ΣΑΦΡΑΜΠΟΛΗ ή ΔΑΔΥΒΡΑ των Ελληνιστικών χρόνων ή ΘΕΟΔΩΡΟΥΠΟΛΗ ΤΗΣ ΠΑΦΛΑΓΟΝΙΑΣ των Βυζαντινών.
ΠΟΥ ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ
Ή Σαφράμπολη (σημερινή Safranbolu) είναι μια πόλη, η οποία βρίσκεται στο βόρειο τμήμα τής Μικράς Ασίας στην περιοχή, η οποία από την αρχαιότητα ονομαζόταν Παφλαγονία και αποτέλεσε, αργότερα, το βυζαντινό «Θέμα» τής Παφλαγονίας.
Η Σαφράμπολη είναι μια πόλη και περιοχή της επαρχίας Karabük στην περιοχή της Μαύρης Θάλασσας της Τουρκίας .
Είναι περίπου 9 χλμ. Βόρεια της πόλης Karabük , 200 χιλιόμετρα βόρεια της Άγκυρας και περίπου 100 χιλιόμετρα νότια της ακτής της Μαύρης Θάλασσας
ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΤΟΥ ΟΝΟΜΑΤΟΣ
Το όνομα της πόλης Σαφράμπολη προέρχεται από το ” σαφράν ” και από την ελληνική λέξη πόλη αφού ήταν κέντρο για την καλλιέργεια κρόκου (σαφράν.)
Σήμερα, ο κρόκος εξακολουθεί να καλλιεργείται στο χωριό Νταβουτόμπασι (Davutobası) στα ανατολικά της Σαφράμπολης, το οποίο απέχει 22 χιλιόμετρα.
Η αρχαία ονομασία της πόλης ήταν Δάδυβρα και επί Βυζαντίου έγινε Θεοδωρούπολη, από το όνομα ενός έπαρχου.
Αμέσως μετά την κατάληψη της πόλης από τους Οθωμανούς της έδωσαν το όνομα Zalifre, – Borghi, – Tarakli Borili, -Zagfiran Borlu,-Zafaranbolu ή Zafaranpoli καί τέλος Safranbolu / Σαφράμπολη.
ΕΛΛΗΝΕΣ ΕΩΣ ΤΟ 1922
Στην Σαφράμπολη τον 19ο αιώνα, κατοικούσαν 600 έως 1000 Ελληνικές οικογένειες ήτοι 3600- 6000 ΄Ελληνες Η πόλη, στις αρχές του 20ου αιώνα και μέχρι το 1922, είχε περίπου 4000 κατοίκους Ελληνες καί 8000 Τούρκους.
Οι Ελληνες κατοικούσαν σε χωριστό συνοικισμό της πόλης, στο Kiranköy (Κιράνκιοϊ) και είχαν μια εκκλησία αφιερωμένη στον Άγιο Στέφανο,της οποίας η ίδρυση ανάγεται στο 6ο αιώνα. Σήμερα έχει μετατραπεί σε Μουσουλμανικό τέμενος με την ονομασία Ulu Carni (Ουλού τζαμί)
ΑΡΧΑΙΑ ΠΟΛΗ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΩΝ ΧΡΟΝΩΝ & ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΠΟΛΗ
Η ιστορία της περιοχής χρονολογείται από το 3000 π.Χ. Υπάρχουν σαφείς ενδείξεις ότι περάσαν Οι Χετταίοι,οι Φρύγες , οι Κιμμέριοι,οι Λυδοί,οι Πέρσες,,οι απόγονοι του Μ. Αλεξάνδρου,οι Ρωμαίοι και το 1423 ήρθαν οι Οθωμανοί ,οι κάτοικοι της Θεοδωρούπολης και αργότερα Σαφράμπολης από τον φόβο των Τούρκων κατέφυγαν στις γύρω σπηλιές και όταν πέρασαν χρόνια, κατέβηκαν και πάλι στην πόλη τους η οποία είχε καταληφθεί από τους Οθωμανούς.
Εκεί ίδρυσαν, στη θέση Κιρανκίοι την Ελληνική συνοικία.
Παρ’ όλα αυτά οι Τούρκοι ισχυρίζονται ότι αυτοί ίδρυσαν την πόλη. Τους διαψεύδουν τα αρχαιολογικά ευρήματα, μιας και βρέθηκαν επιτύμβια μάρμαρα, με επιγραφές των ελληνιστικών χρόνων, πράγμα που επιβεβαιώνει την ύπαρξη κάποιας πόλεως από πιο παλιά.
