Σταύρου Π.Καπλάνογλου
ΠΕΡΑΜΑ – ΠΕΡΑΜΟΣ – KARSIYAKA
ΠΟΥ ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ
Ήταν ένα μικρό λιμάνι 5.000 κατοίκων, στην Μικρασιατική χερσόνησο της Κυζίκου, στην θάλασσα του Μαρμαρά. Απέναντι, είχε το μεγαλύτερο λιμάνι της Πάνορμου
ΕΛΛΗΝΕΣ ΤΟ 1922
ΚΑΤΟΙΚΟΙ
Ο πληθυσμός της Περάμου, την περίοδο πριν από τη Μικρασιατική καταστροφή ανερχόταν σε 3.000 κατοίκους, όλους ελληνορθόδοξους.
Τέλος, η στατιστική του Οικουμενικού Πατριαρχείου του 1922 αναφέρεται σε 3.750 κατοίκους
Οι αυξητικές τάσεις του ήταν ιδιαίτερα έντονες κατά την περίοδο από το 1890 ως το 1915, οπότε η Πέραμος καταστράφηκε από μεγάλη πυρκαγιά.
Στις αρχές του 19ου αιώνα, σύμφωνα με την Αναγραφή της Κυζίκου, κείμενο ανώνυμου συγγραφέα του 1825, η Πέραμος αριθμούσε γύρω στα 350 σπίτια. Το 1869 ο πληθυσμός της ανερχόταν στους 2.500 κατοίκους, η στατιστική του Οικουμενικού Πατριαρχείου το 1905 αναφέρει τον αριθμό των 3.400 κατοίκων, ενώ έκθεση της Δημογεροντίας Περάμου του 1921 αναφέρει ότι το 1914 ο πληθυσμός έφθανε γύρω στις 5.000 κατοίκους.
Η ελληνική ονομασία του οικισμού ήταν Πέραμος (με το όνομα αυτό αναφερόταν στα επίσημα εκκλησιαστικά έγγραφα) και η τουρκική, παραφθαρμένη, πιθανότατα μορφή της ελληνικής. Πέραμα (Perama).
Στην Πέραμο υπήρχαν δύο ενορίες-συνοικίες (μαχαλάδες)
1. Του Αγίου Γεωργίου (δυτικά)
Πιο πλούσια ήταν αυτή του Αγίου Γεωργίου, επειδή περιλάμβανε τα οικήματα προς την πλευρά της παραλίας, όπου βέβαια βρίσκονταν το λιμάνι (σκάλα) και τα καφενεία του χωριού .
2. Του Αγίου Δημητρίου (ανατολικά), οικιστικά δομημένες γύρω από τις δύο ομώνυμες εκκλησίες της κωμόπολης.
ΙΣΤΟΡΙΑ
Οι περισσότεροι κάτοικοι θεωρούνταν ντόπιοι, υπήρχαν όμως και αρκετοί μετανάστες από τη Μακεδονία και λίγοι από τα νησιά (Κεφαλλονιά, Σίφνο, Χίο). Και στην περίπτωση της Περάμου, όπως και άλλων χωριών της Κυζικηνής Χερσονήσου, η κατάληξη πολλών επιθέτων σε -άκης, όπως και η ομοιότητα διαφόρων τοπωνυμίων με αντίστοιχα της Κρήτης (π.χ. Καστέλλι, Ρόδα, Χαράκι, Γωνιά κτλ.), καθιστά πιθανό οι κάτοικοι της περιοχής να προέρχονται από την Κρήτη. Πάντως, ούτε στην περίπτωση της Περάμου (όπως και στην περίπτωση άλλων χωριών) υπήρχε κάποια προφορική παράδοση των κατοίκων που να θυμίζει αυτή την καταγωγή
Οι κάτοικοι μιλούσαν την ελληνική γλώσσα, με πολλές, όμως, διαλεκτολογικές ιδιαιτερότητες που πιθανόν να ανάγονται στην κρητική καταγωγή τους.
