Φίλιππος Ε΄ Μακεδών(238 – 179 π.Χ. )Ο 6ος Βασιλιάς της Μακεδονίας της Ελειμιώτικης Δυναστείας των Αντιγονιδών

Σταύρου Π. Καπλάνογλου Συγγραφέα – Ιστορικού ερευνητή

ΦΙΛΙΠΠΟΣ Ε’ ΜΑΚΕΔΩΝ (238 – 179 π.Χ. )Ο 6ος Βασιλιάς της Μακεδονίας της Ελειμιώτικης Δυναστείας των Αντιγονιδών από το 221 π.Χ. έως το 179 π.Χ

Η ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΠΟΥ ΒΡΕΘΗΚΕ ΤΟ 1931 ΣΕ ΑΠΟΣΤΑΣΗ 10 ΧΛΜ ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΥΡΙΣΣΑ ΣΤΗΝ ΚΟΙΛΑΔΑ ΚΟΖΑΝΗΣ ΣΕ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΜΟΝΑΔΑ ΠΟΥ ΑΠΕΥΘΥΝΟΤΑΝ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Ο Φίλιππος Ε’ (238 – 179 π.Χ.) βασίλεψε στη Μακεδονία κατά την περίοδο 221 π.Χ. – 179 π.Χ. και έπαιξε σημαντικό ρόλο στις πολιτικές εξελίξεις της εποχής του. Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του, ο ελληνικός κόσμος έγινε μάρτυρας μιας περαιτέρω ανάπτυξης της Μακεδονίας, αλλά και της ανόδου της Ρώμης, που αποκτά σημαντική επιρροή στον ελληνικό χώρο
Ήταν μέλος της Δυναστείας των Αντιγονιδών, που είχε το θρόνο της Μακεδονίας κατά το μεγαλύτερο μέρος της ελληνιστικής περιόδου, μέχρι και την κατάκτηση της από τους Ρωμαίους

ΒΙΟΓΡΑΦΙΑ
Ο Φίλιππος Ε’ γεννήθηκε στην Πέλλα και ήταν γιος του Δημήτριου Β’ του Αιτωλικού και της Χρυσηίδας ή κατά άλλους της Φθίας.
Εγγονός του βασιλιά Αντίγονου Β΄ Γονατά και της Φιλας .
Γεννήθηκε το 238 π.Χ., Αρχαία Πέλλα και έφυγε από την ζωή το 179 π.Χ., Αμφίπολη σε ηλικία 59 ετών.
Παντρεύτηκε την Πολυκράτεια την Αργεία
Έκανε 4 παιδιά τον Περσέας που τον διαδέχθηκε στον θρόνο της Μακεδονία ,

τον Δημήτριο, τον Φίλιππο και την , Απάμα Δ΄
Μετά τον απρόσμενο θάνατο του πατέρα του το 229 π.Χ., ο Φίλιππος ήταν μόνο εννέα ετών και κατ’ επέκταση ήταν αδύνατον να ανέβει στο θρόνο.
Πιθανή διαμάχη για τη διαδοχή αποφεύχθηκε με την εκλογή ενός άλλου εγγονού του Δημητρίου του Πολιορκητή και γιου του Δημητρίου του Καλού και ετεροθαλούς αδελφού του Αντίγονου Γονατά: του Αντίγονου, που επονομάστηκε «ο Δώσων».
Ο Αντίγονος ο Δώσων τον υιοθέτησε και έγινε θετός του πατέρας

Μετά το θάνατο του τελευταίου το 221 π.Χ., ο δεκαεπτάχρονος πλέον Φίλιππος κληρονομεί μία Μακεδονία και πάλι ισχυρή, που έχει καταφέρει να επιβάλλει την κυριαρχία της στην Πελοπόννησο, μετά από πόλεμο ενάντια στη Σπάρτη του Κλεομένη Γ’.