‘Ένα από αυτά σώζεται στον ναό τού Αγίου Στεφάνου,καλυμμένο με ξύλινη επένδυση, εντοιχισμένο στην βάση κίονα του γυναικωνίτη.
Γύρω από τη Σαφράμπολη υπάρχουν τρεις τεχνητοί λόφοι (τούμπες) πού,όπως αποδείχτηκε, αποτελούσαν ταφικά μνημεία της αρχαιότητος.
Κατά την εκσκαφή του ενός, βρέθηκε ένας μεγάλος τάφος. Υπάρχει αέτωμα των ελληνιστικών χρόνων,στην πρόσοψη του οποίου, υπάρχουν ανάγλυφα πού παριστάνουν άμπελο, γεωργικά εργαλεία, δοχεία διαφόρων ειδών,όπλα και δύο περιστέρια.
Στο Κιράνκιοϊ υπήρχαν δύο νεκροταφεία.
Το πρώτο ονομαζόταν νεκροταφείο των Ασωμάτων και , ήταν το παλιό βυζαντινό νεκροταφείο τής πόλης.
Εκεί, υπήρχαν τάφοι φτιαγμένοι από το 700 μ.Χ.
Υπάρχουν ακόμη υπολείμματα από τείχος, πιθανόν των βυζαντινών χρόνων, το όποιο περιβάλλει τμήμα της πόλης, στην περιοχή, πού πιθανώς βρισκόταν η ακρόπολη.
Στην περιοχή της Σαφράμπολης, οι κάτοικοι έβρισκαν νομίσματα των πρώτων και μέσων βυζαντινών χρόνων.
Όλα αυτά μαρτυρούν ότι υπήρχε μια πόλη χτισμένη στην περιοχή πού βρίσκεται τώρα η Σαφράμπολη.
Από τα ταφικά ευρήματα και τις επιγραφές, πού έχουν βρεθεί φαίνεται ότι ανάγεται τουλάχιστον στην ελληνιστική περίοδο και πιθανότατα η νέα πόλη πρέπει να είναι χτισμένη πάνω στην παλιά.
‘Υπάρχει μια βυζαντινή πόλη πού δεν έχει μέχρι τώρα ταυτιστεί με καμιά σημερινή πόλη τής Παφλαγονίας.
Πρόκειται για την πόλη Δάδυβρα.
Για την σχέση τής Δάδυβρας με την Σαφράμπολη έδινε πληροφορίες ο Κωνσταντίνος Πορφυρογέννητος στο έργο του ((Περί Θεμάτων» γράφει: “Έχει δέ πόλεις επισήμους ή Πα-φλαγονία τοσαύτας. πρώτην μεν μητρόπολιν Γάγγραν, δευτέραν δε Άμαστραν,τρίτην Σώραν, τετάρτην Δάδυβραν, πέμπτην Ίωνόπολιν, έκτην Πομπηιούπολιν”.
Η ΤΥΧΗ ΤΟΥΣ ΤΗΝ ΚΡΙΣΙΜΟ ΠΕΡΙΟΔΟ
Με την έναρξη των Βαλκανικών και μετά τα πράγματα δυσκόλεψαν για όλους του κατοίκους της Μ. Ασίας.
Το 1916 δόθηκε εντολή και γινόταν μποϋκοτάζ στα Ελληνικά μαγαζιά.
Συνελήφθησαν οι Προύχοντες και οι καταστηματάρχες και στάθηκαν στα Τάγματα εργασίας, ενώ ελάχιστοι γύρισαν ζωντανοί.
Το 1919, με την προέλαση του Ελληνικού στρατού ορισμένοι πίστεψαν ότι έρχεται η ελευθεριά.
Η συνέχεια, δυστυχώς ήταν τραγική, καθώς ήρθε η πλήρης καταστροφή του Ελληνισμού της Μ. Ασίας
ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ
Όσα προαναφέραμε, στην αρχή,για το πέρασμα των διαφόρων λαών από την περιοχή, ισχύουν και για την πόλη που υπήρχε στην θέση της Σαφράμπολης.
Ανάμεσα στο 120 π.Χ. και το 60 π.Χ. κυρίαρχος της περιοχής έγινε ο Μιθριδάτης Στ. ο Ευπάτωρ, που εκτός της Παφλαγονίας, όπου ανήκε και η Σαφράμπολη, έγινε και κυρίαρχος της Καππαδοκίας.