Οπωσδήποτε, τόσο η ύπαρξη της Περάμου όσο και άλλων οικισμών, όπως η Διαβατή, το Λαγκάδι, το Καστέλλι, η Μηχανιώνα κτλ. μαρτυρείται τουλάχιστον από το 14ο αιώνα. Αυτό σημαίνει ότι ο οικισμός προϋπήρχε της οθωμανικής κατάκτησης της Κρήτης (1645-1669), περίοδος που θεωρείται ως το πιθανό χρονικό όριο ενός εποικισμού. Δεν αποκλείεται, πάντως, ο εποικισμός να έγινε, είτε κατά τη διάρκεια της Ενετοκρατίας, είτε μετά την οθωμανική κατάκτηση, οπότε στην περίπτωση αυτή οι έποικοι Κρήτες ίσως συγχωνεύθηκαν με τον προγενέστερο πληθυσμό του οικισμού.
ΕΚΚΛΗΣΙΑ
ΑΓΙΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ
Η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου χτίστηκε στις αρχές του 20ού αιώνα. Στο ίδιο σημείο υπήρχε παλαιότερη εκκλησία, η οποία καταστράφηκε από πυρκαγιά (πιθανόν το 1873). Ο Άγιος Γεώργιος ήταν μεγάλη εκκλησία, με δύρριχτη στέγη και καμπαναριό στο ίδιο περίπου ύψος με την εκκλησία
ΑΓΙΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ
Ο Άγιος Δημήτριος, από την άλλη, ήταν παλαιά πέτρινη εκκλησία, με ξύλινη στέγη, ήταν ίσως 300 ή 400 ετών. Οι κάτοικοι, μάλιστα, είχαν συγκεντρώσει χρήματα και ήταν έτοιμοι να την γκρεμίσουν και να την ξαναφτιάξουν, τους πρόλαβε όμως η όξυνση των σχέσεών τους με το τουρκικό στοιχείο μετά το 1913 και το σχέδιο αυτό ματαιώθηκε.
ΠΑΝΑΓΙΑ & ΤΑΞΙΑΡΧΗΣ
Εκτός από τον Άγιο Γεώργιο και τον Άγιο Δημήτριο υπήρχαν άλλες δύο εκκλησίες, που ήταν χτισμένες η μία δίπλα στην άλλη: η μία ήταν αφιερωμένη στην Παναγία και η άλλη στους Ταξιάρχες. Ήταν παλαιές μισογκρεμισμένες εκκλησίες, που οι κάτοικοι είχαν αποφασίσει να ανακατασκευάσουν ως μία ενιαία. Στην περίπτωση αυτή όμως, ανασταλτικό ρόλο έπαιξαν ενδοκοινοτικές διενέξεις, μεταξύ των προυχόντων της κωμόπολης, παρόλο που είχε συγκεντρωθεί ένα σημαντικό τμήμα των υλικών για την κατασκευή της εκκλησίας.
ΜΟΝΗ ΑΓ.ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΔΑΦΝΗΣ
Δύο ώρες βορειοανατολικά της Περάμου βρισκόταν το μοναστήρι του Αγίου Γεωργίου της Δάφνης (η Δάφνη ήταν ψαρότοπος, κόλπος αμμουδερός, κατάλληλος για ψάρεμα, ακριβώς ανάμεσα στο Καστέλλι και στη Μηχανιώνα
ΠΑΙΔΕΙΑ
Η εκπαιδευτική κίνηση στην Πέραμο γνωρίζουμε ότι γνώρισε άνθηση για πρώτη φορά στις αρχές του 19ου αιώνα, με κύριο πρωτεργάτη το μητροπολίτη Κυζίκου Μακάριο (1806-1811), που πρωτοστάτησε στην οργάνωση συστηματικών σχολείων.
