«Επιστήμη και θρησκεία» Αρχιμανδρίτη Παΐσιου Παπαδόπουλου Ηγούμενου της Ιεράς Μονής Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά Φιλώτα

ΧΩΡΙΣ ΝΑ ΕΧΕΙ  ΕΡΕΥΝΗΣΕΙ Η ΙΑΤΡΙΚΗ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ ΤΗΝ ΣΥΝΑΦΕΙΑ ΣΩΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΨΥΧΗΣ ΟΠΟΥ ΔΥΝΑΤΑΙ, ΣΕ ΕΠΙΠΕΔΟ ΟΝΤΟΛΟΓΙΑΣ, ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΑΠΟΦΑΝΘΕΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΣΧΕΣΗ ΤΟΥΣ ΜΕ ΤΟ ΥΠΕΡΒΑΤΙΚΟ ΕΚΤΟΣ ΤΩΝ ΟΡΙΩΝ ΤΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΟΠΟΥ ΔΕΝ ΔΥΝΑΤΑΙ;

Ζ΄ ΜΕΡΟΣ

ΑΡΧΙΜ. ΠΑΪΣΙΟΥ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ  ΗΓΟΥΜΕΝΟΥ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΑΓΙΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΤΟΥ ΠΑΛΑΜΑ ΦΙΛΩΤΑ

25. Ανακεφαλαίωση – Διασάφηση – Παραδείγματα

   I.      Βασική Διάκριση Δυνάμεων

Γνωρίζοντας ότι η διάκριση των δυνάμεων της ψυχής δεν είναι κάτι εύκολο και για τον λόγο ότι η προηγούμενη ενότητα είχε κάποιες αναλύσεις αρκετά δύσκολες, τις οποίες όμως δεν θα μπορούσαμε και να παραλείψουμε, αφού αυτές δείχνουν συγκεκριμένα σε τί συνίσταται η ένωση σώματος και ψυχής, θα προχωρήσουμε στην συνέχεια ανακεφαλαιώνοντας, αναλύοντας βαθύτερα, εξηγώντας πολλά περισσότερα και δίνοντας παραδείγματα προς κατανόηση όσων διατυπώθηκαν. Ξεκινώντας να δούμε την ταξινόμηση των βασικών τουλάχιστον, δυνάμεων της ψυχής, αφού διακρίναμε το σώμα από την Ψυχή σε πρώτο επίπεδο, στην συνέχεια σε δεύτερο επίπεδο ξεχωρίσαμε το Λογικό από το Άλογο μέρος της Ψυχής ενώ σε τρίτο πλέον επίπεδο διακρίσεως του Λογικού χαρακτηρίσαμε μία-μία τις δυνάμεις του Κατ’ Εικόνα. Για να γίνω τώρα πιο σαφής στην ενότητα αυτή να σημειώσω ότι θα εστιάσουμε στην πιο βασική και κύρια ομάδα δυνάμεων που ήδη επισημάναμε, αυτή του Κατ’ Εικόνα, διότι από τον νου, τον λόγο και το πνεύμα συνεχίζουν ως συνδετικοί κρίκοι άλλες δυνάμεις, οι οποίες έχοντας ως αρχή και κεφαλή μία από αυτές τις πρώτες συνιστούν, κατά κεφαλή, τρεις ξεχωριστές ομάδες δυνάμεων. Έτσι ο νους του Κατ’ Εικόνα ενώ ανήκει σε αυτό είναι η αρχή και για τις Γνωστικές Δυνάμεις. Γι’ αυτό η σειρά διαδοχικά έχει ως εξής: Νους, Διάνοια, Δόξα, Φαντασία και Αίσθηση! Ο λόγος δίνει συνέχεια και συνδέεται με τον Θυμό και την Επιθυμία. Γι’ αυτό και εμείς διακρίνουμε και μέρη από την μια Λογιστικό και από την άλλη Παθητικό, το οποίο Παθητικό διακρίνεται σε Θυμικό και Επιθυμητικό! Η Τρίτη στην σειρά δύναμη, όχι όμως στην ιεραρχία, ούτε στην αξία, αλλά αριθμητικά μόνο, διότι είναι ισότιμες οι δυνάμεις αυτές, η οποία είναι το πνεύμα που εκφράζει την Θέληση συνδέεται και αυτή με την Βούληση και την Προαίρεση συγκροτώντας και αυτή άλλη ξεχωριστή ομάδα δυνάμεων, οι οποίες ονομάζονται Ζωτικές ή Θελητικές ή και Επιθυμητικές Δυνάμεις της Ψυχής.