Επί Βυζαντινών η περιοχή ήταν Θέμα (περιφέρεια ) της Παφλαγονίας .
Η αρχαία πόλη Δάδυβρα ήταν τόπος καταγωγής της αυτοκράτειρας Θεοδώρας συζύγου του Αυτοκράτορος Θεοφίλου (829-842 ), άλλη μια εκδοχή για την προέλευση του ονόματος Θεοδωρούπολη.
Επίσης, από την περιοχή της Παφλαγονίας καταγόταν ο Αυτοκράτορας Μιχαήλ Δ’ (1010 -1041 ).
Οι Σαφραμπολίτες γνώρισαν, πολλές φορές, την προσφυγιά, είτε από έλλειψη εργασίας, είτε από την άσχημη συμπεριφορά των Οθωμανών.
Έτσι, τους βρίσκουμε στο Τσάι-Τζουμά, στο Μπαρτίν, στην Ποντοηράκλεια, στο Ζονγκουλδάκ στα Πονπχχά στο Γιαζίκιοϊ. στα Πονπχχά και στο Ντύζτσε. πόλεις και χωριά της Παφλαγονίας.
Η ΖΩΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ- ΕΚΚΛΗΣΙΑ
Στην Σαφράμπολη, όπου, παλιά υπήρχε ο συνοικισμός των Τούρκων και η αγορά τής πόλης, υπάρχουν σήμερα, τρία τεμένη τα οποία υπήρξαν προηγουμένως, χριστιανικές εκκλησίες, που μετατράπηκαν σε μουσουλμανικά τεμένη μετά την κατάληψη της πόλης από τούς Τούρκους.
1.Το ένα είναι το (Minare Carni) πού σημαίνει τζαμί με πέτρινο μιναρέ,
2. Το άλλο (Eski Carni) που σημαίνει Παλιό τζαμί
3.Το τρίτο είναι το (Gümüç Carni), ονομασία, πού σημαίνει Ασημένιο τζαμί.
Η κεντρική εκκλησία των Ελλήνων ήταν ο Αγ. Στέφανος ο οποίος προϋπήρχε από το 515, τότε που η αυτοκράτειρα Ευδοκία είχε επισκεφθεί τους Άγ. Τόπους και αποφάσισε να την κατασκευάσει, δίνοντας εντολή να γίνουν τα σχέδια και χρηματοδότησε το χτίσιμό της.
Η εκκλησία όμως,δεν αποπερατώθηκε αμέσως, αλλά αργότερα. Το 1804 στην εκκλησία τού Αγίου Στεφάνου υπήρχαν 3 ιερείς, Το 1805 ξεσπά πυρκαγιά στην ελληνική συνοικία πού την καταστρέφει.
Ξανακτίστηκε το 1871, στη θέση της παλιάς.
Όταν έφυγαν οι Ελληνες πήραν μαζί τους 30 κάρα με εικόνες από την εκκλησία.
Είχε σχήμα σχεδόν τετράγωνο και καλυπτόταν με τρούλο.
ΓΛΩΣΣΑ
Με τα διοικητικά μέτρα πού επιβάλλονταν από τούς Τούρκους στους ΄Ελληνες κατοίκους αναγκαζόταν να ξεχάσουν τη μητρική τους γλώσσα και να μιλούν μόνο την τουρκική, πού την έγραφαν, όμως, με ελληνικούς χαρακτήρες (καραμανλίδικη γραφή).
ΣΧΟΛΕΙΑ
Μέσα στον αυλόγυρο του Αγ. Στεφάνου υπήρχε αρρεναγωγείο και δημοτικό σχολείο,και ένα παρθεναγωγείο .
Στην πρόσοψη τού σχολείου υπήρχε εντοιχισμένη μαρμάρινη πλάκα, με το ελληνικό ρητό «ΓΝΩΘΙ Σ’ΑΥΤΟΝ» και ημερομηνία 30 Σεπτεμβρίου 1863.
Περίπου 300 παιδιά φοιτούσαν σε αυτά. Τα βιβλία τους ήταν στα Καραμανλίδικα και κάποια στα Ελληνικά.
Μετά το 1908, ανάμεσα στα μαθήματα γινόταν και τα Γαλλικά, διότι υπήρχε εκμετάλλευση, από τους Γάλλους, του ανθρακωρυχείου του Ζάγκουλακ -Ποντοηράκλειας.
