Σώ(o)μα Μαγνησίας-Soma Manisa – Gharma -Darkale(Tarhala ) Σταύρου Π. Καπλάνογλου

ΠΟΥ ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ

Το Σώμα (Soma ) της Μαγνησίας βρίσκεται στο βορειοανατολικό άκρο της επαρχίας, σε υψόμετρο 160 μέτρων,βρίσκεται στην πλαγιά της οροσειράς του Τήμνου, στις όχθες του άνω ρου του ποταμού Καΐκου (Bakir cay), που σχηματίζει μια από τις σημαντικότερες κοιλάδες της δυτικής Μικρασίας.

Η απόσταση από την Σμύρνη είναι 139 χλμ ,από την Πέργαμο 42 χλμ ,το Αξάριον 40 χλμ και το Σαλιχλί -Σάρδεις 103 χλμ. Από την πόλη περνά ο αυτοκινητόδρομος Πέργαμος- Αξαρίου και η σιδηροδρομική γραμμή Πάνορμου- Σμύρνης

ΕΛΛΗΝΕΣ ΤΟ 1922

Το 1830 ο Michaud αναφέρει 2.500 Έλληνες στο Σώμα σε συνολικό πληθυσμό 5.000 κατοίκων

το 1896 ο πληθυσμός της πόλης ήταν 3.500 και μαζί με τα περίχωρα 60.000

Πριν από την ανταλλαγή ο ελληνικός πληθυσμός ανερχόταν σε 3.000, σε σύνολο πληθυσμού 6.000.

Οι Έλληνες κατοικούσαν ή είχαν καταστήματα και εργαστήρια σε διάφορες γειτονιές (μαχαλάδες) της πόλης, όπως στο

Νεμιζγιάχ,

στους κάτω Μαχαλά,

Τζούμι Μαχαλά,

Λούπουναρ Μαχαλά, Ulupınar στη Συνοικία Εκκλησίας,

στο Πουλτζέκιοϊ κ.α

Η ελληνική Κοινότητα Σώματος ήταν καλά οργανωμένη.

Τα ελληνικά είναι η γλώσσα που μιλούσαν οι Έλληνες στο Σώμα, όπως και στο γειτονικό Κίρκαγατς.

ΟΝΟΜΑ

Υπάρχουν δυο εκδοχές για την προέλευση του ονόματος.

1 Από την αρχαία ελληνική, η λέξη σώμα που εκτός από την αναφορά στο ανθρώπινο σώμα, μπορούσε να δοθεί και στο σώμα άλλων έμβιων όντων, σημαίνει όμως και , ύλη, ,ακόμη σε όλα τα κύτταρα του σώματος, σώμα είναι και η κοινότητα των ανθρώπων η μια ομάδα ανθρώπων μια λέξη που έχει και άλλες πολλές έννοιες.

2.Οι Τούρκοι δίνουν μια δική τους εκδοχή για το όνομα, ότι το όνομα το πήρε από ένα

φυτό που ενδημεί στην περιοχή και λέγεται Soymak επιστημονικά λέγεται «ρους ο βυρσοδεψικός» η (Rhus coriaria)

Στην Ελλάδα το λέμε ρούδι ή βυρσιά ή σουμάκι, η λέξη που προήλθε από τα Τουρκικά και στα Τουρκικά από τα Αραβικά. Είναι θάμνος με κόκκινους καρπούς, που όμως δεν επιτρέπετε η βρώση μια μερικές φορές είναι και τοξικό .Χρησιμοποιείται με ορισμένες περιπτώσεις σαν μπαχαρικό αλλά και για την επεξεργασία δερμάτων στην βυρσοδεψία.

Το Soumak έγινε Soumakli και αυτό Soma.

Στο Darkale (Tarhala). Που βρίσκεται νότια της πόλης θεωρείται οτι βρισκόταν και η πρώτη εγκατάσταση του οικισμού που αργότερα μεταφέρθηκε στην θέση Yassitepe.

Η πρώτη εγκατάσταση της πόλης Σώμα με το όνομα GHARMA, θεωρείται ότι βρισκόταν γύρω από το χωριό Darkale (Tarhala).

Ο οικισμός σταδιακά μετατοπίστηκε στην σημερινή θέση.

