Τζιτζιφιά ,Ελαίαγνος ή Μοσχοϊτιά ή Ρωσική ελιά ή Αγριελιά , Elaeagnus angustifolia

ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Η Τζιτζιφιά ή Μοσχοϊτιά είναι σφαιρικό, φυλλοβόλο δένδρο με στενά, λογχοειδή, γκριζοπράσινα, αργυρόχρωμα φύλλα και αγκαθωτά κλαδιά.
Έχει μέτρια ανθοφορία, με έντονο άρωμα.
Τα φρούτα του E. angustifolia είναι κίτρινα, δρύπες σε σχήμα ελιάς και είναι βρώσιμα, έχοντας, ελαφρώς γλυκιά και ευχάριστη γεύση. Πιστεύεται, ότι είναι η άγρια ελιά, που περιγράφεται από συγγραφείς της αρχαίας ελληνικής γραμματείας.
Είναι φυτό, κατάλληλο για όλα τα εδάφη, ακόμα και για αμμώδη ή ασβεστώδη, καθώς και για παραθαλάσσιες φυτεύσεις.
Η ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ, ΣΤΗΝ ΚΟΖΑΝΗ
Η Μοσχοϊτιά, με το όνομα Τζιτζιφιά ήταν γνωστή στην Κοζάνη, κυρίως για τους καρπούς της.
Τα Τζίτζιφα έμοιαζαν με τις ελιές, όταν ήταν άγουρα και, σταδιακά, γίνονταν καφέ, ενώ,κατά την ωρίμανση τους, το φθινόπωρο, γλύκαιναν και έπαιρναν ένα κίτρινο χρώμα.
Στην δεκαετία του 50, εποχή που τα φρούτα ήταν σπάνια, τα παιδιά σκαρφάλωναν στα αυτοφυή δένδρα, τα οποία τα εύρισκες σε αμπέλια η αγρούς και έκοβαν τους καρπούς ,απολαμβάνοντας τα τζίτζιφα που ήταν γλυκά, όταν έφθαναν στην πλήρη ωρίμανση, ,αλλά, όταν ήταν ανώριμα άφηναν μια στιφάδα στην γεύση.

ΒΟΤΑΝΙΚΗ ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ
Η τζιτζιφία ανήκει στην :
Οικογένεια: Elaeagnaceae
Γένος: Elaeagnus
Είδος: Ε. Angustifolia
Διωνυμικό όνομα Elaeagnus angustifolia
Κοινή ονομασία: Ελαίαγνος ή Μοσχοϊτιά ή Τζιτζιφιά ,Ρωσική ελιά ή αγριελιά ,
Το λατινικό όνομα αυτού του δέντρου είναι Elaeagnus angustifolia και παρόλο, που μοιάζει πολύ με το κοινό ελαιόδεντρο, ανήκει σε διαφορετική οικογένεια φυτών

ΒΟΤΑΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ
–Φυτό
Το Elaeagnus angustifolia είναι ένας, συνήθως, ακανθώδης θάμνος ή ένα μικρό δέντρο, που έχει ύψος 5-7 μ.σε κάποιες περιπτώσεις φθάνει έως 15 m
Το κοινό του όνομα προέρχεται από την ομοιότητά του, στην εμφάνιση, με την ελιά ( Olea europaea ), αλλά ανήκει σε μια διαφορετική βοτανική οικογένεια , τις Oleaceae .
— Μέγεθος
Το ύψος του ελαίαγνου ξεκινά από τα 3,5 μέτρα και μπορεί να φτάσει έως και 6 μέτρα .
Το πλάτος του φυτού κυμαίνεται στις ίδιες διαστάσεις, από 3,5 μέχρι 6 μέτρα.
— Φύλλα
Το, μοναδικά, όμορφο φύλλωμά του, για το οποίο συνήθως καλλιεργείται, αποτελείται από μικρά, μακρόστενα φυλλαράκια, αλλά και διάσπαρτα αγκάθια, ανάμεσά τους.
Έχει σκούρο πράσινο χρώμα, στην πάνω επιφάνεια και με βελούδινη ασημί ,την κάτω πλευρά, δημιουργεί ένα υπέροχο οπτικό εφέ, που προσδίδει ενδιαφέρον στον κήπο.
Αργά το φθινόπωρο, τα φύλλα του ελαίαγνου θα πέσουν, για να εμφανιστούν ξανά την επόμενη άνοιξη.
