρδιὰ εἶναι καὶ κέντρο παραφυσικό· «ἐκεῖ ἐστι και ὁ σατανᾶς, ἂν καὶ ὄχι εὶς τὸ βάθος τῆς καρδίας (ἐκεῖ γὰρ ἡ χάρις ἐστίν, ὡς εἶπεν ἀνωτέρω ὁ ἅγιος Διάδοχος), ἀλλ’ ὅμως εἰς τὴν ἐπιπολὴν καὶ ἐπιφάνειαν τῆς καρδίας, καὶ ἁπλῶς περὶ τὴν καρδίαν, ὡς ὁ αὐτὸς πάλιν λέγει Διάδοχος».  Στὴν καρδιὰ ὁ σατανᾶς δὲν βρίσκεται κατ’ οὐσίαν ἀλλὰ κατ’ ἐνέργειαν, «καπνίζων ὥσπερ τὸν νοῦν διὰ τῆς ὑγρότητος τοῦ σώματος τὴν ἡδύτητα τῶν ἀλόγων ἡδονῶν».

Βλέπουμε δηλαδὴ τοὺς νηπτικούς, μὲ ὅσα ἐπισημαίνουν, νὰ δέχονται ὡς κέντρο ὄχι κάποιο ὄργανο τοῦ βιολογικοῦ ἀνθρώπου, ἀλλὰ τὴν ψυχὴ ποὺ ζωοποιεῖ τὸ σώμα καὶ παρέχει σ’ αὐτὸ τὶς δυνατότητες τῆς λειτουργίας τοῦ ἀνθρώπου. Ἡ θεώρηση αὐτὴ δὲν ἀπορρίπτει τὸν ρόλο τοῦ ἐγκεφάλου, ἀλλὰ τὸν ἐξηγεῖ. Συνεπῶς δὲν συγκρούεται ἡ ὀρθόδοξη ἀνθρωπολογία μὲ τὴν φυσιολογία, τὴν ἐπιστήμη τῆς ἰατρικῆς, ἀλλὰ συμπορεύεται. Σύγκρουση ὑπάρχει γιὰ ὅσους βλέπουν ἐπιφανειακὰ καὶ ἐπιπόλαια τὰ πράγματα, γιὰ ὅσους ἀντιμετωπίζουν τὸν ἄνθρωπο μονοφυσιτικά. Σ’ αὐτοὺς ποιες πατερικὲς ἐμπειρίες νὰ προσαχθοῦν; Πῶς νὰ τοὺς ἐξηγηθοῦν οἱ διακρίσεις στὶς δυνάμεις τῆς ψυχῆς καὶ τὸ πῶς ἐνεργούν, ὅταν δὲν δέχονται τὴν ψυχὴ ὡς αὐθυπόστατη ὀντότητα ποὺ ἀποτελεῖ τὸ εἶναι μας καὶ μᾶς κάνει νὰ εἴμαστε πρόσωπα; Ἔτσι δὲν μπορεῖ νὰ προχωρήσει ὁ διάλογος μὲ ὅσους δέχονται τὴν ψυχὴ μόνο ὡς ἐνέργεια καὶ τὴν ταυτίζουν μὲ τὴν ψυχὴ τῶν ζώων. Γιατὶ καθὼς προαναφέρθηκε, ἡ ψυχὴ τῶν ἀλόγων ζώων εἶναι ἡ ζωή τους, ποὺ παύει νὰ ὑπάρχει ὅταν γνωρίζουν τὸν θάνατο, ἐνῶ στὸν ἄνθρωπο ἡ ψυχὴ δὲν εἶναι μόνο ἐνέργεια ποὺ ζωοποιεῖ τὸ σῶμα, ἀλλὰ καὶ οὐσία, ποὺ ὑφίσταται καθὼς πλάστηκε ἀπὸ τὸν Θεὸ ὡς ὀντότητα αὐθυπόστατη καὶ ἡ ὁποία δίδεται στὸν ἄνθρωπο ἅμα τῇ συλλήψει του. Ὅταν λοιπὸν δὲν γίνεται μιὰ τέτοια θεμελιώδης διάκριση, πῶς μπορεῖ νὰ γίνεται διάλογος μὲ ὅσους ἐκπροσωποῦν τὴν ἐπιστημονικὴ πλευρά; Μὲ ὅσους πάλι ἐκφράζουν τὴν θεολογικὴ πλευρὰ ἀλλὰ ἀγνοοῦν τὴν ζῶσα ἐμπειρία καὶ γνώση τῶν Πατέρων -καὶ γι’ αὐτὸ δὲν προχωροῦν στὴν διάκριση φύσεως καὶ ἐνεργειῶν τῆς ψυχῆς-, πῶς μποροῦμε νὰ διαλεχθοῦμε;