Η ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΠΡΟΣ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΜΟΝΑΔΑ ΣΤΗΝ ΚΟΙΛΑΔΑ ΚΟΖΑΝΗΣ

Ο βασιλιάς Φίλιππος ο Ε’ έγινε γνωστός στην περιοχή της Κοζάνης το 1931 από την εύρεσή μιας μαρμάρινης επιγραφής Στη βόρεια πλευρά της βάσης ενός πολύ ψηλού πέτρινου λόφου στο όρος Σκοπός, που βρίσκεται δυτικά του χωριού Κοιλάδα. Και απευθυνόταν στον Άρχιππο, επιστάτη των Ευιεστών, και υπόμνημα των αξιωματικών των Ευιεστών προς τον βασιλιά .
Πρόκειται για μια τετράπλευρη στήλη από χονδρόκοκκο υπόλευκο μάρμαρο, θραυσμένη επάνω δεξιά και κάτω με ακατέργαστη την πίσω πλευρά. Κυκλική οπή διαμέτρου 0,05 στο κέντρο από μεταγενέστερη χρήση της πλάκας.

Χρονολόγηση
Πριν από τον Δεκέμβριο του 181 π.Χ.

Το κείμενο έχει ως εξής :
–Το κείμενο
[Β]ασιλεὺς Φίλιππος Ἀρχίππ̣[ωι χαί]-
[ρ]ειν. Τοῦ δοθέντος μοι ὑπομνήματος π̣[αρὰ τῶν]
[π ] ερὶ Νικάνορα τὸν τετράρχην ἐκπέπομφά [ σοι τὸ]
ἀντίγραφον. Συνχωρῶ οὖν αὐτοῖς [τὴν ] Κο [ ρ ] ράγου [ τοῦ]
5 Π̣ερδίκκου τῶν ἐγ Γρήιαι μετοίκων χώ̣ρα̣ν ψιλήν, [ἥν]
[φ]ασιν εἶναι πλέθρα πεντήκοντα, ἕως ἂν συντ̣ε-
λῶσιν τὰς θυσίας ἐ[ν τῶι Ἀπ]ελλαίωι μηνί, καὶ
τὴν ἐπιστολὴν δὲ [ἀναγράψ]ας ἔχθες πρὸ τ̣[οῦ]
ἐπιστασίου. vacat Ἔτ(ους) β καὶ μ´, Αὐδναίου [ · ].
10Βασιλεῖ Φιλίππωι ὑπ̣[όμ]ν̣ημα πα̣ρὰ Νικάνο-
ρος τοῦ Φιλώτου, τετράρχου, καὶ Θεοξένου
[το]ῦ Κλειτίνου, ὑπασπιστοῦ, καὶ Βίλου τοῦ Νι- v
[κά]ν̣ορος, λοχαγοῦ, καὶ τῶν ἐν τῆι πρωτολοχί-
[αι στρ]α̣τευομένων Εὐιεστῶν Ἀλεξάν- v
15[δρου τ]οῦ Προίτου καὶ Ἀντιγόνου τοῦ Ἀ̣-
[λεξάν]δ̣ρου καὶ Νικάνορος τοῦ Ἀρμέν-
[νου, . . . περ. 5 . . ]μ̣άχου τοῦ Κρατεύου, καὶ
[ . . . . . περ. 9 . . . . τοῦ] Ἀντιγόνου καὶ Ἀντι-

ΣΗΜΑΝΤΙΚΕΣ ΣΤΙΓΜΕΣ ΣΤΗΝ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΑΣ ΤΟΥ
1. Εισβολή των Ιλλυριών στη Μακεδονία το 221 π.Χ.

Ο Αντίγονος σπεύδει να τους αντιμετωπίσει και πεθαίνει στη μάχη. Τον διαδέχεται ο Φίλιππος Ε’.
.
2. Έναρξη του Συμμαχικού Πολέμου.το 220 π.Χ.
Μετά την άνοδο του Φιλίππου στο θρόνο, ορισμένες πόλεις επιθυμούν να εκμεταλλευτούν το νεαρόν της ηλικίας του ώστε να αυξήσουν τη δύναμή τους σε βάρος της Μακεδονίας και της Αχαϊκής Συμπολιτείας. Οι Αιτωλοί λοιπόν εξαπολύουν μια σειρά από στρατιωτικές επιχειρήσεις ενάντια στη Φωκίδα και τη Βοιωτία. Ο Φίλιππος το επόμενο φθινόπωρο συγκέντρωσε τα μέλη της συμμαχίας των ελληνικών πόλεων, που είχε δημιουργήσει ο προκάτοχός του, ο Αντίγονος, στην Κόρινθο, όπου και αποφασίζεται να κηρυχθεί πόλεμος ενάντια στην Αιτωλική Συμπολιτεία. Ο Συμμαχικός Πόλεμος είχε ξεκινήσει το 220 π.Χ.

