Μενεξές ή Βιολέττα – Viola odorata: Ιατροφαρμακευτικές ιδιότητες

Σταύρου Π. . Καπλάνογλου Γεωπόνου

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Ο μενεξές ή βιολέτα ή Ίον όπως λέγεται φέρει το επιστημονικό όνομα στην Ελληνική βιβλιογραφία << Ίον το εύοσμον>> και στην αντίστοιχη διεθνή ονομασία << Viola odorata >>

Φύεται σε όλη την Ευρώπη και είναι ένα κοινό λουλούδι που το βρίσκουμε μέσα σε φράκτες, δενδρόκηπους και παρτέρια.
Είναι ένα μικρού μεγέθους, ποώδες φυτό, που καλλιεργείται συνήθως ως πολυετές. Ενίοτε καλλιεργείται και ως μονοετές .

ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ

Οι μενεξέδες είχαν στην αρχαία Ελλάδα ειδικό ενδιαφέρον , απόδειξη είναι το γεγονός ότι τους είχαν συνδέσει με αρκετούς θεούς .

α) Με τον Δια και την γυναίκα του την Ήρα : Έλεγαν ότι ο Δίας είχε ερωτική σχέση με την Ιό την κόρη του Βασιλιά του Αργούς Επειδή φοβόταν ότι θα το μάθει η γυναίκα του η Ήρα την μεταμόρφωσε σε Αγελάδα και στην συνεχεία έκανε τους μενεξέδες, λουλούδια με έντονο άρωμα για να τρέφεται.

β) Με την Περσεφόνη και τον Άδη : Έλεγαν ότι οι Περσεφόνη και οι Νύμφες μάζευαν λουλούδια στα λιβάδια και την άρπαξε ο Αδης επειδή την ερωτεύτηκε .

γ) Με την Αφροδίτη και τον γιο της τον Έρωτα

Η Αφροδίτη μάλωνε με τον γιο της Έρωτα, για το ποια ήταν η πιο όμορφη γυναίκα γύρω του, σε μια μικρή απόσταση μια ομάδα κοριτσιών που έπαιζε, και ο Έρως, χωρίς να φοβάται τη μητέρα του, έδειξε ένα από τα τα κορίτσια. Αυτό έκανε την Αφροδίτη να θυμώσει ,μια και περίμενε να υποδείξει την ίδια ,αμέσως καταράστηκε τα κορίτσια να πάρουν το βιολετί χρώμα όπως και έγινε.

δ) Τον Απόλλωνα ,και τον γιο του Ίαμο και την νύφη του Ευάνθη

Όταν γεννήθηκε ο Ίαμος η μητέρα του εγκατέλειψε στους αγρούς της Αρκαδίας ,πάνω στους ανθισμένες μενεξέδες όπου τα φίδια ερχόταν και τον τάιζαν με μέλι Όταν κάποιοι βοσκοί που περνούσαν είδα το μωρό έρημο και μόνο και το περιμάζεψαν και του έδωσαν το όνομα Ίαμος από το βιολετί χρώμα του λουλουδιού .Η λέξη Ιαμος προέρχεται από το γαλάζιο χρώμα του φυτού Ιον

ε)Με την μητέρα των θεών Κυβέλη:

Σύμφωνα με αυτή την ιστορία, η μεγάλη μητέρα η θεά Κυβέλη αγαπούσε τον Άττις, ο οποίος σκοτώθηκε ενώ κυνηγούσε ένα αγριογούρουνο. Εκεί που έπεφτε το αίμα του στο έδαφος, φύτρωσαν βιολέτες.

Και βέβαια πέραν αυτών μύθων , είχαν δώσει διάφορους συμβολισμούς.

Ήταν λουλούδια της αλλαγής, της μετάβασης, της μεταμόρφωσης και του κύκλου του θανάτου και της αναγέννησης

Αργότερα, στον χριστιανικό συμβολισμό, η βιολέτα αντιπροσώπευε την αρετή της ταπεινοφροσύνης ή της ταπεινής σεμνότητας, και αρκετοί θρύλοι λένε για βιολέτες που ξεπήδησαν στους τάφους των παρθένων και των Αγίων.