Από την περίοδο αυτή χρονολογείται η ίδρυση του πρώτου δημοτικού σχολείου.
Στις αρχές του 20ού αιώνα (1905), στο μικτό εξατάξιο αυτό σχολείο φοιτούσαν 200 μαθητές υπό την επίβλεψη 3 δασκάλων και 80 νήπια υπό την επίβλεψη μιας νηπιαγωγού, με ετήσια δαπάνη 15.000 γρόσια (ή 150 χρυσές λίρες).7
Στην έκτη τάξη οι μαθητές διδάσκονταν εκτός από ελληνικά, τουρκικά και γαλλικά.
Το σχολείο αυτό ήταν χτισμένο στην ανατολική άκρη της παραλίας της Περάμου, στα ριζά του λόφου Κάστρο (μεγάλος λόφος που δέσποζε πάνω από το φυσικό λιμάνι της περιοχής).
Το 1911 στην κορυφή του ίδιου λόφου άρχισε να χτίζεται το Παπαδοπούλειο Παρθεναγωγείο με δωρεά του Μικέ Παπαδόπουλου, πλούσιου εμπόρου ταπήτων της Πόλης με καταγωγή από την Πέραμο, και αρχιτέκτονα τον Π.Δ. Φωτιάδη.
Τα εγκαίνια του παρθεναγωγείου έγιναν με κάθε επισημότητα τον Αύγουστο του 1913.
ΟΡΓΑΝΩΣΕΙΣ
Η εκπαιδευτική κίνηση στην Πέραμο στηρίχθηκε, ιδιαίτερα, από τις συλλογικές οργανώσεις της παροικίας των Περαμίων στην Πόλη (γύρω στις 200 οικογένειες).
”ΕΛΠΙΣ”
Το 1872 ιδρύεται η πρώτη από αυτές, η Φιλεκπαιδευτική Αδελφότης «Η Ελπίς», η οποία λειτούργησε ως το 1882.
”ΤΑΞΙΑΡΧΗΣ”
Το 1907 ιδρύθηκε η Φιλεκπαιδευτική αδελφότητα ο «Ο Ταξιάρχης», η οποία λειτούργησε ως το 1914.
”ΑΝΟΡΘΩΤΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΠΕΡΑΜΙΩΝ ”
Βραχύβια ήταν η δραστηριοποίηση του Ανορθωτικού Συλλόγου των Περαμίων (1919-1922), ο οποίος προσπάθησε να αποκαταστήσει τις καταστροφές που είχε υποστεί ο οικισμός μετά τις διώξεις του 1915.
ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ
Οι οικονομικές δραστηριότητες των Περαμίων, γενικά σχετίζονταν με την αμπελουργία, την ελαιουργία, τη σηροτροφία (από όπου προέρχονταν και τα σημαντικότερα εισοδήματα των κατοίκων), την παραγωγή οπωροκηπευτικών κτλ. Σημαντικό ρόλο έπαιζαν επίσης η αλιεία και η ναυτιλία.Τα ψάρια τους στην Πάνορμο ήταν κυρίως παλαμίδες και κολιοί.
Στην Πέραμο υπήρχαν μπακάλικα, μανάβικα, χασάπικα, τεχνίτες (μαραγκοί, χτίστες κτλ.) και έμποροι (κερεστετζήδες, υφασματέμποροι κτλ.) .
Στην περιοχή της Περάμου λειτουργούσαν 14 λατομεία υποκυάνιου γρανίτη, τα οποία εκμεταλλεύονταν αλλοδαποί.
Η Πέραμος είχε εμπορικές συναλλαγές κυρίως με την Πάνορμο.
ΞΕΡΙΖΩΜΟΣ
Οι Περάμιοι μετά τη Μικρασιατική καταστροφή εγκαταστάθηκαν στη Νέα Πέραμο Καβάλας, στη Νέα Πέραμο Μεγαρίδας, στη Θεσσαλονίκη και στην Αθήνα.