Το προσωπικό των σχολείων αποτελείται από:
Στο αρρεναγωγείου από έναν Ελληνοδιδάσκαλο εντόπιο, απόφοιτο της Μεγάλης του Γένους Σχολής, ένα δημοδιδάσκαλο και μία νηπιαγωγό.
Στο παρθεναγωγείο υπηρετεί μια διδασκάλισσα εντόπια, απόφοιτος του Ιωακειμείου Παρθεναγωγείου τού Φαναριού.
Με υποτροφία φοιτούσαν 110 μαθήτριες.
Τα σχολεία της Σαφράμπολης δημιουργήθηκαν και συντηρούνται με δαπάνες των «φιλόμουσων» κατοίκων τής Σαφράμπολης Το αρρεναγωγεΐο χορηγούσε ενδεικτικό σπουδών πού έφερε το όνομα: «Σαφράμπολη ή Θεοδωρούπολη».
ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ
Η κύρια απασχόληση των Ελλήνων ήταν η αργυροχρυσοχοΐα, δούλευαν πολύ κοραλλί, διασώζοντας την Βυζαντινή παράδοση. Υπήρχαν πολλοί τσαγκάρηδες,καλαϊτζήδες,
Σε αυτό συνέβαλλε και το γεγονός ότι ήταν διαμετακομιστικός σταθμός Αρμενίας ,Περσίας, Κωνσταντινούπολης.
Η ΚΑΤΑΛΗΞΗ ΤΩΝ ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ
Με την ανταλλαγή των πληθυσμών το 1922-24 οι ΄Ελληνες, που έφυγαν από εκεί, εγκαταστάθηκαν σε διάφορες πόλεις τής Ελλάδας , και κυρίως στην Αθήνα στη Νέα Ιωνία Αττικής, όπου ίδρυσαν τη συνοικία Σαφράμπολη και τη Θεσσαλονίκη, ενώ οικογένειες Σαφραμπολιτών εγκαταστάθηκαν στη Σκύδρα Πέλλας.
Στην Σαφράμπολη της Ν. Ιωνίας, πολιούχος της πόλης είναι ο Άγιος Στέφανος (1945 ), επιλογή που έκαναν οι 33 πρώτες οικογένειες των Σαφραμπολιτών που εγκαταστάθηκαν εκεί.
H ΣΑΦΡΑΜΠΟΛΗ ΣΗΜΕΡΑ
Σύμφωνα με την απογραφή του 2012, ο πληθυσμός της περιοχής ήταν 55.170, από τους οποίους 43.060 κατοικούσαν στην πόλη, που βρίσκεται σε υψόμετρο 485 μ.
Η παλιά πόλη διατηρεί πολλά ιστορικά κτίρια, με 1008 καταγεγραμμένα ιστορικά αντικείμενα.
Αυτά είναι: 1 ιδιωτικό μουσείο, 25 τζαμιά , 5 τάφοι, 8 ιστορικά σιντριβάνια, 5 τουρκικά λουτρά , 1 ιστορικός πύργος ρολογιού, 1 ηλιακό ρολόι και εκατοντάδες σπίτια και αρχοντικά.
Επίσης, υπάρχουν ανάχωμα αρχαίων οικισμών, βράχων και ιστορικών γεφυρών.
Η παλιά πόλη βρίσκεται σε μια βαθιά χαράδρα, σε μια αρκετά ξηρή περιοχή στη βροχή της σκιάς των βουνών.
Η Νέα Πόλη βρίσκεται στο οροπέδιο περίπου δύο χιλιόμετρα δυτικά της Παλιάς Πόλης.
Ο κρόκος (σαφράν ), στον οποίο οφείλεται η σημερινή ονομασία σήμερα, εξακολουθεί να καλλιεργείται στο χωριό Davutobası στα ανατολικά της Σαφράμπολης σε απόσταση 22 χιλιομέτρων
Davutobası, Safranbolu
Είναι 23 χλμ. από το κέντρο του Karabük και 21 χλμ. από την πόλη Safranbolu, με υψόμετρο] 600 μ. και με πληθυσμό το 2012 – μόνον 94 κάτοικων
Η οικονομία του χωριού βασίζεται στη γεωργία και την κτηνοτροφία. Μεγάλο μέρος του εισοδήματος του χωριού προέρχεται από τον κρόκο.