Όλη αυτή η εκτίμηση στους μενεξέδες ή αλλιώς βιολέτες προφανώς προερχόταν από την φαρμακευτική χρήση του φυτού και τα εντυπωσιακά για την εποχή τους αποτελέσματα .

Να σημειώσουμε ότι στην Αθήνα καλλιεργούσαν το φυτό από το 400 π.Χ.

Ας δούμε μερικές από αυτές τις απόψεις

ΧΡΗΣΗ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ
Στην Αθήνα καλλιεργούσαν το φυτό από το 400 π.Χ. Το ονόμαζαν και Μελάνιον.
— Διοσκουρίδης
Ο Διοσκουρίδης αναφέρει το βότανο ως Ίον το πορφυρούν.
— Θεόφραστος
Ο Θεόφραστος το ανέφερε ως Μέλαν Ίον και το κατέτασσε στα στεφανωματικά άνθη.
—- Ιπποκράτης
Ο Ιπποκράτης συνιστούσε τη χρήση του μενεξέ, οι θεραπευτικές ιδιότητες του οποίου ήταν γνωστές από την αρχαιότητα.
— Όμηρος
Ο Όμηρος αναφέρει ότι οι Αθηναίοι τα χρησιμοποιούσαν για να, μετριάσουν το θυμό,
— Πλίνιος
Ο Πλίνιος συνιστούσε γιρλάντα από μενεξέδες για την πρόληψη των πονοκεφάλων και της ζάλης
— Ρωμαίοι
Οι Ρωμαίοι έβαζαν στο κρασί τους μενεξέδες για το άρωμα τους .
— Κίνα
Στην κινέζικη ιατρική, η ρίζα του βοτάνου χρησιμοποιείται ακόμη και σήμερα σε οιδήματα και παρωτίτιδα.
.– Κόσμος
Το πρόβλημα του αλκοολισμού αντιμετωπίζεται, με το μενεξέ, δημιουργώντας απέχθεια προς το ποτό. Η θεραπεία διαρκεί μερικές μέρες, με τη χρήση εγχύματος του φυτού.

ΒΟΤΑΝΙΚΗ ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ

Συστηματική ταξινόμηση
Βασίλειο: Φυτά (Plantae)
Συνομοταξία: Αγγειόσπερμα (Angiosperms)
Ομοταξία: Ευδικοτυλήδονα (Eudicots)
Υφομοταξία: Ροδίδες (Rosids)
Τάξη: Μαλπιγειώδη (Malpighiales)
Οικογένεια: Βιολίδες (Violaceae)
Γένος: Ίον (Viola)
Είδος: Ί. το εύοσμον (V. odorata)
Διώνυμο Ίον το εύοσμον (Viola odorata)

ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΑ ΟΦΕΛΗ

Η Viola odorata είναι μια πλούσια πηγή νατρίου, ασβεστίου, μαγνησίου, αλουμινίου, πυριτίου,χλωριδίου και σιδήρου.
Τα φύλλα του Viola odorata, από το Κασμίρ αναφέρονται ότι περιέχουν μια τριτερπενική κετόνη, πιθανώς τη φριδελίνη (0,016%), τη β-σιτοστερόλη (0,033%) και το αλκοόλ ευθείας αλυσίδας.
Ένα αιθέριο έλαιο, αλκαλοειδές και μια χρωστική ουσία υπάρχουν επίσης στα φύλλα.
Όλο το φυτό και ιδιαίτερα το ρίζωμα περιέχει σαπωνίνες, σαλικυλικό μινθύλιο, αλκαλοειδή, φλαβονοειδή, αιθέριο έλαιο αποτελούμενο από μία εύοσμη ένωση, την ιρόνη. Επίσης το υπόγειο μέρος του φυτού περιέχει ένα αλκαλοειδές, την οδορατίνη. Τα σπέρματα του φυτού περιέχουν μία ουσία που ονομάζεται ιονίνη.

ΙΑΤΡΟΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ

Θεραπευτικές ιδιότητες και ενδείξεις:
— Το φυτό
Το βότανο δρα ως αποχρεμπτικό, εξομαλυντικό, αντιφλεγμονώδες, διουρητικό και αντινεοπλασματικό. Εδώ και πάρα πολλά, χρόνια έχει χρησιμοποιηθεί για τη θεραπεία του βήχα και ιδιαίτερα για τη θεραπεία της βρογχίτιδας.
Η ήπια ηρεμιστική του δράση το κάνει κατάλληλο για την αϋπνία και το άγχος.
Στην ομοιοπαθητική συνιστούν το βάμμα του νωπού φυτού για να καταπραϋνθούν οι πόνοι των αυτιών, μερικές παθήσεις των ματιών και ο κοκκύτης.
— Τα φύλλα
Τα φύλλα είναι βρώσιμα και μπορούν να καταναλωθούν ωμά ή μαγειρεμένα. Τα φύλλα τα θεωρούν αντικαρκινικά.
Το μάσημα των φύλλων βοηθά επίσης στον πονοκέφαλο .
Χρησιμοποιούνται επίσης,εξωτερικά,σε δερματικές παθήσεις, φλεγμονή και για τη θεραπεία λοιμώξεων του στόματος και του λαιμού. Εφαρμόζεται κατάπλασμα ή συμπίεση φρέσκων φύλλων.
Τα φρέσκα φύλλα σε κατάπλασμα χρησιμοποιούνται για την ανακούφιση και επούλωση στις επώδυνες ραγάδες των θηλών του στήθους.
Η πάστα φύλλων εφαρμόζεται σε εγκαύματα.
— Τα άνθη
Τα άνθη είναι αποχρεμπτικά, μαλακτικά, , αντιβηχικά ,διουρητικά, καθαριστικά και μαλακτικά και χρησιμοποιούνται στη θεραπεία αναπνευστικών παθήσεων. και εμετικά σε μεγάλη δόση.
* Το σιρόπι των λουλουδιών χρησιμοποιείται για βήχα και βραχνάδα.
* Ένα τσάι που παρασκευάζεται από τα λουλούδια και τα φύλλα μειώνει τον πονοκέφαλο . Ηρεμεί το νευρικό σύστημα και χαλαρώνει το μυαλό ανακουφίζει από το κρυολόγημα, τον βήχα, τον κοκκύτη, τη λοίμωξη του λαιμού κ.λπ.
— Οι σπόροι
Οι σπόροι χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία των ουρικών παραπόνων λόγω διουρητικής και καθαρτικής δράσης.
— Οι ρίζες
Οι ρίζες είναι αποχρεμπτικές, αντιβηχικές και εμετικές (σε περίσσεια)
— Αιθέριο έλαιο
Το αιθέριο έλαιο του μενεξέ είναι κατάλληλο για ευαίσθητα δέρματα και για την εξάλειψη κηλίδων και λεκέδων
Ακόμη τα αιθέρια έλαια παρουσίασαν έντονη αντιμυκητιακή δράση.

ΠΡΟΦΥΛΑΞΕΙΣ 

Πρέπει να αποφεύγονται οι πολύ υψηλές δόσεις του βοτάνου,γιατί οι σαπωνίνες που περιέχει μπορεί να οδηγήσουν σε ναυτία και εμετό.
Η ασφάλεια κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και της γαλουχίας δεν έχει τεκμηριωθεί. Ελλείψει επαρκών δεδομένων, δεν συνιστάται η χρήση κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και της γαλουχίας.
Οι ρίζες και οι σπόροι είναι δηλητηριώδεις σε μεγάλες δόσεις.
Το αλκαλοειδές οδορατίνη είναι υποτασικό και το αλκαλοειδές βιολίνη προκαλεί ναυτία και εμετό.
— Αιθέριο έλαιο
Μπορεί να προκαλέσει φωτοευαισθητοποίηση, όταν εφαρμόζεται εξωτερικά και δεν πρέπει να χρησιμοποιείται εσωτερικά.

ΠΡΟΣΟΧΗ

Η χρήση των βοτάνων όπως και το χημικών φαρμάκων δεν είναι πάντοτε αθώα , μπορεί σε κάποιους ανθρώπους να υπάρχουν παρενέργειες ,η γνώμη των επιστημόνων υγείας είναι απαραίτητη .

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.