ΑΡΜΕΝΟΧΩΡΙ-ARGANOT-Tatlisu
ΠΟΥ ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ
Το χωριό Tatlısu που βρίσκεται στη χερσόνησο της Κυζίκου,ακριβώς δίπλα στην αρχαία Κύζικο.
ΕΛΛΗΝΕΣ
Το χωριό ζούσαν , Αρμένιοι, Έλληνες και Οθωμανοί
ΙΣΤΟΡΙΑ
Ο οικισμός του σημερινού οικισμού του χωριού ιδρύθηκε σε μια περιοχή, από μια ομάδα 60 ατόμων από την Κεντρική Αρμενία το 1720, σύμφωνα με τις πηγές και τις πηγές της περιοχής. Μετά την ανταλλαγή του 1923 εγκαταστάθηκαν εκεί Μουσουλμάνοι από τη Θράκη.
ΚΑΤΩ ΝΕΟΧΩΡΙΟ -ΑSAGIYAPICI
ΠΟΥ ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ
Χωριό παραθαλάσσιο στο μυχό του κόλπου της Πανόρμου και στον Ισθμό της Κυζικηνής χερσονήσου, 8 χλμ. βορειοδυτικά της Πανόρμου. Ήταν χτισμένο έξω από τα νοτιοανατολικά τείχη της αρχαίας Κυζίκου
ΕΛΛΗΝΕΣ ΤΟ 1922
Η στατιστική του Οικουμενικού Πατριαρχείου για το 1905 αναφέρει για το Κάτω Νεοχώριο τον αριθμό των 360 κατοίκων, όλων χριστιανών.
Ο Π. Κοντογιάννης, στη “Γεωγραφία της Μικράς Ασίας”, αναφέρει 400 κατοίκους, εκ των οποίων 300 Έλληνες. Στις αρχές του εικοστού αιώνα το χωριό κατοικούνταν από 120 χριστιανικές οικογένειες. Οι οικογένειες αυτές ως επί το πλείστον θεωρούνταν ντόπιες, υπήρχαν όμως και αρκετές που κατάγονταν από διάφορες περιοχές της τότε Οθωμανικής Αυτοκρατορίας: τη Μακεδονία, τη Βουλγαρία, ενώ αρκετοί ήταν και Καραμανλήδες (από την περιοχή του Ικονίου).
ONOMA
Η ονομασία Κάτω Νεοχώριο του δόθηκε για να ξεχωρίζει από γειτονικό οικισμό,με την ονομασία Άνω Νεοχώριο. Εξάλλου χτίστηκε από κατοίκους του Άνω Νεοχωρίου γύρω στο 1850 (το Άνω Νεοχώριο πρέπει να ιδρύθηκε περί το 1700). Η Η τουρκική ονομασία και για το Άνω και για το Κάτω Νεοχώριο μαζί ήταν Γιαπιτζί Κιοϊ (Yapıcı köy), ενώ μόνο το Κάτω Νεοχώριο λέγοταν Aşaği Yapıcı köy, ονομασία που διατηρεί και σήμερα.
ΕΚΚΛΗΣΙΑ
Η μοναδική εκκλησία του χωριού ήταν αφιερωμένη στη Ζωοδόχο Πηγή. Η κοινότητα εκκλησιαστικά υπαγόταν στη Μητρόπολη Κυζίκου, η οποία είχε έδρα την Αρτάκη.
ΠΑΙΔΕΙΑ
Το σχολείο ήταν τετρατάξιο μεικτό, με ένα δάσκαλο.
ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ
Οι κάτοικοι του οικισμού ασχολούνταν κυρίως με την αμπελουργία, τη σηροτροφία και τα οπωροκηπευτικά. Αρκετοί, επίσης, εργάζονταν στα λατομεία γρανίτη που υπήρχαν στην ευρύτερη περιοχή της Κυζίκου.