ΙΣΤΟΡΙΑ

Από τα ίχνη που άφησαν πολλοί πολιτισμοί κοντά στο Σόμα και στις γειτονικές περιοχές ,γίνεται αντιληπτό ότι εκεί ζούσαν.

1. Οι Χετταίοι πριν τον Τρωικό πόλεμο .Μια ώρα μακριά από τη Μαγνησία υπάρχουν διάφορα ευρήματα αυτών των πολιτισμών ενδεικτικό το Χεττιχικό ανάγλυφο βράχο που αποκαλούν “Kubaba”, ανήκει στην Κυβέλη , βρίσκεται στο Akpinar Mevkii, 7χλμ. μακριά από τη Manisa. Χρονολογείται στον 13ο αιώνα π.Χ. .

2.Θεωρείται ότι οι Χετταίοι έφυγαν από αυτά τα εδάφη αφού οι Αχαιοί και Δωριείς πέρασαν στην Μ.Ασια, μετά την ήττα των Τρώων .

3. Η δημιουργία του Λυδικού Βασιλείου συμπεριέλαβε και τους κατοίκους της γύρω από το Σώμα περιοχής

Στη Σώμα, που θεωρείται ότι βρίσκεται υπό τον έλεγχο των Λύδιων μεταξύ 655 και 546 ετών, η επιγραφή που ανήκει στους Λυδούς βρίσκεται στο Μουσείο Μαγνησίας, παρά την απουσία έργων ή ευρημάτων στην περιοχή του Σώματος που ανήκουν στους Λυδούς, μας δίνει υπαινιγμό ότι ζουν μέσα ή κοντά σε αυτές τις χώρες

4.Ακολούθησαν οι Πέρσες του οποίους

5. Έδιωξε ο Βασιλιάς Αλέξανδρος με τους Μακεδόνες

6 Οι Ρωμαίοι, και οι Βυζαντινοί, που αφήσαν το αποτύπωμα τους μια και στο χώρο της πρώτης εγκατάστασης στο DARKALE Οι βρύσες του τζαμιού περιβάλλονται από ρωμαϊκά και τουρκικά σχέδια. Όπως και στο μοναδικό τζαμί του Darkale Η πόρτα του τζαμιού ανήκει στη βυζαντινή περίοδο

7.Το 1081 οι Σελτζούκοι κατέκτησαν την περιοχή και έκαναν την Νίκαια ( Ιζνίκ ) πρωτεύουσα, αλλά η Σώμα θα παραμείνει στην επικυριαρχία των Βυζαντινών για άλλα 95 χρόνια.

Το 1194, ο Soma έγινε μέρος του Ανατολικού κράτους των Σελτζούκων.

Το 1261, ο Soma εισήλθε ξανά στα Βυζαντινά σύνορα για λίγο.

Από το 1336, η πόλη Σώμα και τα περίχωρα της βρίσκονται πια στην οθωμανική επικράτεια.

ΘΡΗΣΚΕΙΑ

Η Χριστιανική κοινότητα του Σώματος ανήκε στην Μητρόπολη της Εφέσου ,Ήταν ο βορειότερη κοινότητα της Μητρόπολης και έφερε το αριθμό 21 (κα) ,το πατριαρχείο στους αντίστοιχους καταλόγους δίνει το ίδιο όνομα και στην Ελληνική και Τουρκική γλώσσα, Σώμα (Soma)

Υπήρχε μια ορθόδοξη εκκλησία το όνομα της οποίας δεν κατορθώσαμε να μάθουμε.

Στην εκκλησία ιερουργούσαν δύο ιερείς

ΠΑΙΔΕΙΑ

Στις αρχές του 20ου αιώνα υπήρχαν 2 Ελληνικά σχολεία

Το ελληνικό σχολείο για αγόρια ήταν πεντατάξιο και εκείνο για τα κορίτσια τετρατάξιο. Ο συνολικός αριθμός μαθητών και μαθητριών ήταν 150

Αργότερα, το 1909, στα δύο σχολεία φοιτούσαν περισσότεροι από 300 μαθητές και μαθήτριες και υπηρετούσαν 5 δάσκαλοι

ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΖΩΗ

Στο Σώμα υπήρχε έντονη κοινωνική ζωή και συνεργασία μεταξύ των Ελλήνων με αποτέλεσμα να υπάρχουν αρκετοί σύλλογοι.