3. Ο Συμμαχικός Πόλεμος λαμβάνει τέλος το 217 π.Χ.
Έλαβε τέλος το 217. Υπογράφεται ειρήνη με ευνοϊκούς για το Φίλιππο όρους στη Ναύπακτο.
Κατά τη διάρκειά του ο Φίλιππος επέδειξε το ταλέντο του στη στρατηγική, με αποτέλεσμα να γυρίσει ο πόλεμος προς όφελος του. Μετά την υπογραφή της ειρήνης στη Ναύπακτο, ο Φίλιππος στράφηκε ενάντια στους Ιλλυριούς. Κατά τη διάρκεια της εκστρατείας βρίσκει στο δρόμο του τους Ρωμαίους και τους

4. Ο Φίλιππος συμμαχεί με τον Αννίβα, στρατηγού της Καρχηδόνας ,το 215 π.Χ.
Ο Φίλιππος συμμαχεί το 215 π.Χ. με τον Αννίβα, στρατηγό της Καρχηδόνας, ο οποίος διεξάγει ήδη από το 218 π.Χ. πόλεμο στην Ιταλία.

5. Έναρξη του Πρώτου Μακεδονικού Πολέμου.το 214 π.Χ.
. Κατά τη διάρκεια της εκστρατείας βρίσκει στο δρόμο του τους Ρωμαίους και τους συμμάχους τους κοντά στην Απολλωνία, το 214 π.Χ. Ο Πρώτος Μακεδονικός Πόλεμος είναι πλέον αναπόφευκτος.

6.Γεννιέται ο διάδοχος του Φιλίππου, ο Περσέας.Χ. το 213 π.Χ

7. Οι Ρωμαίοι και η Αιτωλική Συμπολιτεία συγκροτούν αντιμακεδονική συμμαχία.το 211 π.Χ.

8, Γέννηση του δεύτερου γιου του, Δημητρίου.το 208 π.Χ.

9 . Υπογράφεται ειρήνη με τους Ρωμαίους στη Φοινίκη. Οι όροι είναι ακόμα μία φορά ευνοϊκοί για το Φίλιππο. Το 205 π.Χ
Όπως ήταν λογικό, οι Ρωμαίοι βρίσκουν νέους συμμάχους ανάμεσα στους Αιτωλούς, αλλά και έμμεσα τον ηγεμόνα της Περγάμου Άτταλο Α’ το Σωτήρα. Ο Φίλιππος ρίχνεται σε όλα τα μέτωπα, διοχετεύει όλη του την ενέργεια παίζοντας τέλεια το ρόλο του προστάτη των συμμάχων του. Για άλλη μια φορά, η ειρήνη που υπογράφεται στη Φοινίκη το 205 π.Χ. είναι ευνοϊκή προς εκείνον.

10 Σειρά επιδρομών και ναυμαχιών στο χώρο του Αιγαίου. Συμμαχία με τον Αντίοχο Γ’ της Συρίας.
Το 205 – 204 π.Χ. στην Αίγυπτο ανεβαίνει στο θρόνο ο Πτολεμαίος Ε’ Επιφανής, ο οποίος είναι ακόμη παιδί. Ο Φίλιππος, προκειμένου να έχει τα χέρια του ελεύθερα, υπογράφει σύμφωνο μη – επίθεσης με το βασιλιά των Σελευκιδών, τον Αντίοχο Γ’.
Tο 202 π.Χ. διεξάγει εκστρατεία με στόχο τα Στενά. Τον επόμενο χρόνο, κατακτά τη Σάμο, που άνηκε στην Πτολεμαϊκή Αίγυπτο. Πολλά κράτη συνασπίζονται τότε εναντίον του, ανάμεσα τους η Ρόδος και η Πέργαμος. Δύο ναυμαχίες εκτυλίσσονται σε άγνωστες σήμερα ημερομηνίες. Στις θάλασσες της Χίου, η μάχη είναι αμφίρροπη, ωστόσο ο στόλος της Περγάμου υποχωρεί. Ακολουθεί μια σημαντική νίκη του Φιλίππου απέναντι στον στόλο της Ρόδου.