Τα φύλλα είναι εναλλάξ, λογχοειδή, 4-9 εκατ. μήκος και 1,0-2,5 εκατ. πλάτος, με ομαλά άκρα.
— Φλοιός
Ο φλοιός είναι καφέ, λεπτός με ρηχά σχισίματα, ξεφλουδίζει σε μεγάλες λωρίδες
— Άνθη
Τα άνθη του εμφανίζονται στο τέλος της άνοιξης ,προς τις αρχές καλοκαιριού. Μικρά, ασημόλευκα και κίτρινα, με βαθύτερο κίτρινο κέντρο, αναδύουν ένα υπέροχο άρωμα, ενώ, ωριμάζοντας, το φθινόπωρο θα δώσουν εκπληκτικούς διακοσμητικούς καρπούς.
Τα φρούτα του, με την εμφάνιση χνουδωτής ελιάς, είναι εκτός από διακοσμητικά και βρώσιμα, καθώς μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε διάφορες συνταγές και παρασκευάσματα.
Τα εξαιρετικά αρωματικά άνθη , που παράγονται σε συστάδες από ένα έως τρία, έχουν μήκος 1 εκατ., και τέσσερις λοβούς. Εμφανίζονται στις αρχές του καλοκαιριού και ακολουθούνται από συστάδες φρούτων , ένα μικρό κουρκούτι, 1,0-1,7 εκ., πορτοκαλί-κόκκινο, καλυμμένο σε ασημί γραμμές.
— Καρπός – Σπόροι
Οι καρποί είναι δρύπες, μοιάζουν με τις ελιές,είναι γλυκείς, με ξηρή και λιπαρή υφή. Ο καρπός τρώγεται εύκολα και οι σπόροι μεταφέρονται, από πολλά είδη πτηνών.
Τα φυτά αρχίζουν να ανθίζουν και να καρποφορούν, μετά από τρία χρόνια.
Το μέσο βάρος φρούτων ήταν 0,23 γρ., ενώ το μέσο μήκος και πλάτος φρούτων ήταν 0,97 και 0,64 εκ.
— Ρίζες
Ο θάμνος μπορεί να συγκεντρώσει άζωτο στις ρίζες του (όπως τα ψυχανθή ), επιτρέποντάς του να αναπτυχθεί σε γυμνά ορυκτά υποστρώματα.
Το ριζικό σύστημα, ταχείας εξάπλωσης μπορεί να δημιουργήσει προβλήματα στις άλλες καλλιέργειες καθιστάμενο ως φυτικό παράσιτο .
ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ
–Έδαφος
Περισσότερο προτιμά τα αμμοπηλώδη χώματα, όμως μεγαλώνει με επιτυχία σε διάφορους τύπους εδαφών, με διαφορετική σύσταση και ποικίλες τιμές οξύτητας. Απαραίτητη προϋπόθεση για το έδαφος, που θα φυτευτεί, να έχει καλή αποστράγγιση.
— Αντοχή στο άνεμο
Πολύ μεγάλη για τον λόγο αυτό, γίνεται χρήση του και σαν ανεμοφράκτης
–Κλίμα
Μόλις εγκατασταθεί σε μια θέση, είναι ανθεκτικός στην ξηρασία, αντέχει σε υψηλές θερμοκρασίες και ταυτόχρονα αντέχει στον παγετό και τις χαμηλές θερμοκρασίες.
Μπορεί ακόμα να επιβιώσει σε άγονα και ξηρά ή βαριά και υγρά εδάφη, ενώ δεν φαίνεται να δυσκολεύεται από την έντονη ζέστη και τον αλμυρό αέρα της θάλασσας.
Δεν αναπτύσσεται τόσο καλά, στις υγρές καλοκαιρινές συνθήκες.
— Ηλιοφάνεια
Αγαπά τις ηλιόλουστες θέσεις ή εκείνες με ελαφριά σκιά και δεν χρειάζεται απαραίτητα να φυτεύεται σε σημεία προστατευμένα
ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΣΤΟΥΣ ΑΓΡΟΥΣ
Ο ελαίαγνος είναι ένα εκπληκτικό, μικρού μεγέθους, διακοσμητικό δέντρο, με καταγωγή από την Ευρώπη και την Ασία.
Συχνά καλυμμένος με αγκάθια, καλλιεργείται για το μοναδικό φύλλωμά του, με την βελούδινη ασημοπράσινη όψη.