 II.      Τομή στις Δυνάμεις της Ψυχής

Ερχόμαστε τώρα συγκεκριμένα στα «όρια» σώματος και ψυχής σε κάθε ομάδα δυνάμεων που έχει την αναφορά της στο κατ’ εικόνα, τα οποία ως διάκριση είναι πολύ βασικά διότι χωρίς αυτά δεν θα μπορούσαμε να προχωρήσουμε στην κατανόηση της συλλειτουργίας σώματος και ψυχής!

§  Για τις Γνωστικές δυνάμεις, οι οποίες από πάνω προς τα κάτω έχουν διάταξη: νους, διάνοια, δόξα, φαντασία και αίσθηση, η φαντασία της ψυχής είναι στο σύνορο μεταξύ νου και αισθήσεως στο λογικό ον.

§  Για το Τριμερές: Λογιστικό, Θυμικό και Επιθυμητικό, το Παθητικό είναι εκείνο που ενώνει το νου με το σώμα.

§  Για τις Ζωτικές ή Θελητικές δυνάμεις η Όρεξη είναι εκείνη που κάνει την σύζευξη μεταξύ Γνωστικών και Ζωτικών δυνάμεων.

Αν θα θέλαμε να κάνουμε μια τομή για λόγους κατανόησης και μόνο, προκειμένου να εμβαθύνουμε πρακτικά στην σχέση σώματος και ψυχής, αφού η ψυχή με το να είναι ενιαία δεν τέμνεται, ούτε βέβαια αλλοιώνονται οι φύσεις του σώματος και της ψυχής με την ένωσή τους, αφού διατηρούν ασύγχυτη αδιάφθορη καθένα την ουσία του, θα διατάσσαμε κυκλοτερώς και ακτινωτά προς τα έξω, όπως στις ακτίνες των αστέρων, τις δυνάμεις της ψυχής γύρω από ένα ισόπλευρο τρίγωνο:

§  Με αρχή τον νου για τις Γνωστικές Δυνάμεις

§  Με αρχή τον Λόγο για το τριμερές

§  Με αρχή το Πνεύμα για τις Ζωτικές Δυνάμεις

Τότε η τομή για τις πρώτες θα γινόταν:

§  Ανάμεσα στην Δόξα και την φαντασία για το Τριμερές

§  Ανάμεσα στο Λογιστικό και το Θυμικό

§  Ανάμεσα στην Θέληση και την Προαίρεση για τις Ζωτικές δυνάμεις.

 Για να το δείξουμε πιο παραστατικά θα το σημειώσουμε:

§  Νους, Διάνοια, Δόξα\Φαντασία, Αίσθηση: Γνωστικές

§  Λογιστικό\Θυμικό, Επιθυμητικό: Τριμερές

§  Θέληση\Βούληση, Προαίρεση: Ζωτικές

Θα κάνουμε επίσης και ένα σχήμα ως εξής: Σχηματίζουμε κατ’ αρχήν ένα ισόπλευρο τρίγωνο στου οποίου τις τρείς γωνίες θα γράφαμε στην κάθε μία αντίστοιχα: νους, λόγος, πνεύμα και εφόσον από την κάθε μία θα εκτείναμε μία νοητή ευθεία που ως ακτίνα θα εκτινόταν προς τα έξω θα συμπληρώναμε τρείς κλίμακες. Έπειτα θα κάναμε έναν κύκλο η περιφέρεια του οποίου τέμνει τις τρείς ευθείες πάνω στην κλίμακα της κάθε μιας έτσι:

§  Στην πρώτη περίπτωση των Γνωστικών δυνάμεων η τομή θα ήταν ανάμεσα στην Δόξα και την Φαντασία, διότι η φαντασία παρουσιάζει την εικόνα για την πρώτη σκέψη που κάνει η γνώμη (Δόξα), η οποία όμως εξετάζεται από την Διάνοια για να γίνει είτε αποδεκτή είτε απορριπτέα.

§  Στην δεύτερη ανάμεσα στο Λογιστικό και το Θυμικό, διότι εκείνο που είτε επιθυμούμε είτε μισούμε θα το διεκδικήσουμε ή θα το απωθήσουμε αντίστοιχα με την Θυμική δύναμη.

§  Στην τρίτη περίπτωση ανάμεσα στην θέληση και την Βούληση, διότι από την μία υπάρχει στην ψυχή μας διάσπαρτη η δύναμη που επιθυμεί και ενώνει όλα τα ουσιώδη μέρη που συνθέτουν την ψυχή κατά τρόπο φυσικό ως ουσία του νου και της αίσθησης, η οποία ονομάζεται Θέληση που ως όρεξη γενικά  επιθυμεί για τον εαυτό της να υπάρχει και να κινείται  και αυτή η ίδια πάλι δύναμη της θελήσεως ως όρεξη από την άλλη επειδή ειδικά πλέον  επιθυμεί συγκεκριμένα πράγματα είτε από τα αισθητά του φυσικού κόσμου είτε από νοητά του πνευματικού κόσμου αποτελεί την βούληση σε αυτή την κίνηση και την έκφρασή της.