11 . Έναρξη του Δεύτερου Μακεδονικού Πολέμου. Ο Φίλιππος λεηλατεί την Άβυδο. Το 200 π.Χ
Μετά την πρόσκληση της Ρόδου και της Περγάμου, η Σύγκλητος αποφασίζει να αναμειχθεί αντιτιθέμενη στο Φίλιππο. Του αποστέλλει δύο τελεσίγραφα, το ένα το 200 π.Χ., το άλλο το 198 π.Χ. Η Ρώμη αυτοπαρουσιάζεται ως προστάτιδα δύναμη απέναντι στο Φίλιππο, ο οποίος παρουσιάζεται ως ο κατακτητής. Οι επιχειρήσεις του ρωμαϊκού στρατού ξεκινούν το φθινόπωρο του 200 π.Χ., ξεκινώντας τον Δεύτερο Μακεδονικό Πόλεμο

12 . Μάχη στις Κυνός Κεφαλές. Ο Τίτος Φλαμίνιος συντρίβει τον Φίλιππο και τον υποχρεώνει να υπογράψει ταπεινωτική ειρήνη.
Τον Ιούνιο του 197 π.Χ., οι αντιμαχόμενοι στρατοί, ο μακεδονικός και ο ρωμαϊκός συναντώνται στις Κυνός Κεφαλές της Θεσσαλίας, σε ένα υψίπεδο βόρεια των Φαρσάλων. Η ευελιξία της ρωμαϊκής τακτικής υπερισχύει του βάρους της μακεδονικής φάλαγγας. Ο Φίλιππος συνετρίβη από τον Τίτο Φλαμίνιο (Titus Quinctius Flamininus).

Πρόκειται για την πρώτη του ήττα, ήταν όμως καθοριστική. Οι όροι της ειρήνης που συμφωνήθηκε είναι τέτοιες που δείχνουν πως η Μακεδονία βγαίνει από το παιχνίδι της επιρροής για πολύ καιρό.
Έχασε όλες τις της κτίσεις εκτός Μακεδονίας, ανάμεσα στις οποίες και η Θεσσαλία. Υποχρεώθηκε επίσης να πληρώσει πολεμική αποζημίωση και να αποστείλει τι δεύτερο γιο,το Δημήτριο, στη Ρώμη για όμηρο.

Το 196 π.Χ. ο Τίτος κηρύσσει όλες τις ελληνικές πόλεις ελεύθερες και αυτόνομες, δημιουργώντας ένα κενό στην εξουσία, το οποίο τραβά το ενδιαφέρον του Αντίοχου Γ’, που τα επόμενα χρόνια θα εμπλακεί σε μια σειρά μαχών με στόχο να κυριαρχήσει στον ελλαδικό χώρο.
Οι σύμμαχοι των Ρωμαίων, οι Αιτωλοί έδειξαν μεγάλη δυσαρέσκεια για τους όρους της ειρήνης, καθώς επιθυμούσαν την απομάκρυνση του Φιλίππου από το θρόνο.

14 . Κινήσεις αναδιοργάνωσης της Μακεδονίας. Διαμάχη με τον Ευμένη Β’, βασιλιά της Περγάμου, που παραπονιέται στους Ρωμαίους. Αποστολή διπλωματικής αποστολής στη Ρώμη, με επικεφαλής το Δημήτριο.
Τα επόμενα χρόνια γίνονται νέοι πόλεμοι των Ρωμαίων ενάντια στη Σπάρτη και τους Αιτωλούς, που αναζήτησαν συμμάχους ακόμη και ανάμεσα στους Μακεδόνες.

Ο Φίλιππος αρνήθηκε να βοηθήσει μιας και στο παρελθόν είχαν ζητήσει την αποπομπή του.
Τελικά οι σύμμαχοι ηττώνται από τους Ρωμαίους, οι οποίοι όμως δεν κατέστρεψαν τη Σπάρτη, θέλοντας κάποιον να ελέγχει τα πράγματα στην Πελοπόννησο.

