Ανεξάντλητη πηγή έμπνευσης για τις τοπικές κοινωνίες, για το λαό και τις ηγεσίες του, ο Άγιος Νικάνωρ της Ζάβορδας

του παπαδάσκαλου Κωνσταντίνου Ι. Κώστα

Ανεκτίμητη και ανεξάντλητη πηγή έμπνευσης αποτελεί για το λαό και τις ηγεσίες του η προσφορά (το συνολικό έργο εντός και εκτός Μονής) του Αγίου Νικάνορα της Ζάβορδας (1491-7 Αυγ. 1549 μ.Χ. κατά τον Φ. Κόντογλου), του και κτίτορα της Ιεράς Πατριαρχικής Μονής Ζάβορδας, για τις τοπικές μας κοινωνίες, τις παραποτάμιες και ορεινές, της λεκάνης του Αλιάκμονα, από Γρεβενά μέχρι Βέροια, αλλά και ευρύτερα. 

Ως Ηγούμενος ο Άγιος Νικάνωρ της Ζάβορδας (στα πρώιμα – και όλα δύσκολα – χρόνια της Τουρκοκρατίας) ήταν ο ελκτικός τόπος και τρόπος αναφοράς για τους υπόδουλους πληθυσμούς της παραποτάμιας ζώνης του Αλιάκμονα και όχι μόνο.  

Ήταν ένα ζωντανό κινούμενο κρυφό σχολειό, που μετέφερε με τη διδαχή και την αγιοσύνη του το φως της ελευθερίας, των ελληνικών γραμμάτων και της ορθόδοξης πνευματικότητας, στους υπόδουλους Έλληνες στα χρόνια της Τουρκοκρατίας. 

Ο Άγιος Νικάνωρ από τη Ζάβορδα ως Ηγούμενος, όπως και ο Άγιος Διονύσιος από τον Τίμιο Πρόδρομο της Βέροιας, ο μετέπειτα εν Ολύμπω, άρδευσαν Αγίω Πνεύματι όλους τους παραποτάμιους (και τους ορεινούς) πληθυσμούς από τη Ζάβορδα μέχρι τη Βέροια με τη θεολογία του Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά (ο άνθρωπος μπορεί πραγματικά να συναντήσει το Θεό και δεν είναι περιορισμένος να συμπεράνει απλώς την ύπαρξή Του) και υπήρξαν και οι δύο θερμοί υποστηρικτές του κοινόβιου Μοναστηριού, που είναι και στην εποχή μας, ως κοινοκτημοσύνη, η επαναστατική πρόταση ανα-θεώρησης της ατομικής θεώρησης του ανθρώπου και του ατομιστικού τρόπου δόμησης των σημερινών ‘’κοινωνιών’’ με κυρίαρχα στοιχεία το αντιθετικό δίπολο ‘’πλουτισμός-εξαθλίωση’’, την ταξική κοινωνία, με την επιβολή των ισχυρών επί των ασθενέστερων είτε στην ήπια είτε στην αγριότερη μορφή του σύγχρονου καπιταλισμού.   

Η παράδοση της φιλοκαλίας, μας κάνει ευγενέστερους και ταπεινότερους. Δηλαδή πιο ικανούς να κατανοήσουμε ο ένας τον άλλον. Ο κοινωνικός βίος σήμερα αναζητά τη σύνθεση παράδοσης και νεωτερικότητας, προσώπου και κοινωνίας, ανατολής και δύσης. Το χρειάζεται η ψυχή μας. Χρειαζόμαστε συνθέτες μάλλον, υπό τη γενικότερη έννοια και όχι καθοδηγητές με άβουλους χειροκροτητές. 

Στο Συναξάρι αναφέρεται η θεραπεία-σωτηρία που πρόσφερε ο Άγιος Νικάνωρ στα Σέρβια Μακεδονίας (κατά την αρχιερατεία του Επισκόπου Σερβίων Ζαχαρία 1730-1734 μ.Χ.) όπου ο πληθυσμός των Σερβίων αποδεκατιζόταν από την μεταδοτική και θανατηφόρα αρρώστια πανώλη – πανούκλα. Η λιτάνευση της κάρας του Αγίου, που μεταφέρθηκε από το Μοναστήρι στα Σέρβια ήταν η αιτία της θεραπείας. Η πανώλη σταμάτησε. Τα Σέρβια σώθηκαν.

Μια από τις σταθερές της συλλογικής μας οντότητας είναι η αδιαίρετη και μη εκχωρητέα ταυτότητα του Γένους μας, για την οποία κοπίασαν και θυσιάστηκαν πολλοί και την οποία δεν δικαιούται κανείς από εμάς τους σημερινούς να την εκχωρήσει. Στη θέση τους βάζει τα πράγματα ο πρώην πρόεδρος της άλλοτε ενιαίας Γιουγκοσλαβίας Γιόβιτς και μένουν έκθετοι οι υποστηρικτές εντεύθεν κακείθεν της συμφωνίας των Πρεσπών: ‘’Την περίοδο 1990-1991 η Γιουγκοσλαβία αποτελούνταν από τρία έθνη, τους Σέρβους, τους Κροάτες και τους Σλοβένους’’ (…) ‘’Το “μακεδονικό” έθνος επινοήθηκε για να δημιουργηθεί μια άλλη, φανταστική δημοκρατία’’. (Espresso Σερβίας / “Δ”, 29/7/19). Οι δικοί μας προηγούμενοι την αναγνώρισαν. Οι σημερινοί ‘’θα σεβαστούν’’ την αναγνώριση των προηγουμένων;  

Στον Ιερό Ναό του Αγίου Διονυσίου στο Βελβεντό Μακεδονίας (όπου φιλοξενείται οικοδεσποτικά, συμπανηγυρίζον με την πολιούχο Βελβεντού Παναγία μας, το ιερό λείψανο του Αγίου Διονυσίου εν Ολύμπω) τελέσαμε (6 και 7-8-2019) Εσπερινό με Αρτοκλασία και Θεία Λειτουργία αντίστοιχα στη μνήμη του. Ψάλαμε το Απολυτίκιό του ‘’Νίκης είληφας, άφθαρτον στέφος’’ και το Μεγαλυνάριο: ‘’Χαίροις των Σερβίων ο ιατρός, Γρεβενών το κλέος και Κοζάνης ο βοηθός, χαίροις ο προστάτης, των σε τιμώντων πόθω, Νικάνορ Καλλιστράτου, φωστήρ πολύφωτε.’’, κ.ά. 

Έτερον Απολυτίκιον Αγίου Νικάνορος. Ήχος γ’. Θείας Πίστεως.

Γόνος άξιος Θεσσαλονίκης, θείω έρωτι θεία προνοία, εις Καλλίστρατον όρος μετώκησας, ένθα δαιμόνων τα στίφη διέλυσας, τους εν Σερβίοις πανώλους ελύτρωσας, όθεν άγιε, πάτερ Νικάνωρ πανόλβιε, πρέσβευε Χριστώ τω Θεώ, σωθήναι τας ψυχάς ημών. (ποίημα Γιάννη Παπαγόρα).

Μεγαλυνάριον. Ποίημα Γιάννη Παπαγόρα.

Όρους Καλλιστράτου εποικιστής, σχήματος αγγέλων θεοφόρε αξιωθείς, πρέσβευε απαύστως, προς τον Χριστόν Δεσπότην, νοός ταράχους παύσον, Νικάνωρ όσιε. 

π. Κωνσταντίνος Ι. Κώστας

παπαδάσκαλος

9-8-2019

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.