Αυτά είναι πολύ βασικά διότι πάνω σε αυτή την βάση θα δούμε πιο συγκεκριμένα την σύζευξη των οργανικών λειτουργιών με τις δυνάμεις της ψυχής και τον τρόπο που λειτουργεί η ψυχή για να κυβερνά το σώμα. Σημείωση: Τα σχήματα θέτονται μόνο προς κατανόηση στην πραγματικότητα δεν μπορούν να αποδώσουν αυτό που υπάρχει και συμβαίνει στην ψυχή!!!

III.      Συσχετισμός στις Δυνάμεις της Ψυχής του Κατ’ Εικόνα μόνο στα πλαίσια των μερών και των ομάδων τους

Αν «πάρουμε» τις εκατέρωθεν πλευρές της σύζευξης ορίζοντας  προς το παρόν όχι τα σημεία σύζευξης αλλά τα έξω-έξω άκρα τους ως όρια  για να καταλάβουμε ποια είναι αυτά που ενώνονται έχουμε τα εξής:

§  Νου και Αίσθηση

§  Ψυχή (Νου) και Σώμα

§  Γνωστικές και Ζωτικές Δυνάμεις

Εκείνο που θα δούμε εν πρώτοις και γενικά είναι ότι η ψυχή με το σώμα ενώνεται έχοντας  την σύζευξη με το παθητικό της στο κέντρο, την φαντασία από μέσα ως σύνορο και το αισθητικό απ’ έξω :

1)   Ανάμεσα σε Νου και Αίσθηση σε ένα “εσώτατο επίπεδο”, υπάρχει η Φαντασία  και εδώ η διάκριση γίνεται κατά Δύναμη.

2)   Ανάμεσα σε Ψυχή και Σώμα σε ένα “εσώτερο επίπεδο”,  βρίσκεται το Παθητικό κατά Μέρος   (Παθητικό Μέρος της ψυχής).

3)   Ανάμεσα σε Γνωστικές και Ζωτικές δυνάμεις στο “εξώτατο επίπεδο”, υπάρχει το Αισθητικό κατά Είδος  (Αισθητικό που ξεχωρίζει τον άνθρωπο από τα ζώα)

Αυτή είναι μία άλλη διάκριση στην οποία δεν διακρίνουμε μόνο τα συζευγμένα μέρη ή τις δυνάμεις ούτε δείχνουμε ειδικά μόνο τους συγκεκριμένους συνδέσμους αλλά επισημαίνουμε ότι οι διακρίσεις αφορούν: 1. Δυνάμεις, 2. Μέρη και 3. Είδη. Κατά σύμβαση ομιλούμε για εσώτατο ή εξώτατο, διότι ανάλογα με την φορά της πληροφορίας, δηλαδή, αν κινείται το μήνυμα από τους υποδοχείς του σώματος προς την ψυχή δια μέσου του εγκεφάλου ή από την ψυχή προς το σώμα δια μέσου πάλι του εγκεφάλου αλλάζει και η θέση της Φαντασίας όχι ως προς τις Γνωστικές δυνάμεις στων οποίων τον ομάδα ανήκει αλλά ως προς το Παθητικό και το Αισθητικό, και πότε γίνεται σύνορο σώματος και ψυχής από έξω προς τα μέσα και πότε γίνεται σύνορο από μέσα προς τα έξω.