Ο Φίλιππος από την πλευρά του συμπεριφέρεται ως τέλειος σύμμαχος της Ρώμης.
Συμμετέχει μάλιστα στην εκστρατεία των Ρωμαίων ενάντια στους Σελευκίδες και τον Αντίοχο Γ’ κατά την περίοδο (191 – 189 π.Χ.).
Επιτράπηκε επίσης στο Δημήτριο να επιστρέψει στο σπίτι του. Μα ο πατέρας του, απογοητευμένος από τις φτωχές του ανταμοιβές από τις εκστρατείες και ενοχλημένος από τη συνεχή εχθρότητα της Συγκλήτου στο πρόσωπό του, καταφέρνει σιγά σιγά να κάνει τη Μακεδονία να ορθοποδήσει και πάλι, αναδιοργανώνοντας το στρατό και το κράτος, αυξάνοντας τα εισοδήματά του και επιτρέποντας σε διάφορες πόλεις να κόψουν νόμισμα.

Συμμαχεί με ένα λαό κελτικής ή γερμανικής καταγωγής (αποτελεί αντικείμενο αμφιβολιών), τους Βάσταρνες, και αποφασίζει πολλές μετακινήσεις πληθυσμών.

13. Ο Αντίοχος εισβάλλει στην Ελλάδα εκμεταλλευόμενος την ήττα των Μακεδόνων και το κενό εξουσίας που δημιούργησαν οι Ρωμαίοι. Ο Φίλιππος εκστρατεύει εναντίον του στο πλευρό των Ρωμαίων.Το 192 –188π.Χ.

14 . Κινήσεις αναδιοργάνωσης της Μακεδονίας. Διαμάχη με τον Ευμένη Β’, βασιλιά της Περγάμου, που παραπονιέται στους Ρωμαίους. Αποστολή διπλωματικής αποστολής στη Ρώμη, με επικεφαλής το Δημήτριο.

15 . Εκτέλεση του Δημητρίου από τον πατέρα του με την κατηγορία της συνωμοσίας.το180 π.Χ.
Το τέλος της ζωής του Φιλίππου σημαδεύτηκε και από μια οικογενειακή τραγωδία, τη μόνη αναφορά ενδοικογενειακής δολοφονίας που έχουμε για τους Αντιγονίδες.

Ο Φίλιππος είχε αποκτήσει το μεγαλύτερο γιο του και κατοπινό του διάδοχο τον Περσέα, με την Πολυκρατία από το Άργος.
Από κάποια άλλη σύζυγο, της οποίας το όνομα μας είναι άγνωστο, είχε αποκτήσει δύο κόρες και ένα γιο, τον Δημήτριο.
Ο τελευταίος, όπως είδαμε, έζησε κάποια χρόνια στη Ρώμη με την ιδιότητα του ομήρου και τελικά επέστρεψε το 191 π.Χ. λόγω της τήρησης της συμμαχίας με τη Ρώμη από τον πατέρα του, Φίλιππο.

Από ό,τι φαίνεται ο Δημήτριος ήταν δημοφιλής με τους Ρωμαίους πράγμα που ανησυχούσε το μεγαλύτερο αδερφό του και διάδοχο του θρόνου.
Τελικά ο Περσέας παρουσίασε στο Φίλιππο κάποια έγγραφα που αποδείκνυαν πως ο Δημήτριος σκόπευε σε συνεργασία με τους Ρωμαίους να πάρει στα χέρια του το θρόνο.

Δεν μπορούμε να είμαστε σίγουροι αν τα έγγραφα ήταν πλαστά ή γνήσια, ωστόσο στάθηκαν η αιτία ο Δημήτριος να εκτελεστεί από τον πατέρα του, ο οποίος παρέμεινε συντετριμμένος για το γεγονός.

16.Θάνατος του Φιλίππου στην Αμφίπολη.
Το 185 π.Χ. μι. ξεκίνησε εκστρατεία κατά των Οδρυσίων και κατέλαβε τη Φιλιππούπολη της Θράκης.
Κατά την προετοιμασία της εκστρατείας κατά των Δαρδάνων το 179 π.Χ.