Τα άνθη του, κρυμμένα με μια πρώτη ματιά, γίνονται αισθητά από το υπέροχο άρωμά τους, ενώ σύντομα, χαρίζουν βρώσιμους καρπούς. Είναι κατάλληλος για παρτέρια, μπορντούρες, γλάστρες και ζαρντινιέρες, μπαλκόνια, ταράτσες, αστικούς και εξοχικούς κήπους, ανθόκηπους, φυτικούς φράκτες και χωρίσματα και ως φόντο για άλλα φυτά ή σημείο κεντρικού ενδιαφέροντος.
— Πολλαπλασιασμός
Η εγκαθίδρυση και η αναπαραγωγή του E. angustifolia γίνεται κυρίως από σπόρους, αν και μπορεί να πολλαπλασιαστεί, με φυτική εξάπλωση.
–Κλάδεμα
Η φροντίδα του είναι αρκετά εύκολη. Γενικά, ανταποκρίνεται πολύ καλά στο κλάδεμα κι έτσι, μπορεί να διατηρηθεί σε αρκετά μικρότερο μέγεθος, ακόμη και να διαμορφωθεί σαν φράκτης.
–Συγκομιδή
Η συγκομιδή γινόταν με το χέρι, το φθινόπωρο. Η παραγωγικότητα ποικίλλει, ανάλογα με την ηλικία του δέντρου. Η βέλτιστη καρποφορία παρατηρήθηκε σε δένδρα 40 ετών
ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΑ ΟΦΕΛΗ
Συστατικά: Ο καρπός περιέχει φλαβονοειδή, γλίσχρασμα σαπωνίνες, σάκχαρα, βιταμίνες Α, Β2,και C, ιχνοστοιχεία, ασβέστιο,και σίδηρο.
Οι σπόροι περιέχουν σαπωνίνες και αιθέρια έλαια. Ο φλοιός της Τζιτζιφιάς περιέχει τανίνες και είναι στυπτικός.

ΙΑΤΡΟΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ .
Κάθε μέρος του φυτού χρησιμοποιείται για μια θεραπεία. Τα φύλλα, οι ρίζες, τα άνθη, και οι καρποί.
— Τα φύλλα χρησιμοποιούνται για μια σειρά από μολυσματικές ασθένειες, όπως στη θεραπεία των παιδιών που πάσχουν από τυφοειδή πυρετό, ευλογιά, ιλαρά, ανεμοβλογιά,κ.ά, γιατί προκαλούν εφίδρωση και ρίχνουν τον πυρετό.
Το αφέψημα των φύλλων σκοτώνει τα παράσιτα και τα σκουλήκια που προκαλούν διάρροια.
— Ο καρπός εκτός που είναι θρεπτικός, προστατεύει από τις αλλεργίες, είναι μαλακτικός, αναζωογονεί το συκώτι, είναι ήπια καθαρτικός, και καταπραϋντικός.
Μειώνει την υπερβολική εφίδρωση, ειδικά τη νυχτερινή, και τελευταίο αλλά όχι λιγότερο σημαντικό, μειώνει την κατακράτηση των υγρών.
— Τα αποξηραμένα φρούτα χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία της υπερκόπωσης, την απώλεια της όρεξης, στον πονόλαιμο, τη βρογχίτιδα, την αναιμία, και τη διάρροια.
— Ο φλοιός του δέντρου(μετά από επεξεργασία) είναι τονωτικός και βοηθά στη θεραπεία των εγκαυμάτων, στην αναιμία, τη νεφρίτιδα, τις νευρικές διαταραχές, την αϋπνία και την αποτοξίνωση.
— Το αφέψημα της ρίζας είναι αντιπυρετικό, και εξωτερικά μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε πλύσεις ακόμη και των ματιών, σε φλεγμονές, και σε εγκαύματα.
Θεωρείται φρούτο ανοσοδιεγερτικό, θερμαντικό, αντιμυκητιακό, αντιβακτηριακό, αντισπασμωδικό, αντιφλεγμονώδες, ηρεμιστικό, καρδιοτονωτικό,και αντιοξειδωτικό.
— Kινεζική ιατρική. Τα φύλλα, οι βλαστοί, τα λουλούδια, τα φρούτα και ο φλοιός έχουν, παραδοσιακά, χρησιμοποιηθεί στην κινεζική ιατρική.