IV.      Παραδείγματα

Για να το εξηγήσουμε αυτό πρακτικά  θα αναφέρουμε ένα απλό παράδειγμα: Καθόμαστε κάπου έξω για καφέ, σε ένα από αυτά τα σύγχρονα και δημοφιλή καταστήματα Coffee, και εμπίπτουν στα αισθητήρια μας διάφορα ερεθίσματα μεταξύ των οποίων οπτικοακουστικά και από έναν σκύλο που έχει κάποιος απέναντί μας σε άλλο τραπεζάκι, βλέποντας και ακούγοντας τον να έχει διάθεση σπάνιας επιθετικότητας σε έναν διερχόμενο που στάθηκε ακριβώς δίπλα μας και μπροστά από αυτόν και μιλούσε νευρικά  φιλονικώντας με κάποιον που εκείνη την ώρα έπινε τον καφέ του για κάποιο ζήτημα που μάλλον αφορούσε χρήματα δανικά όπως κατάλαβα. Ξαφνικά βλέπω τον σκύλο να ορμά σε σημείο που να ελευθερωθεί από το  χέρι του αφεντικού του που τον κρατούσε κάπως χαλαρά από το λουρί του, ώστε να χιμήξει στον άνθρωπο που στάθηκε δίπλα μας όρθιος και τελικά να τον πιάσει με τα δόντια του από το πόδι και να μην τον αφήνει γρυλίζοντας με νεύρο! Επειδή με το ιδιαίτερο γαύγισμα του, αφού δεν ήταν το σύνηθες, -όπως για άλλες περιπτώσει γαυγίζουν τα σκυλιά  όταν βλέπουν κάποιο άλλο σκυλί ή μία γάτα ή γιατί άκουσαν έναν παράξενο θόρυβο,- και έχοντας διαμορφώσει προσωπικά  ήδη ιδέα, την οποία έχω στην φαντασία μου από άσχημη εμπειρία κατά το παρελθόν την οποία ανακαλώ από την μνήμη στην διάνοιά μου εκείνη την στιγμή, καθώς βλέπω τον τρόπο που ξεκίνησε να γαυγίζει ο σκύλος με αυτό το συγκεκριμένο ύφος και τόνο που γνωρίζω ότι είναι πολύ επιθετικός, διότι έχω δει να γίνεται παρόμοια επίθεση, κάνοντας λοιπόν συνδυασμό του οπτικοακουστικού ερεθίσματος και της ιδέας που έχω διαμορφωμένη στην διάνοιά μου, η οποία είναι αποθηκευμένη στο μνημονευτικό, έκρινα ότι τώρα θα ορμήσει! Γι’ αυτό και χτύπησα άθελά μου, ξαφνιαζόμενος την στιγμή που τον είδα να ορμά, με το γόνατό μου το τραπεζάκι στο οποίο μας είχαν σερβίρει τους καφέδες  με αποτέλεσμα να χυθούν και να γίνουμε χάλια!

Κατ’ αρχήν  ενώ άπειρες φορές  έχω ακούσει σκύλους να γαυγίζουν ξεχώρισα τον ιδιαίτερο τόνο και τρόπο με τον οποίο γαύγιζε ο σκύλος, αφού δεν διέκρινα απλώς και μόνο το είδος του ήχου ότι είναι γαύγισμα, ούτε μόνο με την ιδιαίτερη συχνότητά του που φανερώνει ότι είναι επιθετικό το γαύγισμα του συγκεκριμένου σκύλου την συγκεκριμένη στιγμή που άκουγα χίλια δύο άλλα πράγματα γύρω μου αλλά συνάμα τον είδα να σηκώνει τα μπροστινά του πόδια για να κάνει την κίνηση προς επίθεση. Επίσης ταυτόχρονα ανακάλεσα από την μνήμη μου όχι μόνο εικόνες  που έχω δει αλλά και προσωπικά συναισθήματα φόβου και αγωνίας από παρόμοιες εμπειρίες. Όχι όμως μόνο αυτά, την ίδια στιγμή, ακαριαία έκρινα συλλογιζόμενος με την σκέψη  ότι τώρα θα ορμήσει αναλογιζόμενος τον τρόπο που ορμά από την προσωπική μου εμπειρία και από ταινίες που έχω δει.