ΞΕΡΙΖΩΜΟΣ
Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή οι κάτοικοι εγκαταστάθηκαν στο Λαγκαδά Θεσσαλονίκης
ΑΝΩ ΝΕΟΧΩΡΙ- ΕΠΑΝΩ ΚΑΙΝΟΥΡΓΙΟ ΧΩΡΙΟ -YUKARIYAPICI
ΠΟΥ ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ
Βρίσκεται στο κέντρο της χερσονήσου και σε υψόμετρο , βορειοανατολικά της Αρτάκης στα 15 χιλιόμετρα.
ΕΛΛΗΝΕΣ
Επάνω Καινούργιο Χωριό είχε το 1813, 600 Έλληνες κατοίκους.
Το 1898 είχε 159 νοικοκυριά και πληθυσμό 791 κατοίκων .
ΟΝΟΜΑ
Το χωρίο είχε ιδρυθεί από μετανάστες που ήρθαν από την Μακεδονία
Το όνομά δόθηκε σε αντιδιαστολή με το Κάτω χωρίο που είχε επαφές.
Οι Τούρκοι το ονόμασαν Yukariyapıcı μια λέξη που προέρχεται από το yakmak που σημαίνει πωλητές μαλλιού η μαλλί προφανώς από την ανάπτυξη της εκτροφής προβάτων που υπήρχε στην τοποθεσία εκείνη και την παραγωγή και μαλλιού.
ΕΚΚΛΗΣΙΑ
Είχε μία μικρή εκκλησία κοντά στο χωριό, που χρονολογείτο από τον 16ο αιώνα και στεγαζόταν η εικόνα της Παναγίας.
ΜΟΝΗ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΦΑΝΕΡΩΜΕΝΗΣ
Κοντά στο χωρίο βρίσκεται το Μοναστήρι της Παναγιάς της Φανερωμένης όπου από το 1895 είχε βγάλει μεγάλη φήμη για την θαυματουργή εικόνα, με αποτέλεσμα να προσελκύει χιλιάδες Κωνσταντινουπολίτες κάθε χρόνο μέχρι και την Μικρασιατική καταστροφή.
ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ
Οι κάτοικοι του χωρίου ασχολούντο κυρίως με την κτηνοτροφία καλλιεργούσαν όμως ελιές και αμπέλια.
Το χωριό, είχε αναπτύξει ισχυρές σχέσεις με την Κωνσταντινούπολη λόγω των χιλιάδων επισκεπτών που ερχόταν στην Π. Φανερωμένη όπου και πουλούσε τις ελιές και το κρασί.
ΞΕΡΙΖΩΜΟΣ
Οι Έλληνες κάτοικοι του χωρίου έφυγαν το 1924 με την συνθήκη της ανταλλαγής της Λωζάνης, στην θέση τους ήρθαν Πομάκοι από την Θράκη, και Μουσουλμάνοι από την Δράμα και την Ρούμελη.
ΒΕΛΚΙΣ- BELKIS
Το χωρίο δημιουργήθηκε σε χαμηλότερο υψόμετρο το 1956, από κατοίκους του Επάνω χωρίου ταν χωρίστηκαν 100-150 άτομα με την αύξηση του πληθυσμού, την κατανομή ιδιοκτησίας, τη δύσκολη διέλευση των χειμώνων, το κλείσιμο του δρόμου και την επιθυμία των κατοίκων του χωριού να είναι πιο κοντά στις αγροτικές περιοχές.
Το Βελκίς δημιουργήθηκε πολύ κοντά στην αρχαία Κύζικο.
ΧΑΜΑΜΛΙ & ΚΟΥΚΟΥΡΟ
Στα άλλα δύο χωριά κατοικούσαν Μουσουλμάνοι Χαμαμλί (Hamamlı) και το Κούκουρο (Çeltikç)