΄Πεθαίνει στην Αμφίπολη ο Φίλιππος
Τον διαδέχεται ο γιος του Περσέας.το 179 π.Χ.
Με αυτόν τον τελευταίο ολοκληρώνεται η Δυναστεία των Αντιγονιδών, καθώς αποτέλεσε και τον τελευταίο βασιλιά της Μακεδονίας.
Αν και κάποια στιγμή μετά την ήττα του Περσέα από τους Ρωμαίου εμφανίζεται ο << ΦΊΛΙΠΠΟΣ ΣΤ’ ? >> που ισχυρίζεται ότι είναι διάδοχος του.
(Αυτά όμως σε επόμενη δημοσίευση μας )

OI ΕΚΤΙΜΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΦΙΛΙΠΠΟΥ Ε

–Η προσωπικότητα του Φιλίππου Ε’
Στην αρχαία ελληνική και ρωμαϊκή γραμματεία ο Φίλιππος Ε΄ παρουσιάζεται ως ένας σκληρός και δόλιος άνθρωπος που προκάλεσε το μίσος όλης της Ελλάδος και στο τέλος της ζωής του εισέπραξε μίσος, σκληρότητα και καχυποψία. Αυτή η εκτίμηση πρέπει να λαμβάνεται με προσοχή, αφού εκφράστηκε από συγγραφείς που αρχικά ήταν εχθρικοί προς τη Μακεδονία (Πολύβιος, Τίτος Λίβιος), και τους βασιλείς της γενικότερα, και τον Φίλιππο Ε’ ειδικότερα.

Για την Ελλάδα, ο Φίλιππος Ε΄ και ο θετός του πατέρας ο Αντίγονος Γ΄ Δώσον, τήρησαν μια ποιοτικά διαφορετική πολιτική απέναντι στις Ελληνικές πόλεις από ότι οι προκάτοχοι τους , η οποία σεβόταν την ανεξαρτησία των πολιτικών και των συμμαχιών τους.
Από τα πρώτα χρόνια της βασιλείας του, ο Φίλιππος Ε’ έδειξε ότι είναι έμπειρος διπλωμάτης και ένας ικανός διοικητής.
Αυτό αποδεικνύεται από την ισορροπημένη πολιτική του στον Συμμαχικό Πόλεμο, καθώς και από τη λαμπρή του δράση ως στρατιωτικού αρχηγού κατά τις εκστρατείες στην Αιτωλία και την Πελοπόννησο το 219-218 π.Χ. μι.

Ο Φίλιππος Ε’ εκπλήρωσε προσεκτικά τις ρήτρες της συνθήκης της Ελληνικής Συμμαχίας, σεβάστηκε την ανεξαρτησία των κρατών της Ελληνικής Συμμαχίας και, ως ηγεμόνας της, προσπάθησε να διατηρήσει την καθολική ειρήνη.

Ακόμη και κατά τη διάρκεια των πολέμων, ο Φίλιππος Ε’ έδειξε αυτοσυγκράτηση και συγκατάβαση προς τους ηττημένους.
Ως προς τα ταλέντα του, συγκαταλέγεται στους εξέχοντες Μακεδόνες βασιλιάδες όπως ο Φίλιππος Β’ και ο Μέγας Αλέξανδρος, το παράδειγμα των οποίων μιμήθηκε.

Όμως ο Φίλιππος Ε’ έζησε σε μια εντελώς διαφορετική εποχή, όταν τα γερασμένα ελληνιστικά κράτη της Ανατολικής Μεσογείου αντικαταστάθηκαν από την επιθετική Ρώμη.

Η Μακεδονία ήταν το πρώτο ελληνιστικό κράτος που αντιμετώπισε τη Ρώμη και δεν είχε παράδειγμα να πολεμήσει τους Ρωμαίους, και ο Φίλιππος Ε’ κατάλαβε πολύ αργά την τεράστια απειλή που αποτελούσαν οι Ρωμαίοι

. Εξαιτίας αυτού, έχασε τον διπλωματικό πόλεμο με τη Ρώμη, που προκαθόρισε τη στρατιωτική του ήττα.’

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.