Επειδή εκεί, στον εγκέφαλο, ενεργεί ο νους με την νοερά ενέργεια  του, η ψυχή τελικά είναι εκείνη που πήρε την πληροφορία από τα αισθητήρια! Εκεί στον εγκέφαλο από την ψυχή έγινε η ανάκληση μνήμης από το μνημονευτικό ή μνημονικό μέρος της Ψυχής, καθώς συνδύασα  το οπτικοακουστικό ερέθισμα με το φανταστό που προκαλεί το πάθος της ψυχής με την  φαντασία από την ανάκληση της μνήμης. Εκεί στον εγκέφαλο έγινε και η επεξεργασία ως συνειρμός του οπτικοακουστικού ερεθίσματος και της εικόνας που ανακάλεσε από το μνημονευτικό της η ψυχή και το παρουσίαζει στον εγκέφαλο για να το επεξεργαστεί πλέον και ως  σκέψη με το διαλογιστικό της.  Είχαμε επισημάνει ότι το φανταστικό της Ψυχής που αντιλαμβάνεται με τις αισθήσεις  τα υλικά και τα όντα του αισθητού κόσμου μεταδίδει την αντίληψή τους στη διάνοια  (στο διαλογιστικό) της ψυχής, η οποία όμως τα φανερώνει στον  νου του βιολογικού ανθρώπου δια μέσου του εγκεφάλου του. Αυτά, το αισθητικό και φανταστικό της ψυχής, αφού παραλάβουν την εντύπωση και   σχηματίσουν γνώμη, την παραπέμπουν στο μνημονευτικό ή μνημονικό. Όμως είχαμε σημειώσει ότι: « Ἡ διάνοια εἶναι πάντοτε λογική, προχωρεῖ δὲ βαθμιαίως τελειώνοντας στὴ  λογικὴ δόξα.  Ὅλες δὲ αὐτὲς συγκροτήθηκαν καὶ ἐνεργοῦν μὲ πρῶτο ὄργανο τὸ ψυχικὸ πνεῦμα στὸν ἐγκέφαλο». Εκεί λοιπόν, στον εγκέφαλο, όπου ενεργεί ο νους -ως νοερά ενέργεια-, καθώς  έχω ήδη σχηματισμένη την ιδέα και υπάρχει πλέον ως φανταστό  στην ψυχή μου από προηγούμενη κακή εμπειρία, και με το συμβάν καθώς φτάνει το ερέθισμα εξάπτοντας την φαντασία της ψυχής μου από το προς στιγμήν ερέθισμα, το οποίο όμως ως  πληροφορία  επειδή κινείται με φορά από κάτω προς τα πάνω και για τον λόγο επίσης, ότι δεν έκρινα ορθά, αφού επηρεάσθηκα από το πάθος του φόβου, συνεπώς, η άποψη που διαμόρφωσα είναι άλογος ψήφος -θυμηθείτε ότι: «Ἡ δόξα ἐξ ἄλλου, ἐκείνη ποὺ προέρχεται ἀπὸ τὴ φαντασία, εἶναι ψῆφος ἄλογος, ἐκείνη δὲ ποὺ προέρχεται ἀπὸ τὴ διάνοια, ὄχι, διότι αὐτὴ ἡ ἕξις εἶναι καμωμένη πρὸς ἀμφότερα»-  και αφού κάνει την Ψυχή μου να δώσει πάλι δια του εγκεφάλου αντίστροφο ερέθισμα, προς τα πίσω δηλαδή, από την ψυχή προς τον εγκέφαλο δια της νοεράς ενεργείας της, και δια του εγκεφάλου στους κινητικούς νευρώνες  με νευρική ώση, επειδή εκεί στον εγκέφαλο αποκωδικοποιείται -θυμηθείτε ότι αποτελεί κατά κάποιο τρόπο τον “σκληρό δίσκο” για το “λειτουργικό σύστημα”-   το μήνυμα της σκέψεως που διαλογίζομαι στην διάνοια της ψυχής καθώς συνειδητοποιώ ότι ο σκύλος τώρα, αυτή την στιγμή όπως εκδηλώνεται η επιθετικότητά  του  είναι επικίνδυνος, ξαφνιαζόμενος  εγώ χτυπώ με το γόνατό μου το τραπεζάκι με το που τον βλέπω να ορμά, ώστε να τον αποφύγω διότι ήμουν σχεδόν μπροστά σε εκείνον που έκανε το σάλτο. Νομίζοντας ότι επιτίθεται σε μένα λειτούργησα αντανακλαστικά εκεί στον εγκέφαλο και αυτός ενεργοποίησε τους νευρώνες στο κινητικό μέρος του εγκεφάλου μου, οι οποίοι διεβίβασαν τις νευρικές ώσεις στις κινητικές πλάκες και ενεργοποίησαν  τις μυϊκές ίνες του λαγονοψοϊτη για την κάμψη του ισχύου και τις μυικές ίνες του τετρακεφάλου ο οποίος συσπάται και προκαλεί έκταση του γόνατος. Επομένως, ένα οπτικοακουστικό ερέθισμα στην περίπτωση που εξετάζουμε έφτασε στον εγκέφαλο, έγιναν οι συνειρμοί ως επεξεργασία από την ψυχή με όργανο αποκωδικοποίησης αυτής της επεξεργασίας  τον εγκέφαλο, όμως τα μηνύματα και μεμονωμένα και συνολικά τα έλαβε η ψυχή δια μέσω της νοεράς ενεργείας του νου και διαβίβασε τα πάθη της στο σώμα ως έκτακτο και σε υψηλό βαθμό στρες με αποτέλεσμα να ρίξω γονατιά, διότι η ψυχή συμπάσχει με το σώμα γι’ αυτό και το κινητοποιεί με τον κατακόρυφο άξονα υπόφυσης επινεφριδίων.

