ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Το αγιόκλημα ή αιγόκλημα είναι θάμνος ή αναρριχώμενο φυτό του γένους Λονίκερα (Lonicera),της οικογένειας Αιγοφυλλίδες, ιθαγενές στη Βόρεια Αμερική και την Ευρασία. Το αγιόκλημα έχει το όνομα “Lonicera”, από το διάσημο Γερμανό επιστήμονα Adam Lonitzer. Περίπου 180 είδη αγιοκλήματος έχουν εντοπιστεί και στις τρεις ηπείρους, τα περισσότερα εκ των οποίων φύονται στην Κίνα, ενώ στην Ευρώπη είναι ζήτημα να συναντάμε καμιά 20αριά. Οι περισσότερες ποικιλίες έχουν μία γλυκιά μυρωδιά, που τις νύχτες γίνεται εντονότερη και γεμίζει το χώρο, όπου το φυτό βρίσκεται.
ΙΣΤΟΡΙΑ
Οι γιατροί που παρελθόντος χρησιμοποιούσαν, ευρέως, το ευρωπαϊκό αγιόκλημα τόσο για το άσθμα, όσο για τα προβλήματα του ουροποιητικού συστήματος.
Ο Πλίνιος, κατά την αρχαιότητα, έδινε συνταγές με αγιόκλημα για τα προβλήματα της σπλήνας.
Το είδος L. japonica πρώτο καλλιεργήθηκε στη Βόρεια Αμερική και συγκεκριμένα, στις Ηνωμένες Πολιτείες το 1806, βοηθώντας έτσι στην εξάπλωσή του, και καλλιεργούνταν ευρέως, μέχρι τη δεκαετία του 1860. Το L. japonica εισήχθη στην Αυστραλία μεταξύ 1820-40.
Ορισμένα είδη αγιοκλήματος, έχουν, όμως, δημιουργήσει προβλήματα, καθώς έχουν εξαπλωθεί, σαν ζιζάνια, εκτός της αρχικής τους κατανομής, ιδιαίτερα στη Βόρεια Αμερική, την Ευρώπη, τη Νότια Αμερική, την Αυστραλία και την Αφρική.
ΣΥΣΤΗΜΑΤΙΚΗ ΚΑΤΑΤΑΞΗ
Συνομοταξία: Αγγειόσπερμα (Magnoliophyta)
Ομοταξία: Δικοτυλήδονα (Magnoliopsida)
Υφομοταξία: Αστερίδες (Asteridae)
Τάξη: Διψακώδη (Dipsacales)
Οικογένεια: Αιγοφυλλοειδή (Caprifoliaceae)
Γένος: Λονίκερα (Lonicera)
Είδος : Lonicera caprifolia
Τα ευρέως γνωστά είναι και τα είδη :
1. Lonicera periclymenum (κοινό μελισσόχορτο ή αγιόκλημα),
2. Lonicera japonica (ιαπωνικό αγιόκλημα, λευκό αγιόκλημα ή κινέζικο αγιόκλημα) και
3. Lonicera sempervirens (κοραλί αγιόκλημα, αγιόκλημα τρομπέτα).
ΒΟΤΑΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΆ
–Φυτό
Είναι φυλλοβόλος ή αειθαλής θάμνος. Μερικά μεγαλώνουν αρκετά μέτρα σε ύψος, περισσότερο σαν δέντρα, λόγω των όρθων και απλωμένων βλαστών τους.
Άλλα πάλι σχεδόν έρπονται, κατά μήκος του εδάφους.
–Φύλλα
Τα φύλλα είναι πράσινα, προσκολλημένα στους βλαστούς με κοντούς μίσχους και βρίσκονται το ένα απέναντι από το άλλο.
-Άνθη
Το αγιόκλημα ανθίζει την άνοιξη και το καλοκαίρι. Τα λουλούδια εμφανίζονται σε ζευγάρια ή σχηματίζουν στρόβιλο.
Συχνά οι στρόβιλοι συνδυάζονται σε μεγάλες ταξιανθίες πανικόμορφες, με άνθη σε σχήμα σάλπιγγας.
Σε ορισμένα είδη. τα άνθη είναι αρωματικά, σε άλλα είναι άοσμα, αλλά όλα ταξινομούνται ως μελιτοφόρα.
Τα πέταλα της στεφάνης δημιουργούν έναν σωλήνα και ένα πεντάλοβο άκρο.
Το χρώμα μπορεί να είναι μονόχρωμο (λευκό, ροζ, κόκκινο, μωβ), καθώς και δίχρωμο.
Ανθίζει από τον Μάιο έως τον Ιούλιο.
–Καρποί
Οι καρποί είναι κόκκινοι, μαύροι, πορτοκαλί, λευκοί, χρώματος μελί, βρίσκονται ανά δύο και ωριμάζουν τον Αύγουστο-Σεπτέμβριο.
Τα ζουμερά φρούτα περιέχουν αρκετούς μικρούς σπόρους.
ΑΝΑΓΚΕΣ ΤΟΥ ΦΥΤΟΥ
–Έδαφος
Μπορεί να αναπτυχθεί σχεδόν σε οποιοδήποτε έδαφος. Ωστόσο, αναπτύσσεται πιο καλά, σε χαλαρά και γόνιμα εδάφη. Σε αυτά τα φυτά δεν αρέσει το όξινο χώμα· το ασβέστιο βοηθά να φέρει το επίπεδο του pH στο φυσιολογικό.
–Θερμοκρασία
Τα νεαρά φυτά (και οι κορυφές των ετήσιων βλαστών) μπορούν να παγώσουν σε βαρείς χειμώνες.
Είναι φυτό που αντέχει στον παγετό∙ιδανικές θερμοκρασίες ανάπτυξης από 18-25 oC
–Ηλιοφάνεια
Μπορεί να αναπτυχθεί δεχόμενο απ’ ευθείας ηλιακό, φως αλλά και σε ημισκιερό μέρος.
Οι ανθεκτικοί αναρριχώμενοι τύποι χρειάζονται τις ρίζες τους στη σκιά και τις ανθισμένες κορυφές τους στο φως του ήλιου ή σε πολύ ελαφριά σκιά.
Υπάρχουν, βέβαια, είδη, που είναι ανθεκτικά και στη σκιά.
ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ
–Πολλαπλασιασμός
*Σπόροι
Το αγιόκλημα πολλαπλασιάζεται εύκολα με σπόρους, αλλά τα χαρακτηριστικά της ποικιλίας χάνονται με αυτή τη μέθοδο.
*Μοσχεύματα
Τα μοσχεύματα χρησιμοποιούνται για την αύξηση του αριθμού των φυτών.
Τα πράσινα μοσχεύματα μήκους 7–12 cm επεξεργάζονται με ορμόνη ριζοβολίας και τοποθετούνται σε μείγμα άμμου-τύρφης.
Ριζώνουν σχετικά γρήγορα.
–Φύτευση
Τα υγιή σπορόφυτα μπορούν να μεταμοσχευθούν από την άνοιξη έως το φθινόπωρο. Το βάθος και η διάμετρος της τρύπας φύτευσης πρέπει να είναι περίπου 30 εκ.
Όταν φυτεύετε πολλούς θάμνους/αμπέλια, πρέπει να υπάρχει απόσταση τουλάχιστον 1,5–2 μέτρων μεταξύ τους .
– Κλάδεμα
Συνιστάται η αφαίρεση βλαστών από τα στηρίγματα, στα τέλη του φθινοπώρου και η κάλυψη του
φυτού για το χειμώνα (από τον παγετό). Εάν το κλάδεμα είναι απαραίτητο, είναι καλύτερο να το κάνετε νωρίς την άνοιξη.
Αυτό γίνεται, όταν ένας θάμνος που έχει φτάσει τα 15-20 χρόνια όποτε πρέπει να αναζωογονηθεί, δηλαδή να κλαδευτεί σε κούτσουρο.
Οι διακοσμητικοί θάμνοι κλαδεύονται πιο συχνά, για να διατηρηθεί ένα ορισμένο ύψος και να μην επιτρέψουν στα κλαδιά να διαταράξουν το περίγραμμα της κόμης.
Οι ψηλοί φράκτες πρέπει επίσης να αραιωθούν.
–Άρδευση
Το αγιόκλημα, ειδικά όταν είναι νεαρό, απαιτεί τακτικό μέτριο πότισμα.
Τα ενήλικα φυτά έχουν χαμηλές απαιτήσεις, καθώς είναι ανθεκτικά στην ξηρασία και κατά τους καλοκαιρινούς μήνες
μπορούν να ποτίζονται 2 φορές τη βδομάδα.
– Λίπανση
Η λίπανση πρέπει να γίνεται στις αρχές της άνοιξης, με αζωτούχα σκευάσματα. Μετά την
ανθοφορία, προσθέτουμε μια μικρή δόση λιπάσματος. Η τρίτη χορήγηση είναι το φθινόπωρο με σκεύασμα φωσφόρου-καλίου. Αυτό μπορεί να αντικατασταθεί από κομπόστ από σάπια φύλλα με λίπασμα ή τύρφη.
– Ασθένειες και παράσιτα
Στην Ελλάδα το προσβάλουν περισσότερο η αφίδα, τα ακάρεα, το ωίδιο και κάποιες ιογενείς ασθένειες.
Εάν τα φύλλα κιτρινίσουν και κυρτώσουν, είναι πιθανή η προσβολή αφίδας . Η ανοιξιάτικη εφαρμογή εντομοκτόνου σκευάσματος βοηθά στην πρόληψη του προβλήματος.
ΧΗΜΙΚΗ ΣΥΝΘΕΣΗ
ΣΗΜΕΙΩΣΗ:ΟΡΙΣΜΕΝΟΙ ΚΑΡΠΟΙ ΕΙΝΑΙ ΤΟΞΙΚΟΙ,ΘΕΛΕΙ ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΤΗΝ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ!
Το αγιόκλημα έχει χαμηλή περιεκτικότητα σε θερμίδες, μόνο 30 kcal ανά 100 γραμμάρια καρπού.
Επομένως μπορεί να θεωρηθεί διαιτητικό προϊόν.
Αυτοί οι όξινοι καρποί περιέχουν κάλιο, μαγνήσιο, νάτριο, φώσφορο, σίδηρο, ασβέστιο, χαλκό, βάριο, μαγγάνιο, πυρίτιο, σελήνιο και ιώδιο. Επιπλέον, είναι πλούσιοι σε ανθοκυανίνες – 1669 mg ανά 100 γρ.. Επιστημονικές έρευνες τα τελευταία χρόνια έχουν δείξει ότι οι ανθοκυανίνες είναι 50 φορές ανώτερες από τη βιταμίνη C, σε αντιοξειδωτικές ιδιότητες.
Το αγιόκλημα περιέχει πηκτίνες, καθώς και βιταμίνες Α, Β2, Β1 και μεγάλη ποσότητα βιταμίνης C.
Τα μούρα είναι πλούσια σε βιολογικά δραστικές ουσίες, συγκεκριμένα έχουν : πυροκατεχίνη, φλαβονόλη, καθώς και απαραίτητα οξέα όπως τριτερπένιο και χλωρογενικά οξέα.
Ένας μεγάλος αριθμός φαινολικών ενώσεων, που περιέχονται στο αγιόκλημα έχουν αντιμυκητιακές, αντιικές και αντιβακτηριακές επιδράσεις στον ανθρώπινο οργανισμό.
ΙΑΤΡΟΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ
Η χρήση το αγιοκλήματος για την προστασία της ανθρώπινης υγείας είναι ουσιαστική.Τα άνθη, οι σπόροι, τα μούρα και τα φύλλα χρησιμοποιούνται για ιατρική.
–Πηγή αντιοξειδωτικών
Το αγιόκλημα είναι πηγή αντιοξειδωτικών.
Τα αντιοξειδωτικά βελτιώνουν την ποιότητα του δέρματος, μειώνουν τη φλεγμονή και μειώνουν την πιθανότητα εμφάνισης πολλών σοβαρών ασθενειών, ο κίνδυνος των οποίων αυξάνεται σημαντικά με την ηλικία.
Το αγιόκλημα είναι μια από τις πιο αποτελεσματικές τροφές με έντονες αντιοξειδωτικές ιδιότητες.
Οι καρποί περιέχουν πολλά αντιοξειδωτικά διαφόρων κατηγοριών: για παράδειγμα, βιταμίνη C, πολυφαινόλες, φαινολικά οξέα, τανίνες, φλαβονοειδή και φλαβονόλες.
– Ωφελούν το συκώτι
Το αγιόκλημα περιέχει μεγάλη ποσότητα πολυφαινολών. Αυτές οι ουσίες βρίσκονται αποκλειστικά στα φυτά.
Συχνά ευθύνονται για το χρώμα του καρπού.
Οι πολυφαινόλες έχουν ισχυρές αντιοξειδωτικές ιδιότητες.
Έως και οι μισές από όλες τις πολυφαινόλες που περιέχονται στο αγιόκλημα είναι ανθοκυανίνες.
Λόγω αυτών, τα μούρα έχουν το μοναδικό σκούρο μπλε χρώμα τους.
Οι ανθοκυανίνες στο σώμα είναι υπεύθυνες για την προστασία του ήπατος από τη μη αλκοολική λιπώδη νόσο και την προκύπτουσα στεάτωση.
Αυτές οι ασθένειες επηρεάζουν συνήθως άτομα που πάσχουν από διαβήτη ή παχυσαρκία.
– Ωφελούν την καρδιά
Μια μερίδα αγιόκλημα περιέχει την ημερήσια απαίτηση σε βιταμίνη Κ, η οποία εξασφαλίζει τη μέγιστη απορρόφηση του ασβεστίου από τον οργανισμό.
Είναι επίσης σημαντικό να σημειωθεί ότι το αγιόκλημα περιέχει κάλιο και μαγνήσιο.
Ο συνδυασμός αυτών των δύο βασικών μικροστοιχείων εξασφαλίζει τη φυσιολογική ρυθμική λειτουργία της καρδιάς.
Το αγιόκλημα μπορεί να μειώσει το πρήξιμο και επίσης να έχει αντιικά αποτελέσματα.
Πολλοί χρησιμοποιούν το αγιόκλημα για δυσπεψία, βακτηριακές ή ιογενείς λοιμώξεις, ενίσχυσης της μνήμης, διαβήτη, κοινό κρυολόγημα και πολλές άλλες παθήσεις .
ΛΑΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ
Το αγιόκλημα είναι πολύ γνωστό στη λαϊκή ιατρική σε αρκετές Ευρωπαϊκές χώρες
–Άνθη αφροδισιακά
Τα άνθη του περιέχουν αιθέρια έλαια που ταξινομούνται ως αφροδισιακά
Τα λουλούδια χρησιμοποιούνται ευρέως στην ομοιοπαθητική με τη μορφή αλκοόλης. Η μυρωδιά των λουλουδιών ορισμένων ειδών δεν είναι μόνο πολύ ευχάριστη, αλλά και σας ανεβάζει τέλεια τη διάθεση.
– Έχει στυπτικές, αντισηπτικές, διουρητικές και αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες.
Εκτός από την ευχάριστη μυρωδιά του, έχει στυπτικές, αντισηπτικές, διουρητικές και αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες.
– Κάνει καλό στο κρυολόγημα
Χρησιμοποιείται επίσης ως αντιπυρετικό, αποχρεμπτικό και εφιδρωτικό για το κρυολόγημα.
–Κλείνει πληγές
Είναι επίσης μια καλή θεραπεία για την επούλωση σοβαρών πληγών.
Στη λαϊκή ιατρική χρησιμοποιούσαν το αγιόκλημα για λεύκανση των δοντιών και για παθήσεις των ούλων
Ως βότανο χρησιμοποιείται εδώ και αιώνες και στην κινέζικη ιατρική
ΠΡΟΦΥΛΑΞΕΙΣ
— Τα περισσότερα ειδή του αγιοκλήματος έχουν καρπούς μη βρώσιμους,
Δυστυχώς, τα όμορφα μούρα των περισσότερων ειδών θεωρούνται μη βρώσιμα και ακόμη και ελαφρώς δηλητηριώδη .
Παρά τις πολλές ευεργετικές ιδιότητες, όταν το αγιόκλημα καταναλώνεται πρέπει να ξέρετε πότε να σταματήσετε, γιατί
Όταν λαμβάνεται από το στόμα:
Το εκχύλισμα λουλουδιών του ενδεχόμενα να δημιουργήσει προβλήματά όταν χρησιμοποιείται πέραν των 8 εβδομάδων.
Όταν εφαρμόζεται στο δέρμα:
Δεν υπάρχουν αρκετές αξιόπιστες πληροφορίες για να γνωρίζουμε εάν το αγιόκλημα είναι ασφαλές ή όχι ..
Επίσης πρέπει να υπάρχει μέτρο στην κατανάλωση και να εμφανιστούν δυσάρεστες καταστάσεις όπως :
–Δυσκοιλιότητα- συχνουρία
Η υπερκατανάλωση καρπών μπορεί να προκαλέσει δυσκοιλιότητα, καθώς και πολύ συχνή ούρηση,
–Εξανθήματα -μυϊκούς σπασμούς
Η υπερβολική ποσότητα μπορεί να προκαλέσει δερματικά εξανθήματα, μυϊκούς σπασμούς και στομαχικές διαταραχές στα παιδιά.
– Εγκυμοσύνη – γαλουχία
Οι ειδικοί συνιστούν τη χρήση του με προσοχή κατά την εγκυμοσύνη και τη γαλουχία λόγω πιθανών αλλεργικών αντιδράσεων στη μητέρα και το παιδί.
– Κίνδυνος για άτομα που πάσχουν από ασθένειες του γαστρεντερικού σωλήνα
Επίσης, οι καρποί μπορεί να προκαλέσουν σοβαρή βλάβη σε άτομα που πάσχουν από ασθένειες του γαστρεντερικού σωλήνα που σχετίζονται με αυξημένη οξύτητα του στομάχου, καθώς και σε άτομα με ασθένειες του δωδεκαδακτύλου.
– Παρενέργειες σε χειρουργική επέμβαση:
Το αγιόκλημα μπορεί να επιβραδύνει την πήξη του αίματος, επομένως υπάρχει ανησυχία ότι
μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο επιπλέον αιμορραγίας κατά τη διάρκεια και μετά την επέμβαση.
Σταματήστε να χρησιμοποιείτε το αγιόκλημα τουλάχιστον 2 εβδομάδες πριν από μια προγραμματισμένη χειρουργική επέμβαση.
–Αλληλοεπιδράσεις
Να είστε προσεκτικοί με αυτόν τον συνδυασμό Φάρμακα που επιβραδύνουν την πήξη του
αίματος (Αντιπηκτικά/Αντιαιμοπεταλιακά φάρμακα) αλληλεπιδρούν με την χρήση του αγιοκλήματος μπορεί να επιβραδυνθεί η πήξη του αίματος.
Η λήψη αγιοκλήματος μαζί με φάρμακα που επιβραδύνουν επίσης την πήξη του αίματος μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο μώλωπας και αιμορραγίας.
ΧΡΗΣΕΙΣ
– Καλλωπισμός Τα φυτά του αγιοκλήματος χρησιμοποιούνται σαν καλλωπιστικό φυτά για να καλύψουν όρθιες επιφάνειες ,κάγκελα,πέργολες για σκίαση σκορπίζοντας με το άρωμα τους την εποχή της ανθοφορίας δημιουργώντας ευχάριστη ατμόσφαιρα.
Την ευωδιά τους εχει γίνει στίχος για τραγούδια και έμπνευση για ποιητές και ρομαντικούς. Ο Κωστής Παλαμάς είχε γράψει:
“Να ’μουν τ’ αγιόκλημα που απ’ την αυλή σου ψηλά στον τοίχο σου σκαλώνει, ανθεί, που με τη δρόσο σου, με την πνοή σου πάντα δροσίζεται, και πάντα ζει……….. >
–Βρώση.
Οι καρποί στην πλειοψηφία των ειδών δεν χρησιμοποιούνται – είναι δηλητηριώδη και προκαλούν σοβαρή εντερική διαταραχή.
Πολλές ποικιλίες όμως (όχι όλες ) δίνουν νόστιμα και υγιεινά φρούτα που μπορούν να καταναλωθούν φρέσκα και να γίνουν ζελέ, μαρμελάδα και κρασί.
– Παιχνίδια για τις γάτες
Το ξύλο από το αγιόκλημα περιέχει μια ουσία που προσελκύει ιδιαίτερα τις γάτες γι αυτό και σε κάποιες χώρες φτιάχνουν παιγνίδια μ’ αυτό για τα συμπαθή τετράποδα.
–Εντομοκτόνο
Τα κλήματα από το αγιόκλημα επειδή περιέχουν τοξικές ουσίες σε κάποιες περιοχές τα έβαζαν, κατά το παρελθόν, στο ταβάνι των σπιτιών κι έτσι τραβούσα τις μύγες που ψοφούσαν μετά.
–Φαρμακευτικές πρώτες ύλες
Τα άνθη, τα φύλλα και οι μίσχοι χρησιμοποιούνται ως φαρμακευτικές πρώτες ύλες.
Η παρασκευή των φαρμακευτικών πρώτων υλών γίνεται κατά την περίοδο της ενεργού ανθοφορίας του
Οι φαρμακευτικές πρώτες ύλες αποξηραίνονται, θρυμματίζονται και χρησιμοποιούνται με τη μορφή αφεψημάτων ή αφεψημάτων.
Χρησιμοποιείται τόσο εσωτερικά όσο και εξωτερικά σε μορφή λοσιόν και κομπρέσας.
ΠΡΟΣΟΧΗ
Να ειστε επιφυλακτικοί στην χρησιμοποίηση των φυτών για ιατροφαρμακευτικές χρήσεις .
Λάβετε υπόψη ότι τα φυσικά προϊόντα δεν είναι πάντα απαραίτητα ασφαλή και οι δόσεις μπορεί να είναι σημαντικές. Βεβαιωθείτε ότι ακολουθείτε τις σχετικές οδηγίες στις ετικέτες των προϊόντων και συμβουλευτείτε έναν επαγγελματία υγείας πριν από τη χρήση υπό οποιανδήποτε άλλη μορφή.