Η Φιλεκπαιδευτική Αδελφότης Ομόνοια (ιδρύθηκε το 1900),

ο Αναμορφωτικός Σύλλογος Πρόοδος,

η Αναγέννησις,

η Μέλισσα,

η Φιλόπτωχος Αδελφότης των Κυριών,

ο Μουσικός Φιλεκπαιδευτικός Σύλλογος

ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ

Ο Ελληνες κατοικεί μέχρι την εξόρυξη του λιγνίτη ασχολούντο με την γεωργία όντας μάλιστα στην πλειοψηφία του και ιδιοκτήτες των αγρών της περιοχής

Στο βουνό Τράχαλα, σε απόσταση 20 χιλιομέτρων Β του Σώματος, υπήρχε ανθρακωρυχείο. Μεταλλεία μολύβδου υπήρχαν 30 χιλιόμετρα ΒΔ της πόλης.

Τα ανθρακωρυχεία είχαν αναδειχθεί ήδη από τα τέλη του 19ου και από τις αρχές του 20ού αιώνα σε βασικό παράγοντα οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης του Σώματος και της ευρύτερης περιοχής.

Η εξόρυξη λιγνίτη και οι θερμοηλεκτρικοί σταθμοί παραγωγής ενέργειας αποτελούν τις κύριες οικονομικές δραστηριότητες και σήμερα στην ,Μικρασιατική πόλη Σώμα. Τα ορυχεία μπήκαν σε πλήρη λειτουργιά το 1910 όταν οι Ελληνες βρισκόταν εκεί,

Η συμμετοχή τους στα ανθρακωρυχεία ήταν πρωταγωνιστική τόσο ως επιχειρηματιών όσο και ως εργατικό δυναμικό.

Ο λιγνίτης χαρακτηρίστηκε «κακής» ποιότητας και για να χρησιμοποιηθεί έπρεπε να αναμιχθεί με καλύτερο

Οι κάτοικοι αυτού του καζά και των γύρω περιοχών, της Περγάμου, του Αξαρίου) και ΤΟΥ Σώματος προμηθεύονται τις ποσότητες που τους είναι αναγκαίες για τις οικιακές τους ανάγκες

ΔΙΩΞΕΙΣ

Η ελληνική Κοινότητα Σώματος, όπως και όλες οι ελληνικές Κοινότητες στην ευρύτερη περιοχή και σε όλη την οθωμανική επικράτεια, δεν απέφυγε το οικονομικό μποϊκοτάζ και τους διωγμούς που μεθόδευσαν οι Νεότουρκοι από το 1909 μέχρι το 1918-19, δηλαδή μέχρι τον έλεγχο της περιοχής από τον ελληνικό στρατό μετά το τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Αναφέρει η «Μαύρη Βίβλος» του Πατριαρχείου για τις διώξεις των Ελλήνων στην περιοχή κατά το 1914, πριν από τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο: «Σόμα: Ο εμπορικός αποκλεισμός εμάρανε πάσαν οικονομικήν ζωήν και κίνησιν των χριστιανών, αι διαρπαγαί συνεχίζοντο αφόβως, διά τούτο και πολλοί των κατοίκων μετηνάστευσαν…»

Ο ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΣΤΡΑΤΟΣ ΣΤΟ ΣΩΜΑ

Ο Ελληνικός στρατός εισήλθε στην πόλη στις 24 Ιουλίου 1920 η παραμονή του διήρκεσε 2 χρόνια και 2 μήνες και 19 ημέρες. Στις 13 Σεπτεμβρίου 1922 με την κατάρρευση του μετώπου αποχώρησε

Ο Ελληνικός Στρατός διατήρησε υπό τον έλεγχό του την περιοχή και εγκαταστάθηκε στο Σώμα Ελληνική Διοίκηση.

Τα ανθρακωρυχεία συνέχισαν να λειτουργούν συστηματικά κατά την περίοδο της Ελληνικής Διοίκησης.