Το στρες είναι μία θεμελιώδης διαδικασία, που επηρεάζει ακόμη και τους φαινομενικά πιο ήρεμους ανθρώπους. Πίσω από το στρες της καθημερινότητας και σε καταστάσεις έντονου ή έκτακτου στρες  ο εγκέφαλος του οργανισμού παράγει μία συντονισμένη χημική «απάντηση» στους εξωγενείς στρεσογόνους παράγοντες και επειδή υπάρχει μία «αλυσίδα» από ορμόνες, οι οποίες καθορίζουν πως ο οργανισμός αντιδρά σε αντίξοες συνθήκες συνάμα υπάρχει μια ορισμένη συμπεριφορά αλλά και σωματική εκδήλωση καθώς και έκφραση. Φυσικά, τα οιστρογόνα και η τεστοστερόνη είναι ορμόνες που επηρεάζουν το πώς αντιδρά ο οργανισμός στο στρες, όπως ακριβώς και οι νευροδιαβιβαστές ντοπαμίνη και σεροτονίνη, αλλά οι βασικές αντιδράσεις του σώματος, καθορίζονται από την αδρεναλίνη, τη νορεπινεφρίνη και την κορτιζόλη. Αυτές είναι οι τρεις κυρίαρχες ορμόνες, που ρίχνουν λάδι στη φωτιά του νευρικού μας συστήματος δια πολλά και ποικίλα ερεθίσματα. Υπάρχουν τρία είδη στρεσογόνων ερεθισμάτων:

        I.            Αναμενόμενα ή περιοδικά ερεθίσματα

      II.            Μη αναμενόμενα ξαφνικά ερεθίσματα

    III.            Ερεθίσματα αναδραστικής ρύθμισης

Στη στρεσογόνο κατάσταση ενεργοποιείται ο άξονας: Υποθάλαμος – Υπόφυση – Επινεφρίδια (ΥΥΕ), γνωστός και ως άξονας του στρες! Αυτός ο ρυθμοστικός άξονας ασκεί πλήρη επίσταση και ελέγχει όλους τους υπόλοιπους ρυθμιστικούς άξονες του οργανισμού. Ας δούμε τα πράγματα με την σειρά:

 «Το στρες γίνεται αντιληπτό από τον εγκέφαλο και η αντίδραση μας καθορίζεται από αυτόν. Η γνωσιακή εκτίμηση κάποιας κατάστασης στον εγκέφαλο αλληλεπιδρά με οργανικά σήματα στην αιματική ροή, όπως με ορμόνες, θρεπτικές ουσίες, μόρια φλεγμονής και με πληροφορίες από περιφερικά νεύρα που εποπτεύουν όργανα και αισθήσεις ζωτικής σημασίας. Ο εγκέφαλος τα συνδυάζει όλα για να παράγει μία σειρά συγκεκριμένων και κλιμακούμενων απαντήσεων. Η γνώση μας για το πώς γίνεται αυτό έχει προκύψει από τη νευροενδοκρινολογία. Οι ορμόνες που κυκλοφορούν στο αίμα, ελέγχονται από τον εγκέφαλο, για να βοηθήσουν τον οργανισμό να αντιμετωπίσει το στρες.

Η πιο εύκολα αναγνωρίσιμη απάντηση είναι η άμεση ενεργοποίηση ενός συστήματος, που ονομάζεται συμπαθητικό νευρικό σύστημα. Αφού δεχτεί μία στρεσογόνο πρόκληση και υπολογίσει τη σωστή απάντηση, ο εγκέφαλος ενεργοποιεί γρήγορα νεύρα που ξεκινούν από κέντρα ελέγχου του εγκεφαλικού στελέχους. Αυτό προκαλεί απελευθέρωση νοραδρεναλίνης από ποικίλες δομές και αδρεναλίνης από τα επινεφρίδια (βρίσκονται ακριβώς πάνω από τα νεφρά). Αυτή η απελευθέρωση θεμελιώνει την αντίδραση μάχης ή φυγής – η κλασσική, άμεση αντίδραση που πρέπει να συμβεί ως απάντηση στον κίνδυνο. Όλοι αναγνωρίζουμε την αρχική αίσθηση μουδιάσματος, την εφίδρωση, την αυξημένη εγρήγορση, τους γρήγορους παλμούς, την αύξηση της αρτηριακής πίεσης και γενικά το αίσθημα φόβου που νιώθουμε, αμέσως μετά από το στρεσογόνο ερέθισμα. Αυτές οι αλλαγές συμβαίνουν λόγω της ενεργοποίησης υποδοχέων που βρίσκονται α) σε αιμοφόρα αγγεία, προκαλώντας συστολή σε αυτά, με αποτέλεσμα η αρτηριακή πίεση να αυξάνεται και β) στην καρδιά, όπου προκαλούν επιτάχυνση της λειτουργίας της και παραγωγή αισθήματος δυνατού κτυπήματος στο στήθος, γνωστό ως ταχυπαλμία. Επίσης, ενεργοποίηση υποδοχέων στο δέρμα προκαλεί «ανόρθωση τριχών-ανατριχίλα», ενώ ενεργοποίηση υποδοχέων στα σπλάχνα, προκαλεί τα ανησυχητικά γαστρικά συναισθήματα που όλοι αντιλαμβανόμαστε ως στρες. Αυτές οι αλλαγές συμβαίνουν για να μας προετοιμάσουν να δώσουμε μάχη ή να τραπούμε σε φυγή – και να συγκεντρώσουμε το αίμα στα όργανα  ζωτικής σημασίας δηλαδή στους μυς και στον εγκέφαλο.

