Ο κόσμος απογοητευμένος. Το νιώθεις παντού. Οι πάντες θυμωμένοι, πληγωμένοι, αποσυρμένοι. Όσο κι αν δεν επιτρέπουν αυτές οι γενικεύσεις την καθολική αλήθεια να συνυπάρξει μαζί τους, η περιρρέουσα ατμόσφαιρα των καθημερινών ανθρώπων, των ανθρώπων που πασχίζουν για το βασικό/κατώτατο ημερομίσθιο, είναι επιεικώς τραγική. Ένα ικανοποιητικό ποσοστό ψήφων (16%) των εκλογών του Μαΐου, πήγε ουσιαστικά και τυπικά χαμένο, αφού το όριο εισόδου στο κοινοβούλιο άφησε πολλούς εκτός, παρόλο που ψηφίστηκαν από χιλιάδες πολίτες, αυξάνοντας έτσι το έλλειμμα δημοκρατίας και εμπιστοσύνης απέναντι στους θεσμούς. Κι ύστερα προσπαθούμε να πείσουμε τους αγανακτισμένους, αυτούς που δεν έχουν την υπομονή του απαραίτητου χρόνου, ώστε να καθίσουν μπροστά στο τετράδιο, το βιβλίο ή τον υπολογιστή και να κάνουν μια πιο ψύχραιμη αποτίμηση, ότι έχουμε δημοκρατία. Δηλαδή πάω εγώ να ψηφίσω και η ψήφος μου καταλήγει στα σκουπίδια, επειδή κάποιοι αποφάσισαν ότι αν το κόμμα που ψήφισα δεν πάρει 200.000 ψήφους, βουλή δεν βλέπει. Μπορεί ο βουλευτής που εγώ ψήφισα να πήρε περισσότερες ψήφους από τον βουλευτή που τελικώς εκλέχθηκε, αλλά ο δεύτερος εκλέγεται επειδή το κόμμα του έλαβε πανελλαδικά μεγαλύτερο αριθμό ψήφων. Χρηματιστήριο δηλαδή, στον βωμό της δημοκρατίας και της ίσης εκπροσώπησης. Όλα εξαρτώνται από τις διαθέσεις των αγοραστών-ψηφοφόρων έναντι της προσφοράς των πωλητών-κομμάτων. Αυτή είναι η κάλπη κι ας μην κρυβόμαστε. Δεν ψηφίζουμε πολιτικές. Δεν ψηφίζουμε καν πολιτικά πρόσωπα. Ψηφίζουμε όποιον μας εξυπηρετεί, προσωπικά, επαγγελματικά, παραθεσμικά. Διεκπεραιώσεις εκκρεμών συντάξεων, παρεμβάσεις από τα βουλευτικά γραφεία στο δικαστικό σώμα υπέρ συγκεκριμένων υποθέσεων, εύρεση εργασίας για λογαριασμό των υποστηρικτών ή απλών ψηφοφόρων ενός κόμματος.
Το OneDrive μού στέλνει κάθε λίγο και λιγάκι υπενθυμίσεις αναμνήσεων. Δείτε πώς ήσασταν πριν ένα, δύο, τρία χρόνια. Κοίτα τί έκανες και σκέψου τί δεν έκανες. Και νοσταλγώ. Σε βράδια καλοκαιρινά με βαρύ χειμώνα στην καρδιά. Κι ίσως όμως κάπως έτσι, αναπολώντας, να έχουμε μια επιπλέον ευκαιρία να τραβήξουμε χειρόφρενο και να συνομιλήσουμε ξανά. Με την χώρα, το σύμπαν, τον γείτονα, τον συγγενή. Μα πάνω απ’ όλα με τον ίδιο μας τον εαυτό. Ετούτες τις άσχημες ώρες, άσχημες για όλους όσους εξαρτώνται άμεσα από τις εξελίξεις, απευθύνομαι στους απογητευμένους και αγανακτισμένους πολίτες. Σε αυτούς ανήκω και εγώ. Απευθύνομαι σε όσους είναι τόσο κουρασμένοι ή απλώς αηδιασμένοι και σκέφτονται να μην πάνε να ψηφίσουν. Σκέφτονται ότι μας εμπαίζουν όταν μας σέρνουν από κάλπη σε κάλπη, επειδή δήθεν δεν υπάρχουν περιθώρια σχηματισμού κυβέρνησης συνεργασίας. Μεταξύ ποίων; Μεταξύ ιδίων; Είχα πει σε προηγούμενο κείμενό μου ότι δεν πρέπει να πάμε σε δεύτερες εκλογές. Δεν ανακαλώ. Είναι γελοίο να βαυκαλίζεσαι δημοκρατίες, όταν στις 26 του μηνός θα έχεις έως και 50 βουλευτές δώρο, δηλαδή μη εκλεγμένους. The winner takes it all. Τόσο ωμά. Από την άλλη, όμως, τα περιθώρια για την είσοδο περισσότερων κομμάτων στην νέα βουλή είναι μεγαλύτερα, διότι παίρνουν και αυτά το bonus που τους αναλογεί. Αυτό είναι, κατά την γνώμη μου, το μόνο θετικό αυτής της δεύτερης εκλογικής αναμέτρησης. Ίσως η νέα 7κομματική ή και 8κομματική ελπίζω βουλή (ακόμα και 9κομματική, δεν έχω θέμα) να μπορέσει να αποτελέσει μια ελπιδοφόρα απάντηση στην τερατογένεση του κοινοβουλευτικού και εν γένει πολιτικού κατεστημένου όλης της μεταπολίτευσης.
Ίσως, με κάποιον αδιόρατο προς στιγμήν τρόπο, το νέο κοινοβούλιο να μπορέσει να ανταποκριθεί στον υψηλό του ρόλο, μέσω μιας ισχυροποιημένης κοινοβουλευτικής μειοψηφίας. Ισχυροποιημένης ηθικά, κατ’ αρχήν. Έπειτα, υπάρχει και μια πληθώρα θεσμικών εργαλείων στην διάθεσή της, πλήρως ή σε πολύ μεγάλο βαθμό ανεκμετάλλευτων έως σήμερα. Ένα τέτοιο εργαλείο είναι η πρόσκληση πολιτών και η συμμετοχή τους σε μια σειρά από κοινοβουλευτικές διαδικασίες. Η Βουλή πρέπει να ανοίξει για το κοινό σε αναθεωρημένη βάση. Εγώ έχω καθίσει σε έδρανα αυτοδιοικητικά και κοινοβουλευτικά. Έχω συμμετάσχει σε θεσμικές διαδικασίες και έχω κερδίσει από αυτήν την εμπειρία. Θέλω να πω ότι τελικά, ίσως, το πρόβλημα να εδράζεται στην απουσία πολιτικής παιδείας και εκπαίδευσης, ενός συνδυασμού δηλαδή θεωρητικής και πρακτικής πολιτικής αγωγής. Ναι, εκλέγουμε κάποιους συμπολίτες μας -γιατί πολίτες είναι και αυτοί, ας μην ξεχνιόμαστε-, για να μας εκπροσωπήσουν, ούτως ώστε εμείς να συνεχίσουμε απρόσκοπτα τις δικές μας εργασίες. Σύμφωνοι. Ιδανικά, έτσι θα έπρεπε να είναι. Στην πράξη, όμως, ούτε με κριτήρια επαρκούς εκπροσώπησης ψηφίζουμε, σε εκλογικώς πλειοψηφικό ποσοστό, ενώ και την ίδια στιγμή μια τέτοια προσέγγιση καθιστά τους υποψηφίους και όσους τελικώς εκλέγονται μέρος ενός συστημικού πολιτικού προσωπικού. Τους καθιστά επαγγελματίες της πολιτικής, με την κακή έννοια του όρου, εφόσον εμείς βλέπουμε σε αυτούς μια σειρά από φυσικά πρόσωπα που καλούνται να εργαστούν αντί να προσφέρουν. Δηλαδή να πάρουν, αντί να δώσουν. Έτσι είναι. Ποιός εργάζεται, χωρίς να περιμένει και χωρίς να απαιτεί να πληρωθεί;
Χρειαζόμαστε μια νέα πολιτική αντίληψη. Την χρειαζόμαστε πρώτα-πρώτα εμείς. Δεν χρειάζεται να την έχουν και οι αντίπαλοί μας. Άλλωστε, γι’ αυτό και είναι αντίπαλοί μας. Ειδάλλως δεν έχουμε λόγο να αντιπολιτευόμαστε. Έτσι λοιπόν, προς μια νέα κατεύθυνση, στον δρόμο της ελπίδας ενός μελανού προς στιγμήν μέλλοντος, οφείλουμε στους εαυτούς μας μια εκ βαθέων κριτική αναθεώρηση του τρόπου ζωής και σκέψης που οδήγησε εδώ. Ένας τέτοιος δρόμος αρχίζει και τελειώνει με αλληλοσεβασμό και ουσιαστική κατανόηση. Αν κάτι λείπει από την Ελλάδα (και από τους Έλληνες γενικότερα, των όσων έφυγαν εν μέσω κρίσης μη εξαιρουμένων), αν και σίγουρα δεν είναι μόνο αυτό, θα το αποκαλούσα “ποιότητα”. Στην δική μου ελληνική καθημερινότητα, αυτή είναι η μεγάλη απούσα. Πεζοδρόμια κατεστραμμένα, αλλού ακόμα και ανύπαρκτα, αγενέστατοι υπάλληλοι και επιχειρηματίες, έλλειψη επαρκούς καθαριότητας, σπασμένοι κάδοι σκουπιδιών και χιλιάδες αυτοσχέδιοι σκουπιδότοποι, συγκοινωνία που ούτε καν αξίζει σχολιασμό μετά τα Τέμπη, μονοπώλια, ολιγοπώλια, προστάτες επί πληρωμή και δολοφονίες δημοσιογράφων (ψυχή τε και σώματι). Όλα αυτά και άλλα τόσα, μαρτυρούν σίγουρα ένα πράγμα: ότι η ποιότητα δεν είναι στις προτεραιότητές μας. Ποιόν κοροϊδεύουμε; Δεν γίνεται να διαιωνίζεται μια κατάσταση ως εκ προοιμίου εσφαλμένη, όσο εσφαλμένο ή ανεπαρκές και αν είναι το θεσμικό πλαίσιο. Κάπου δεν είναι στον απόλυτο έλεγχό μας, σύμφωνοι, κάπου όμως υπάρχει και το “δεν βαριέσαι”. Και υπάρχει συστηματικά και βαθιά και ουσιαστικά. Κάπου είναι αποτέλεσμα καθαρής απαξίωσης, κάπου δημιουργικός αναχωρητισμός, και σε άλλο σημείο ή/και βαθμό αντιδραστική αποστασιοποίηση. Όλο αυτό το μίγμα λέγεται “κοινωνία”. Είμαστε εμείς. Και υπάρχουμε με δύο τρόπους: προς όφελος ή εις βάρος του εαυτού μας και των άλλων. Δια τούτο και καλώ τους ταλαιπωρημένους συμπολίτες μας να ψηφίσουν ξανά, αυτή την φορά όμως ωσάν η ψήφος τους να είναι ο μοναδικός εκείνος αριθμός που θα καθορίσει το τελικό εκλογικό αποτέλεσμα. Ψήφος κατά συνείδηση λέγεται και κανονικά θα έπρεπε να εκδίδεται ένταλμα σύλληψης σε όποιον την παρεμποδίζει.