Η ερμηνεία των ονείρων: Κατά πόσο τελικά τα όνειρα σημαίνουν κάτι;

Όλοι ενδιαφέρονται για τα όνειρα• ακόμα και οι πρωτοετείς φοιτητές της ψυχολογίας ανυπομονούν να βουτήξουν σε ένα από τα πιο ενδιαφέροντα κομμάτια της ψυχολογικής, μα κυρίως ψυχαναλυτικής θεωρίας. Αλλά σημαίνουν τελικά κάτι τα όνειρα; Κι αν ναι, τι;

Οι ψυχολόγοι παραμένουν διχασμένοι ως προς τη λειτουργία και τη σημασία των ονείρων. Κάποιοι πιστεύουν ότι τα όνειρα δεν είναι τίποτα περισσότερο από το αποτέλεσμα τυχαίας εγκεφαλικής δραστηριότητας που εμφανίζεται όσο κοιμόμαστε – κάτι με το οποίο ο εγκέφαλος μένει απασχολημένος. Άλλοι αποδέχονται την οπτική των μεγαλύτερων προσωπικοτήτων της ψυχαναλυτικής θεωρίας, του Sigmund Freud και του Carl Jung, που υποστήριζαν ότι τα όνειρα μπορούν να αποκαλύψουν τις βαθύτερες ασυνείδητες επιθυμίες και ευχές ενός ανθρώπου.

Ο Freud και η «ερμηνεία των ονείρων»

Πρωτοεκδόθηκε το 1900 και περιείχε μια επαναστατική θεωρία για τα όνειρα και μια καινοτόμα μέθοδος ερμηνείας τους. Η «ερμηνεία των ονείρων» γοητεύει τους αναγνώστες μέχρι και σήμερα και θεωρείται ένα από σημαντικότερα βιβλία του 20ου αιώνα. Αναπαριστά την πρώτη σημαντική απόπειρα του Freud να εγκαθιδρύσει τη θεωρία του για το δυναμικό ασυνείδητο, που δημιουργούμενο στην παιδική ηλικία, συνεχίζει να επηρεάζει τον ενήλικα, αλλά και να διαμορφώνεται σε όλη την πορεία της ζωής του.

Για τον Freud, το όνειρο είναι μια νοητική δραστηριότητα που ακολουθεί τη δική του λογική. Εντοπίζοντας τους μηχανισμούς του, κατάφερε να ρίξει φως στα «κατορθώματα» του ασυνειδήτου και στον ισχυρό του ρόλο στην ανθρώπινη ζωή. Ο Freud θεωρούσε ότι η ερμηνεία ενός ονείρου είναι ο «βασιλικός δρόμος» προς το ασυνείδητο, που όλοι, αν το θέλουμε, μπορούμε να ταξιδέψουμε για να ανακαλύψουμε την αλήθεια του ασυνειδήτου για τον εαυτό μας. Όλοι ονειρευόμαστε και λόγω ακριβώς αυτού του πανανθρώπινου κοινού στοιχείου, το όνειρο αποτελεί έναν από τους καλύτερους τρόπους για να εισέλθουμε στα βαθύτερα επίπεδα των σκέψεων και επιθυμιών μας.

Παραδόξως, αν και το βιβλίο είναι και θεωρείται επιστημονικό, είναι και αρκετά προσωπικό: πολλά από τα όνειρα που συζητούνται μέσα είναι του ίδιου του Freud, αλλά και εκατοντάδων ασθενών του. Ο θάνατος του πατέρα του, ο γάμος του με την Martha Bernays και η γέννηση των παιδιών του όλα διαφαίνονται μέσα από τα όνειρα και τις αναλύσεις του, ακόμα και η άσχημη πολιτική κατάσταση στη Βιέννη και η άνοδος του αντισημιτισμού. Στα όνειρά του, λεπτομέρειες αυτών των εμπειριών συνδυάζονται με απροσδόκητους τρόπους με τις αναμνήσεις από την παιδική του ηλικία.

Εξαιτίας αυτού, το βιβλίο αποτελεί επίσης την εφεύρεση ενός νέους λογοτεχνικού είδους: της ζωής σε όνειρα. Σύμφωνα με τον Freud, ο αριθμός των πραγμάτων που αναπαριστώνται από σύμβολα στα όνειρα δεν είναι μεγάλος: το ανθρώπινο σώμα, οι γονείς, τα παιδιά, τα αδέλφια, η γέννηση, ο θάνατος, η γύμνια και κάποια ακόμα.

Για παράδειγμα, ο άνθρωπος ως ολότητα συχνά αναπαριστάται με τη μορφή σπιτιού – τα σπίτια με απαλούς τοίχους είναι άνδρες και όσα διαθέτουν προεξοχές και μπαλκόνια είναι γυναίκες. Οι γονείς εμφανίζονται στα όνειρα ως βασιλιάδες, βασίλισσες ή άλλα πρόσωπα με μεγάλη δύναμη: τα παιδιά και τα αδέλφια συμβολίζονται ως μικρά ζώα ή παράσιτα.

Η γέννηση σχεδόν πάντα συμβολίζεται με κάποια αναφορά σε νερό: είτε βουτάμε σε νερό, είτε κολυμπάμε σε αυτό, διασώζουμε κάποιον από το νερό ή διασωζόμαστε από αυτό, κάτι που συνήθως υποδεικνύει τη σχέση μητέρας και ονειρευόμενου). Ο θάνατος αναπαρίσταται ως ένα ταξίδι, η γύμνια από ρουχισμό, κυρίως φόρμες εργασίας.

Η μεγαλύτερη βέβαια ποικιλία υπάρχει στη σφαίρα της σεξουαλικής ζωής. Σύμφωνα με τον Freud, η πλειοψηφία των συμβόλων στα όνειρα είναι σεξουαλικά σύμβολα, όπως το νούμερο τρία που αποτελεί συμβολικό υποκατάστατο του ανδρικού μορίου. Βέβαια, αν και ακούγεται απλή, η φροϋδική ανάλυση των ονείρων δεν είναι απλή. Χρειάζεται μεγάλη εξοικείωση, πολλές αναγνώσεις και χρόνια εκπαίδευσης για την κατανόηση όλων των παραγόντων και εργαλείων κατανόησης των ονείρων μας.

Οι άνθρωποι τείνουμε να ξεχνάμε μεγάλο μέρος των ονείρων μας. Επίσης, ένα ποσοστό αυτών που βλέπουμε είναι υπολείμματα της καθημερινότητάς μας, αναμειγμένα με παλαιότερους φόβους και σκέψεις μας. Τα όνειρα μας δίνουν την ευκαιρία να ρίξουμε μια κλεφτή ματιά στο ασυνείδητό μας, χωρίς να σημαίνει ότι κάθε ένα έχει να μας δείξει κάτι σημαντικό. Όμως, αν λαχταράμε να βουτήξουμε στις βαθύτερες επιθυμίες, στις σκέψεις και στον ίδιο μας τον εαυτό, χρειάζεται να περάσουμε από αυτή τη “βασιλική οδό”.

Photo: Author/Depositphotos

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.