Ιππόκαμπος – Υποθάλαμος – Υπόφυση – Επινεφρίδια

Η δεύτερη μεγαλύτερη νευροενδοκρινική απάντηση στο στρες είναι η ενεργοποίηση ενός κυκλώματος που συνδέει τη περιφέρεια με τον εγκέφαλο και ονομάζεται ΥΥΕ άξονας. Ο άξονας αυτός συνδέει τον υποθάλαμο, την υπόφυση και το φλοιό των επινεφριδίων και μέσω της αιματικής ροής μεταφέρει εξειδικευμένες ορμόνες.

Ο υποθάλαμος είναι η περιοχή-κλειδί στον εγκέφαλο, που ελέγχει πολλές από τις ορμόνες μας. ∆έχεται σημαντικές προβολές από περιοχές που επεξεργάζονται την πληροφορία σχετικά με το συναίσθημα, όπως η αμυγδαλή και από περιοχές του στελέχους που ελέγχουν απαντήσεις του συμπαθητικού συστήματος. Τα συνδυάζει όλα για να παράγει συντονισμένα ορμόνες, που στη συνέχεια ενεργοποιούν το επόμενο τμήμα του κυκλώματος – την υπόφυση.

Ακολούθως, η υπόφυση απελευθερώνει μία ορμόνη, που ονομάζεται φλοιοεπινεφριδιοτρόπος ορμόνη (ACTH), στο αίμα. Αυτή ενεργοποιεί ένα τμήμα των επινεφριδίων που παράγει κορτιζόλη.

Η κορτιζόλη είναι μια στεροειδής ορμόνη, η οποία αποτελεί το κλειδί για την κατανόηση της επόμενης φάσης της απάντησης στο στρες. Αυξάνει το σάκχαρο του αίματος και την παραγωγή άλλων μεταβολικών καυσίμων, όπως τα λιπαρά οξέα. Αυτό συχνά συμβαίνει εις βάρος πρωτεϊνών που διασπώνται και μετατρέπονται σε καύσιμα που απαιτούνται άμεσα από τον οργανισμό – στιγμιαίες «ράβδοι σοκολάτας»- για τους μυς και τον εγκέφαλο. Η κορτιζόλη επίσης βοηθά την αδρεναλίνη να αυξήσει την αρτηριακή πίεση και βραχυπρόθεσμα, σας κάνει να νιώθετε καλά. Η κορτιζόλη επίσης σταματά την ανάπτυξη, την πέψη, τη φλεγμονή, ακόμη και την επούλωση πληγών – λειτουργίες που είναι καλύτερα να γίνουν αργότερα. Σταματά επίσης και τη γενετήσια ορμή. Το τελευταίο βήμα του κυκλώματος είναι η παλίνδρομη ανατροφοδότηση του εγκεφάλου με κορτιζόλη. Η υψηλότερη πυκνότητα υποδοχέων κορτιζόλης εντοπίζεται στον ιππόκαμπο, μία βασική δομή για τη μάθηση και τη μνήμη, αλλά η κορτιζόλη ασκεί τη δράση της και στην αμυγδαλή, στην οποία διενεργείται η διεργασία του φόβου και του άγχους. Το τελικό αποτέλεσμα είναι η ενεργοποίηση της αμυγδαλής – για να επιτραπεί η εκμάθηση της πληροφορίας σχετικά με το φόβο – και η απενεργοποίηση του ιπποκάμπου – για να εξασφαλισθεί ότι δε θα καταναλωθεί άδικα ενέργεια σε πιο πολύπλοκες αλλά περιττές διαστάσεις της μάθησης. Η κορτιζόλη είναι το βασικό συστατικό για την εστίαση στο έργο. https://www.healthyliving.gr/2012/12/06

Όταν υποστούμε στρες, τα επίπεδα της κορτιζόλης αυξάνονται πάρα πολύ, διατηρείται η ενεργοποίηση του GR υποδοχέα και ο ιππόκαμπος απενεργοποιείται μέσω ενός γενετικά ελεγχόμενου προγράμματος. Τον γενικό όμως έλεγχο όλων αυτών τον έχει η ψυχή με τον ηγεμόνα νου που κυβερνά την «ψυχική» μας ύπαρξη, ήτοι την βιολογική έσω του εγκεφάλου δια της νοεράς ενεργείας του!  Η Ψυχή δηλαδή κινητοποιεί στο σώμα τα ιδιώματά της και αυτό αντιδρά με ορισμένο τρόπο. Ισχύει βέβαια και το αντίστροφο! Πάντως, η κίνηση της ψυχής που έγινε από μέσα προς τα έξω κάνει την φαντασία εδώ εσώτατο επίπεδο και όχι εξώτατο! Προσέξτε! Η κίνηση έγινε πρώτα στην ψυχή, αφού έλαβε δια του εγκεφάλου εξωτερική οπτικοακουστική πληροφορία από τα αισθητήρια.

Έχουμε γενικά  για  το σώμα σε σχέση με την ψυχή το σχήμα:

{Οπτικοί και ακουστικοί υποδοχείς »»» Κεντρομόλοι Νευρικοί Οδοί»»» [Αίσθηση »»» Φαντασία »»» { Μνημονευτικό}] »»» (Παθητικόν) »»»Δόξα »»»Διάνοια »»» Εγκέφαλος»»» Νους »»» Εγκέφαλος »»» Διάνοια »»» Δόξα »»»  (Παθητικόν) »»» [{Μνημονευτικό} »»» Φαντασία »»» Αίσθηση] »»» Κινητικό Κέντρο »»» Φυγόκεντροι Νευρικοί οδοί »»» τελική κινητική πλάκα στην νευρομυϊκή σύναψη του τετρακεφάλου μυός}.

§  Όπου  πράσινα άγκιστρα { } πλαισιώνω το σώμα και Ψυχή μαζί, αφού η ψυχή βρίσκεται σε όλα τα μέλη και οι λειτουργίες της δεν αφήνουν ακυβέρνητη καμία από τις λειτουργίες του σώματος ακόμη και τις πιο ζωικές. Και το κάνω αυτό για να δείξω ότι ενώνονται με το Αισθητικό που μας διακρίνει από τα ζώα ως ανθρώπινο είδος.

§  Όπου μαύρες αγκύλες [ ] πλαισιώνεται το Άλογον της Ψυχής που ενώνεται δια του Παθητικού της ψυχής με το Λογικόν στην οντότητά μας.

§  Όπου καφέ παρενθέσεις ( ) παρεμβάλλεται το Παθητικόν της Ψυχής για να ενώσει το λογικόν με το Άλογον της υπάρξεώς μας.

§  Στα ζώα επειδή δεν υπάρχει Λογικόν και στα πλαίσια αυτού εννοείται ότι δεν υπάρχουν οι δυνάμεις: Δόξα (Γνώμη), Διάνοια, Νους. Υπάρχει μόνο Αίσθησις και Φαντασία, η οποία Φαντασία ονομάζεται και “Παθητικός Νους”.

Ίσως ορισμένοι να  προβληματίζονται νομίζοντας ότι οι πληροφορίες δεν φτάνουν απευθείας στον εγκέφαλο από τους υποδοχείς του σώματος δια των κεντρομόλων νευρικών οδών, επειδή παρεμβάλλονται οι Γνωστικές Δυνάμεις της Ψυχής ( δύο Άλογες και δύο Λογικές). Όμως πρέπει να γνωρίζουν ότι δεν υποστηρίζω κάτι τέτοιο διότι δεν διακόπτεται η άμεση διαβίβαση των πληροφοριών, αφού λειτουργούν παράλληλα το σώμα και η ψυχή. Δηλαδή, τα μηνύματα από τους υποδοχείς των αισθητηρίων οργάνων φτάνουν δια των κεντρομόλων νευρικών οδών άμεσα στον εγκέφαλο, αυτό όμως δεν σημαίνει ότι η ψυχή δεν συμμετέχει στην όλη νοητική διεργασία, αφού πρώτον είναι δική της και βέβαια συλλειτουργούν οι δυνάμεις της με τα όργανα και τα μέλη του σώματος για την αποκωδικοποίηση του “λογισμικού” της! Αυτό γίνεται με το Παθητικό της ψυχής, «το οποίο συνδέεται με τον νου δια μέσου των Λογικών Δυνάμεων της Ψυχής. Διατί το σώμα πετυχαίνει την σύνδεση με τον νου μέσω αυτού» καθώς γράφει ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς! Σαφώς το σημείο τομής, είναι το Παθητικό -προσέξτε όμως-  ως μέρος της ψυχής  που συνδέει όχι τοπικά  αφού η σχέση σώματος και ψυχής υπάρχει σε όλο το σώμα αλλά τροπικά τις δύο διαφορετικές φύσεις!

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.