Γνωρίζουμε ἀπὸ τὴν ἐκκλησιαστικὴ ἱστορία καὶ τὴν ἱστορία τῶν δογμάτων, πόσο σοβαρὲς αἰρέσεις δημιουργήθηκαν ἐπειδὴ σὲ πολλὰ θεολογικὰ θέματα δὲν γίνονταν διακρίσεις. Στὴν ἀρχαία Ἐκκλησία δημιουργήθηκαν αἱρέσεις, διότι τότε μεταξὺ ἄλλων δὲν γινόταν στὴν Τριαδολογία ἀπὸ ὁρισμένους διάκριση τῆς οὐσίας τοῦ Θεοῦ ἀπὸ τὶς ἰδιότητες τῶν ὑποστάσεων. Εἶναι γνωστὸ σὲ ποιὰ βάση ὁ Μέγας Βασίλειος ἀντιμετώπισε τὸν Εὐνόμιο, ποὺ ταύτιζε τὴν οὐσία τοῦ Θεοῦ μὲ τὴν ἀγεννησία τοῦ Πατρὸς γι’ αὐτὸ καὶ ἔφτασε νὰ δέχεται γνώση τῆς οὐσίας τοῦ Θεοῦ, θέση ποὺ ἦταν πλάνη καὶ αἵρεση. Ἀργότερα ἡ ταύτιση τῆς ἔννοιας τῶν ὅρων «φύσις» καὶ «υπόστασις» στὴν χριστολογία ἀπὸ τοὺς μονοφυςῖτες ταλάνισε τὴν Ἐκκλησία ὡς νέα αἵρεση ποὺ ὑφίσταται μέχρι σήμερα. Τώρα ἐμεῖς οἱ σημερινοὶ ἂς προσέξουμε στὴν ἀνθρωπολογία, μήπως ἀπὸ ἄγνοια  ἢ καὶ ἀπὸ σκοπιμότητες για όργανα κ.κπ., ἐπειδὴ δὲν διακρίνουμε στὴν ψυχὴ οὐσία καὶ ἐνέργειες, πέσουμε  όχι μόνο σὲ μία ἀνθρωπολογικὴ αἵρεση ἡ ὁποία εἶναι ἐξίσου πλάνη, διότι ὁ ἄνθρωπος ὡς κατ’ εἰκόνα Θεοῦ ἔχει τὴν ἀναφορᾶ του στὴν Ἁγία Τριάδα, ἀλλὰ συνάμα φτάσουμε σὲ μιὰ ἠθικὴ τοῦ συμφέροντος κάνοντας εγκλήματα, ἐπειδὴ ἀπὸ τὴν κακοδοξία πηγάζει μιὰ διεστραμμένη ἠθικὴ ποὺ καὶ τὰ δύο ὁδηγοῦν τὸν ἄνθρωπο στὴν ἀπώλεια.

18. Ποιό είναι το Νέο Μεικτό Μοντέλο Φυσιολογίας και Πατερικής Οντολογίας της Ψυχής ήτοι Νηπτικής Ψυχολογίας που εξηγεί τα παραπάνω

Ο άνθρωπος επειδή είναι σύνορο αισθητής και νοητής κτίσεως συγγενεύει και με τα κάτω και με τα άνω ως προς την ιεραρχία. Ως προς την αισθητική και υλική φύση με όλα τα όντα που έχει “υποκείμενα”, στα οποία είναι η κορωνίδα εξ αιτίας του ότι  βρίσκεται στην κορυφή της αισθητής Δημιουργίας.  Ως προς την νοερή, λογική και πνευματική όμως φύση με τα υπερκείμενα, σύμφωνα με αυτό, στο οποίο παραπέμψαμε ήδη ότι: «κατὰ τὴν ἀκολουθία τῶν ὄντων ποὺ ἔχουν λάβει τὴ ζωὴ διὰ τὴς σαρκός, τὰ μὲν αἰσθητικὰ μποροῦν νὰ ὑφίστανται μόνα τους, χωρὶς τὴ νοερὴ φύσι, τὸ δὲ λογικὸ δὲν θὰ μποροῦσε ἀλλιῶς νὰ μείνη σὲ σῶμα, ἂν δὲν εἶχε συγκραθῆ μὲ τὸ αἰσθητό. Γι’ αὐτὸ ὁ ἅνθρωπος κατασκευάσθηκε τελευταῖος, μετὰ τὰ φυτὰ καὶ τὰ ζῶα, καθὼς ἡ φύσις προχωρεῖ στὸ δρόμο πρὸς τὴν τελειότητα μὲ συνέπεια. Διότι τὸ λογικὸ τοῦτο ζῶο, ὁ ἄνθρωπος, εἶναι συγκερασμένος μὲ κάθε εἶδος ψυχικῆς λειτουργίας· τρέφεται κατὰ τὴ φυσικὴ λειτουργία τῆς ψυχῆς, ἐνῶ στὴν αὐξητικὴ δύναμη ἔχει προσφυσθῆ ἡ αἰσθητική, ποὺ εὐρίσκεται στὸ μέσο κατά τὴ φύσι της ἀνάμεσα στὴ νοερὴ καὶ στὴν ὑλώδη οὐσία, τόσο παχυμερέστερη ἀπὸ τούτη ὅσο καθαρώτερη ἀπὸ ἐκείνη».

Επισημαίνεται ευθύς εξ αρχής ότι συγγενεύει με:

Τα υλικά στοιχεία, διότι το σώμαμα μας αποτελείται από ύλη, από τα στοιχεία της φύσης, κυρίως από στοιχεία του άνθρακα 9%, του οξυγόνου 26%, του υδρογόνου 63%,  και του αζώτου 1% τα οποία αποτελούν το 99% του συνολικού αριθμού των ατόμων από τα ζωτικά στοιχεία του οργανισμού μας. Τα επτά ζωτικά μεταλλικά στοιχεία (ασβέστιο, κάλιο, νάτριο, φώσφορος, θείο, χλώριο και μαγνήσιο) που αποτελούν τις πολυπληθέστερες διαλυμένες ουσίες στο εξωκυττάριο και ενδοκυττάριο υγρό μαζί με τα δεκατρία ιχνοστοιχεία (σίδηρος, ιώδιο, χαλκός, ψευδάργυρος, μαγγάνιο, κοβάλτιο, χρώμιο, σελήνιο, μολυβδαίνιο, φθόριο, κασσίτερος, πυρίτιο, βανάδιο), που υπάρχουν σε εξαιρετικά χαμηλές συγκεντρώσεις, μολονότι ο ζωτικός ρόλος τους είναι καθοριστικός για τον οργανισμό μας, συνιστούν μόλις το 1% από τα στοιχεία του.

Τα φυτά, διότι τα κύτταρά μας σαφώς δεν αποτελούνται μόνο από τα στοιχεία της ανόργανης ύλης αλλά τα διάφορα είδη των κυττάρων μας συγκροτούνται από διάφορες δομές που οργανώνονται από υπερμοριακά βιολογικά σύμπλοκα, τα οποία αποτελούνται από οργανικά μόρια νουκλεϊκών οξέων, πρωτεϊνών, λιπιδίων και υδατανθράκων. Αυτά, επίσης, σχηματίζονται από μικρότερους δομικούς λίθους τα νουκλεοτίδια, τα αμινοξέα, τα λιπαρά οξέα και τα σάκχαρα.  Αυτά από άποψη χημικής συστάσεως  διαφοροποιούνται σε σχέση με την ανόργανη ύλη:

1^ον  Ως προς το ποσοστό των χημικών στοιχείων: του άνθρακα, του οξυγόνου, του υδρογόνου και του αζώτου που συμμετέχουν στον σχηματισμό των βιομορίων.

2^ον Ως προς τις ιδιαίτερες ιδιότητες που έχουν τα άτομα του άνθρακα, όταν ενώνονται μεταξύ τους αλλά και με άτομα άλλων στοιχείων, σχηματίζοντας μακρομόρια, πολλά από τα οποία, παίζουν σημαντικό ρόλο στην υλική δόμηση και λειτουργικότητα των έμβιων όντων.

3^ον Ανόργανες ενώσεις όπως το νερό και μια σειρά οργανικών ενώσεων όπως πολυσακχαρίτες, λίπη, πρωτεΐνες και νουκλεϊκά οξέα δεν αποτελούν απλά στοιχεία των εμβίων όντων ως τμήματα χημικών σχηματισμών, αλλά με συνεχείς και πολύπλοκες αλληλεπιδράσεις οργανώνουν μία τάξη στα έμβια συστήματα. Επομένως, έχει λειτουργίες που διέπονται από ορισμένες αρχές όχι μόνο της φυσικής επιστήμης αλλά και της χημείας, και της βιοχημείας, καθώς της βιολογίας