Στην κινεζική ιατρική,γίνεται χρήση ως τονωτικό, για το ήπαρ την σπλήνα, και το στομάχι και σε πολλές άλλες περιπτώσεις, κάποιες από τις οποίες, παρατίθενται στη συνέχεια.
Τα τζίζιφα έχουν ευεργετικές επιδράσεις στον πόνο στις αρθρώσεις και στην αρθρίτιδα, με μείωση των συμπτωμάτων της οστεοαρθρίτιδας, αλλά και στην επούλωση πληγών.
Έχει,επίσης, χρησιμοποιηθεί ως γυναικείο αφροδισιακό,και στην θεραπεία της διάρροιας, και της οστεοπόρωσης.
Ακόμη, χρησιμοποιείται στην αντιμετώπιση της δύσπνοιας, σε σοβαρές συναισθηματικές διαταραχές,σε αδυναμία των νεύρων, για να ισορροπήσει την πίεση, σαν σιρόπι για να καλύψει τις γεύσεις των δυσάρεστων βοτάνων. Εάν ο καρπός της άγριας τζιτζιφιάς λαμβάνεται σε καθημερινή βάση, βελτιώνει το χρώμα του δέρματος και τον τόνο, δύο σημεία που δηλώνουν την σωματική ευεξία.
Βοηθά στην ανάπτυξη των μαλλιών. Η ωφέλειά του γίνεται φανερή, αν λαμβάνεται συχνά και προληπτικά.
ΠΡΟΦΥΛΑΞΕΙΣ
Τα τζίτζιφα αποφεύγονται σε καταστάσεις, όπου υπάρχει κατακράτηση υγρών και αερίων, π.χ κολίτιδας.
Η επεξεργασία του ξύλου μπορεί να προκαλέσει αλλεργικά φαινόμενα ΧΡΗΣΕΙΣ
— Χρησιμοποιείται σαν διακοσμητικό φυτό,καλλιεργείται, ευρέως, σε όλη τη νότια και κεντρική Ευρώπη ως ξηρασία και κρύο – ανθεκτικό διακοσμητικό φυτό, για τα αρωματικά άνθη, τα βρώσιμα φρούτα, το όμορφο κίτρινο φύλλωμα και το μαύρο φλοιό.
Ακόμη, όντας ταχέως αναπτυσσόμενο ανθεκτικό φυτό ,χρησιμοποιείται για την συγκράτηση των χωμάτων σε επικλινή εδάφη και έλεγχο της διάβρωσης ή σταθεροποίηση αμμόλοφων , για ανεμοφράκτες και για αποκατάσταση ορυχείων.
Δάση ή πυκνές συστάδες ελαίαγνου αποτελούν οικότοπο άγριας ζωής και προσφέρουν στον άνθρωπο και τα ζώα σκιά και καταφύγιο .
— Τα φρούτα καταναλώνονται φρέσκα και αποξηραμένα στην Τουρκία, το Ιράν και την Ελλάδα
— Οι καρποί μπορούν να χρησιμοποιηθούν και για παράγωγη, μαρμελάδας, σιροπιών καραμέλας, ξυδιού, την κατασκευή αλκοολούχων ποτών , κρασιού, τουρσιού και αιθερίων ελαίων.
— Tροφή μελισσών Τα άνθη προσελκύουν και προσφέρουν, στις μέλισσες, το νέκταρ Έτσι, το δέντρο θεωρείται καλή πηγή για τροφή μελισσών..
— Ζωοτροφή Το φύλλωμα, ωστόσο, έχει χαμηλή γευστικότητα για τα περισσότερα ζώα, αν και μπορούν να καταναλώσουν νεαρά φύλλα
— Η ξυλεία είναι σκληρή και καστανοκίτρινη, με έναν όμορφο κόκκο, που μοιάζει με εκείνη της Φτελιάς (Ulmus pumila, Ulmus americana). Μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την κατασκευή αγροτικών εργαλείων, επίπλων, μεταλλικών πόλων και πολιτικών κατασκευών, και κάνει ένα καλό καύσιμο και χρήσιμους φράχτες .
Το ξύλο της επίσης έχει καλή θερμαντική ικανότητα και μπορεί να χρησιμοποιηθεί σαν καυσόξυλο, ακόμη τα φύλλα και οι καρποί χρησιμοποιούνται σαν ζωοτροφές.
Μπορεί να παραχθεί ρητίνη.