Στις 19 Αυγούστου 1922 ο ύπατος αρμοστής της Σμύρνης Αρ. Στεργιάδης ζήτησε από την ελληνικές δημόσιες αρχές του Σώματος, του Αδραμυττίου, της Πανόρμου, της Αρτάκης, των Μουδανιών, της Κίου, της Μπάλιας, του Σαλιχλί και της Φιλαδέλφειας, «να συσκευάσουν τα αρχεία και πάντες οι δημόσιοι υπάλληλοι να είναι έτοιμοι προς αναχώρησιν».

Στο τηλεγράφημά του συμπλήρωνε ότι η διαταγή αυτή έπρεπε να τηρηθεί απόλυτα μυστική από τον πληθυσμό.

Μετά την αναχώρηση των ελληνικών αρχών οι περισσότεροι Ελληνες του Σώματος κατέφυγαν προς την ακτή, στο Δικελί. Ελάχιστοι έμειναν κρυμμένοι στο Σώμα.

Η ΔΙΕΛΕΥΣΗ ΤΗΣ ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΜΕΡΑΡΧΙΑΣ ΣΤΗΝ ΥΠΟΧΩΡΗΣΗ

Λίγες μέρες μετά την αναχώρηση των ελληνικών αρχών, στις 27 Αυγούστου 1922, την ημέρα που ο αρμοστής Στεργιάδης εγκατέλειπε τη Σμύρνη, έκανε την εμφάνισή της στην περιοχή του Σώματος η Ανεξάρτητη Μεραρχία που, αποκομμένη από τα άλλα ελληνικά στρατιωτικά σώματα και χωρίς καμιά επικοινωνία με τη Σμύρνη, υποχωρούσε συντεταγμένη προς τα παράλια, αντιμετωπίζοντας σε όλη την πορεία επιθέσεις ατάκτων και του τακτικού κεμαλικού στρατού. Έπειτα από ολιγόωρη ξεκούραση στο γειτονικό Κίρκαγατς, η Μεραρχία, αποτελούμενη από 5.000 αξιωματικούς και οπλίτες, ξεκίνησε μετά τα μεσάνυχτα της 27ης προς 28η Αυγούστου, ακολουθούμενη από 4.000 πρόσφυγες από τη γύρω περιοχή, και συνέχισε την κάθοδό της προς τη θάλασσα. Την ίδια νύχτα οι Τούρκοι μπήκαν στη Σμύρνη….

ΤΟ SOMA ΣΗΜΕΡΑ

Το 2016 είχε 108.213 χιλιάδες κατοίκους

Τον 2014 έζησε ένα μεγάλο δράμα στα ορυχεία όταν κατέρρευσε εκτός των άλλων το υπόγειο ορυχείο άνθρακα που εκείνη την στιγμή είχε 800 εργαζόμενους στις στοές του. χάθηκαν 301 ανθρακωρύχοι

Το πρώην κρατικό ορυχείο εκμισθώθηκε σε ιδιωτική εταιρεία το 2005, Soma Holding, αλλά ανήκε ακόμα σε κυβερνητικό όμιλο ετερογενών επιχειρήσεων τουρκικών επιχειρήσεων άνθρακα.

Οι ιδιοκτήτες επιχείρησαν να μειώσουν το κόστος παραγωγής – ο Διευθύνων Σύμβουλος της Soma καυχιόταν ότι είχε μειώσει από 140 δολάρια ανά τόνο σε λιγότερο από 24 δολάρια – τα πρότυπα ασφαλείας διακυβεύονταν.

Ο εξαερισμός ήταν φτωχός, οι μάσκες αερίων ήταν ακατάλληλες. Ο βασικός εξοπλισμός δεν εισάγεται πλέον αλλά αγοράζεται τοπικά, όπως μετασχηματιστές, ένας εκ των οποίων εξερράγη προκαλώντας τη φωτιά.

Σε ένα διαμέρισμα του ορυχείου έγινε έκκληση μονοξείδιο του άνθρακα 301 ανθρακωρύχοι πέθαναν, ορισμένοι κάηκαν ζωντανοί, άλλοι από ασφυξία από καπνούς και άλλοι δηλητηριάσθηκαν από το CO . Ήταν το χειρότερο βιομηχανικό ατύχημα της Τουρκίας: