Θεία κοινωνία και κορονοϊός

ΧΩΡΙΣ ΝΑ ΕΧΕΙ ΝΑ ΕΡΕΥΝΗΣΕΙ Η ΙΑΤΡΙΚΗ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ ΤΗΝ ΣΥΝΑΦΕΙΑ ΣΩΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΨΥΧΗΣ ΟΠΟΥ ΔΥΝΑΤΑΙ, ΣΕ ΕΠΙΠΕΔΟ ΟΝΤΟΛΟΓΙΑΣ, ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΑΠΟΦΑΝΘΕΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΣΧΕΣΗ ΤΟΥΣ ΜΕ ΤΟ ΥΠΕΡΒΑΤΙΚΟ ΕΚΤΟΣ ΤΩΝ ΟΡΙΩΝ ΤΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΟΠΟΥ ΔΕΝ ΔΥΝΑΤΑΙ;

Δ΄ ΜΕΡΟΣ

ΑΡΧΙΜ. ΠΑΪΣΙΟΥ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ  ΗΓΟΥΜΕΝΟΥ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ  ΑΓΙΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΤΟΥ ΠΑΛΑΜΑ ΦΙΛΩΤΑ

19.  Η Βάση της Αναζήτησης του Επιστημονικού Προσανατολισμού μας

Ήδη αναφερθήκαμε μέχρι τώρα σε δύο συγκεκριμένα παραδείγματα ειλημμένα από την Πανεπιστημιακή Ιατρική Βιβλιογραφία όπου, με το αποδεκτό από την ιατρική κοινότητα μοντέλο της Φυσιολογίας, οι μέχρι τώρα ερμηνείες σε συγκεκριμένες λειτουργίες δεν δίνουν λύσεις! Αυτό συμβαίνει όχι γιατί είναι εσφαλμένα όσα επισημαίνει η Φυσιολογία αλλά διότι η γνώση της σε ορισμένες λειτουργίες παρουσιάζει κενά στην θεωρία της και επειδή δεν μπορεί να εξηγήσει τα φαινόμενα στις λειτουργίες αυτές του ανθρώπου έχοντας συνάμα και μία υλιστική θεώρηση για όλη την Δημιουργία φτάνει σε αδιέξοδα. Πριν ακόμη εκθέσω εδώ ορισμένα απλά αλλά σημαντικά παραδείγματα από την καθημερινή μας ζωή προκειμένου να συνειδητοποιήσουμε, πώς από τις αισθήσεις, όχι απλώς συνάγεται σε μας  γνώση,  αλλά ότι από την πληροφορία δύναται να δημιουργηθεί στον άνθρωπο ακόμη και ένα αίσθημα και μία ιδέα, τα οποία κάτω από κατάλληλες συνθήκες και ορισμένες προϋποθέσεις μπορούν να αποτελέσουν κίνητρο, όχι μόνο για πολιτισμικό έργο αλλά ακόμη και για κάτι το τελείως απροσδόκητο, λ.χ. το έναυσμα για μία επανάσταση, θέλω πρώτα να σημειώσω ότι, εκείνο που αγνοεί σήμερα η ιατρική φυσιολογία, το οποίο όμως αφορά και την νευροεπιστήμη και την ενδοκρινολογία είναι ο συγκεκριμένος τρόπος σύζευξης των δυνάμεων της ψυχής με τις οργανικές λειτουργίες  του σώματος που όμως γνωρίζουν οι Νηπτικοί Πατέρες, οι οποίες λειτουργίες ενεργούν από κοινού στο σώμα και την ψυχή.

Η Νηπτική Γραμματεία  πέρα από την πνευματική της διδασκαλία έχει κάτι το οποίο καλύπτει ένα τεράστιο κενό στην επιστήμη, στην άγνοια του οποίου βρίσκεται σήμερα το πρόβλημα για να προχωρήσει σωστά η έρευνα. Οι Νηπτικοί συγγραφείς όταν έγραφαν πώς λειτουργεί η ψυχή σε σχέση με το σώμα δεν είχαν στόχο να γράψουν ούτε ψυχολογία -όπως την διδάσκουν οι Σχολές-  ούτε Φυσιολογία για να επιδράσουν στα πορίσματά τους, απλά εξηγούσαν, πώς η ψυχή επηρεάζεται από το σώμα και αυτό πάλι από την ψυχή, ούτως ώστε, όσοι έμπαιναν στον αγώνα για την κάθαρση από τα πάθη τους να έχουν γνώση του τρόπου που πρέπει να αγωνιστούν για να προχωρήσουν πνευματικά και να πετύχουν τον στόχο τους. Ωστόσο, η εμπειρία και οι γνώσεις τους που βρίσκονται αποθησαυρισμένα στα Νηπτικά Κεφάλαια αλλά και σε ολόκληρα συγγράμματα αποτελούν θησαυρό γνώσεως που λύνει πολλά και μεγάλα προβλήματα στην Ιατρική Επιστήμη γενικά, και όχι μόνο στην Φυσιολογία!  Αν μέχρι σήμερα η νευροφυσιολογία  και η νευροεπιστήμη αδυνατούν να ερμηνεύσουν κάποιες λειτουργίες στην φυσιολογία  αυτό συμβαίνει, πολύ απλά, διότι ενώ ο άνθρωπος δεν λειτουργεί μονοφυσιτικά, οι επιστήμες υγείας δεν συνεξετάζουν ως μεικτές τις  ψυχικές και σωματικές λειτουργίες αλλά τις απομονώνουν θεωρώντας τες μόνο οργανικές, ενώ στην πραγματικότητα υπάρχει κάποια αλληλοπεριχώρηση και “αντίδοσις των ιδιωμάτων” των δύο φύσεων, η οποία μάλιστα είναι γνωστή από το ρητό: «νους υγιής εν σώματι υγιή» Ισχύει όμως και το αντίστροφο. Καθώς λοιπόν, η έρευνα των βιοεπιστημών λειτουργεί σε αποκλειστικά πλαίσια και με στεγανά που διαμόρφωσαν διάφορα ρεύματα στη βάση της αναζήτησης επιστημονικού προσανατολισμού, διότι υπήρχε από το παρελθόν και ο ανταγωνισμός, ο οποίος όμως συχνά δεν άφηνε περιθώρια να εγκολπωθούν οι ερευνητές μιας “Σχολής” ορισμένες σωστές θεωρήσεις ή αρχές  άλλης Σχολής, υπήρχε το αντίπαλο δέος, γι’ αυτό de facto απέρριπταν από προκατάληψη μαζί με όλο το πεδίο προσανατολισμού άλλων Σχολών του ίδιου αντικειμένου, ακόμη και αυτές τις αρχές και τα πορίσματα  που ήταν σωστά και πολύ χρήσιμα με τις οποία θα έπρεπε να κάνουν κάποια σύνθεση τα δικά τους. Έτσι, λόγω εσφαλμένων αρχών και όχι μόνο αλλά και σκοπιμοτήτων με  παράλληλες χρηματοδοτήσεις και άσκηση κυβερνητικής για χειραγώγηση των πληθυσμών από διάφορα κέντρα οδηγήθηκε ο επιστημονικός κόσμος στον ανθρωπολογικό μονοφυσιτισμό!  Αυτό όμως δεν είναι έρευνα, αν θέλουμε να μιλούμε για επιστήμη, διότι  αποδεχόμενοι τους περιορισμούς που έθεσαν στο πεδίο -συγκεκριμένα της φυσιολογίας- δεν είναι δυνατόν να αναζητήσει ο ερευνητής το κάτι άλλο που θα δώσει την λύση, επομένως και την θεραπεία, αφού αυτό τελικά είναι το ζητούμενο.  Επομένως,  το να θεωρούνται ορισμένες λειτουργίες μόνο σωματικές και να απομονώνεται το σώμα από την οντότητα της Ψυχής μας που αποτελεί την υπόστασή μας και ως πρόσωπα, επειδή αυτό έτσι θέλησαν ορισμένες Σχολές εκφράζοντας υλιστικά μοντέλα για να προχωρήσουν δίχως Θεό στην έρευνά τους, αυτό δεν σημαίνει ότι στην πραγματικότητα δεν συνδέονται οι λειτουργίες του σώματος με εκείνες των δυνάμεων της ψυχής, διότι έτσι τελικά δημιουργείται ένα φαύλος κύκλος όπου βρίσκει η επιστήμη δεν τον δρόμο της.

20.  Ορισμένα Αγιοπατερικά παραδείγματα μας εισάγουν στην πρακτική κατανόηση

Ας έρθουμε τώρα σε ορισμένα παραδείγματα Αγιοπατερικά αλλά και προσωπικά για να δείξουμε στην συνέχεια πως συλλειτουργούν το βιολογικό μας σώμα με την πνευματική ψυχή μας. Γράφει ὁ ἅγιος Γρηγόριος Νύσσης: «Βλέπω τὸ ἐσωτερικὸ τοῦ νοῦ σὰν μία εὐρύχωρη πόλι ποὺ δέχεται τοὺς εἰσερχομένους σ’ αὐτὴν ἀπὸ διάφορες εἰσόδους» τὶς αἰσθήσεις δηλαδή. Ὁ νοῦς, ξεχωρίζοντας καὶ ἐξετάζοντας τὸ καθένα ἀπὸ τὰ εἰσερχόμενα τὰ τοποθετεῖ στοὺς κατάλληλους τόπους τῆς γνώσεως. Πώς το κάνει αυτό; Είπαμε ότι: «Ὁ νοῦς, διὰ μέσου τῶν αἰσθήσεων ποὺ ἔχει τὸ αἰσθητικὸ τῆς ὑπάρξεώς μας, κατέρχεται στὸν αἰσθητὸ κόσμο καὶ τὸν γνωρίζει. Οἱ αἰσθήσεις εἶναι μία ἐπίνοια γιὰ νὰ φανερωθεῖ ἡ κίνησίς του. Ὁ νοῦς κατανέμει τὸν ἑαυτό του στὶς αἰσθητικὲς δυνάμεις καὶ μὲ τὴν καθεμιά τους προσλαμβάνει καταλλήλως τὴ γνώση τῶν ὄντων”. Προσέξτε, όμως κάτι πολύ βασικό, ενώ ο νους είναι ουσία, η ουσία της ψυχής ενεργεί όχι μόνο καθ’ εαυτόν αλλά και ως προς στο σώμα. Γι’ αυτό «κατεβάζει τὸν ἑαυτό του πρὸς τὴν κατὰ διάνοια ἀναπτυσσόμενη ψυχικὴ (αισθητική) ζωή». Πώς το κάνει αυτό επίσης είπαμε: «δια μέσου των γνωστικών δυνάμεως της ψυχής, οι οποίες συνδέονται σε σειρά, και ορισμένες παράλληλα, και μεταξύ τους και με άλλες δυνάμεις της ψυχής με κέντρο το σχήμα, τρίγωνο: Νους, Λόγος και Πνεύμα». Οι γνωστικές λοιπόν δυνάμεις της ψυχής, οι οποίες είναι συγκεκριμένες: Νους, Διάνοια, Δόξα, (δηλαδή η γνώμη), Φαντασία και Αίσθηση είναι αυτές που έρχονται σε σχέση δια των αισθήσεων του σώματος μας με τον αισθητό κόσμο που μας περιβάλλει. Αυτές οι ίδιες οι δυνάμεις δίνουν την συνέχεια σε άλλες, και προς τα πάνω και προς τα κάτω, που μαζί τους αποτελούν μια ιδιαίτερη ομάδα δυνάμεων με χαρακτηριστικό όνομα, αφού μάλιστα έχουν όχι μόνο συγκεκριμένο όνομα αλλά και συγκεκριμένη λειτουργικότητα. Συνεπώς, όπως σημειώσαμε «κάθε μία απ’ αυτές του κατ’ εικόνα είναι η κεφαλή της ομάδος που συνιστά και άρχει, πέρα από το ότι οι τρεις αυτές είναι και ξεχωριστή ομάδα, αυτό το κατ’ εικόνα μας, ως ζώσα ύπαρξη. Κατέρχεται λοιπόν ο νους στον αισθητό κόσμο και έτσι τον γνωρίζει μέσα από τις αισθήσεις. Αυτά θέλω να εξηγήσω και το έχω πετύχει μέχρι ενός σημείου, όμως επιθυμώ να τα αναλύσω όλα αυτά με λεπτομέρειες και έναν τρόπο που θα είναι πιο εύληπτος. Σε αυτό θα με βοηθήστε εσείς με την καλή σας προαίρεση για να δώσετε προσοχή να τα καταλάβετε και όχι να τα απορρίψετε εξ αρχής επειδή δεν συμφωνείτε με αυτά και γι’ αυτό δεν θα παρακολουθείτε τον ειρμό της σκέψης μου με όσα διατυπώνω χωρίς βέβαια να λησμονείτε ότι ήδη αναφέρθηκε μέχρι τώρα που είναι η βάση της οικοδομής πάνω στην οποία χτίζουμε περαιτέρω την γνώση μας.

Έρχομαι τώρα σε ένα παράδειγμα που διατυπώνει ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς: Έστω, ότι βλέπει κάποιος με την αισθητή όραση τον ήλιο να δύει, και τη σελήνη να ακολουθεί τον ήλιο με το στραμμένο μέρος της σ’ αυτόν, και τις κατοπινές ημέρες να απομακρύνεται σιγά-σιγά και να φωτίζεται περισσότερο, μέχρις ότου φτάσει απέναντί του, και πάλι λίγο-λίγο να πλησιάζει από το άλλο μέρος και το φως της να ελαττώνεται ολοένα και να το αποθέτει εκεί από όπου άρχισε να φωτίζεται. Αφού σημειώσει όλες αυτές τις εικόνες με το νου, επειδή έχει τις προηγούμενες εικόνες στη φαντασία του, και την καθημερινά παρούσα στην αίσθηση, αποκτά από την αίσθηση, τη φαντασία και τη νόηση, (επιπλέον “τώρα”) την γνώση, ότι η σελήνη παίρνει το φως της από τον ήλιο αλλά η τροχιά της είναι κοντινότερη στη γη και πολύ χαμηλότερη από του ηλίου».  Αυτό είναι ένα παράδειγμα του Αγίου για να κατανοήσουμε με ποιο τρόπο ο νους αποκτά γνώση. Και επιπλέον, εμείς σημειώνουμε το εξής, ότι ακόμη και από μία και μόνο αίσθηση ο άνθρωπος δύναται να αποκτήσει πολλές γνώσεις που να αφορούν και πολλά πράγματα. Αυτό απηχεί ένα άλλο παράδειγμα, αυτή την φορά όχι του Παλαμά αλλά του Αγίου Γρηγορίου Νύσσης στο έργο του: “Περί κατασκευής του ανθρώπου”, στο οποίο παρομοιάζει το εσωτερικό του νου σαν μια ευρύχωρη πόλη με διάφορες εισόδους, που για την είσοδο και επισκεψιμότητα υπάρχουν διάφορες δυνατότητες:

1^η  Να εισέρχονται πολλοί από τις διάφορες εισόδους και να πηγαίνουν σε διαφορετικά σημεία της πόλεως. Έτσι και ο νους δια των διαφόρων αισθήσεων να δέχεται πολλά μηνύματα αλλά το καθένα απ’ αυτά να το ταξινομεί στους κατάλληλους τόπους της γνώσεως.

2^η  Να εισέρχονται μέσα μερικοί, οι οποίοι, αν και είναι ομόφυλοι και συγγενείς να χρησιμοποιούν διαφορετικές πύλες όμως όταν φτάνουν μέσα από τον περίβολο του τείχους πάλι να είναι μαζί και να συμπεριφέρονται οικίως προς αλλήλους.

3^η  Ξένοι και άγνωστοι μεταξύ τους να χρησιμοποιούν πολλές φορές  μία κοινή είσοδο, η οποία όμως δεν τους συνδέει μεταξύ γι’ αυτό και όταν εισέρχονται μπορούν να ξεχωρίσουν.

Το παράδειγμα του  Γρηγορίου του Παλαμά απηχεί νομίζω την τρίτη περίπτωση του Γρηγορίου Νύσσης. Και δεν νομίζω να εκπροσωπεί μία ιστορική περίοδο σαν αυτή της εποχής χαλκού, όπως καταλογίζει στους Αγίους Πατέρες ο Κ. Κάππας, λέγοντας ότι: «Τα αξιώματα -εννοεί άραγε τα δόγματα ή και ότι για την Εκκλησία είναι ξεκαθαρισμένο γενικά;- αυτά πηγάζουν από ιστορίες και μύθους οι οποίοι έχουν τις ρίζες τους στην βάρβαρη εποχή του Χαλκού». Διότι, τις διάφορες πληροφορίες για τα ουράνια σώματα που παρατηρούμε, τις απέκτησε αρχικά ο άνθρωπος ακόμη και παραδοσιακά, χωρίς τα σύγχρονα μέσα, σε φάσεις πολιτισμού. Τώρα για το θέμα της βαρβαρότητας όλοι γνωρίζουμε ότι η Ορθόδοξη Εκκλησία δεν πολέμησε την επιστήμη όπως έκαναν οι Παπικοί στον Μεσαίωνα. Εκείνο τον καιρό στην Κωνσταντινούπολη και άλλα πνευματικά κέντρα άκμαζε η επιστήμη και οι άγιοι Πατέρες δεν σπούδαζαν μόνο την Θεολογία σε αυτά, και μάλιστα με την σημερινή έννοια που κατάντησε ακαδημαϊκή. Σπούδαζαν όλες τις επιστήμες  και κυρίως την Φιλοσοφία, η οποία εξέταζε θέματα και οντολογίας της ψυχής αλλά και Φυσικά κεφάλαια, στα οποία αναφερόμαστε! Την Θεολογία την μάθαιναν κυρίως μέσα από την πνευματική ζωή, την άσκηση και την προσευχή, όχι ότι δεν μελετούσαν συνάμα. Ας μην περιφρονούμε λοιπόν τους Αγίους Πατέρες διότι υπήρξαν φωστήρες στην εποχή τους που εμείς ούτε στα κράσπεδα της γνώσης τους προσωπικά δεν έχουμε φτάσει. Ας επανέλθουμε όμως στο παράδειγμα.

Μπορούμε λοιπόν και με μία μόνο των αισθήσεων του σώματος (μία πύλη), -για να συνεχίσω αυτό που έλεγα-  την όραση, να έχουμε πολλές και ποικίλες πληροφορίες που ανήκουν στο κοινό γνωστικό αντικείμενο π.χ. της αστρονομίας. Τις περιπτώσεις των πολλών πληροφοριών που συνδυάζονται στον νου μας, όπως αυτές που επισημαίνει  John P.J. Pinel στο σύγγραμμα της Βιοψυχολογίας του που παραθέσαμε σε ενότητα που προηγήθηκε θα τις ταξινομούσα πάλι στην ίδια περίπτωση του παραδείγματός μας. Επομένως, ακόμη και σε αυτές τις πιο απλές περιπτώσεις συνδυασμού πληροφοριών τα πράγματα δεν αντιμετωπίζονται με υπεραπλουστεύσεις, αν όντως θέλουμε να κάνουμε έρευνα και να μιλούμε επιστημονικά, χωρίς να ρίχνουμε το επίπεδό μας τουλάχιστον, αφού υπάρχουν παραδοξότητες και στον επιστημονικό χώρο και γνώση, οι οποίες δεν σημαίνουν καθόλου το παράλογο αλλά αυτό που δεν είναι, είτε:

      Από εκείνα που δύναται να γνωρίζει ο άνθρωπος ως κτιστός και πεπερασμένος έχοντας και περιορισμένες δυνατότητες γνώσεως.

      Από εκείνα μεν που δύναται να γνωρίζει όχι όμως και να τα εκφράζει.

      Ενδεχομένως, και από εκείνα που ακόμη δεν έγιναν ακόμη γνωστά!

Ασφαλώς, δεν εννοώ ότι ο άνθρωπος θα δυνηθεί ποτέ να γνωρίσει την Φύση του Θεού, όμως θα μπορούσε να γνωρίσει τον τρόπο που δρουν οι άκτιστες ενέργειες του Θεού μέσα στην Εκκλησία και στο Μυστήριο της Θείας ευχαριστίας καθώς και τον τρόπο που ενεργεί αυτό αλλά και τον τρόπο που ενεργεί η Χάρις ως άκτιστες ενέργειας που δρουν και στην ψυχή και το σώμα μας, αν όμως ζούσε θεοφιλή βίο, έστω και αν αυτό δεν θα ήταν εύκολο ή ακόμη  και αδύνατο να το εκφράσει με λόγια. Συμβαίνει αυτό σε πολλούς πιστούς που ζουν συνειδητά την εν Χριστώ ζωή τους και δεν παίζουν με αυτό που πιστεύουν. Θα μπορούσε επίσης, να σπουδάσει και να μελετήσει σε βάθος τον τρόπο που συλλειτουργεί το σώμα με την ψυχή και ενώ δύναται ο επιστήμονας δεν το κάνει, απορρίπτει όμως αυτή την περίπτωση, αφού αξιωματικά δεν δέχεται την ψυχή ως οντότητα ενώ διαπιστώνεται καθημερινά στον βίο μας ο τρόπος που ενεργεί η ψυχή και αν ακόμη δεν είναι ορατός. Το ορατός όμως δεν σημαίνει ότι  δεν είναι και είναι αντιληπτός.

22. Τί Συμβαίνει στο Σώμα με Ένα ή πολλά Ερέθισμα εξ Απόψεως Φυσιολογίας και Πατερικής Ψυχολογίας

     Το παράδειγμα του καφέ

Θα προχωρήσω τώρα πιο συγκεκριμένα στο πώς είναι δυνατό να κάνουμε μία σωματική λειτουργία να τρώμε, να πίνουμε, να βλέπουμε, να ακούμε, να οσφραινόμαστε και ότι άλλο, και αυτό να καταλήξει στον εγκέφαλο, όχι απλώς ως μία πληροφορία, αλλά να μετατραπεί σε ένα αίσθημα και μία ιδέα! Αναφέρθηκα στις τέσσερις από τις πέντε αισθήσεις διότι η τελευταία, η αίσθηση της αφής, είναι ενταγμένη σε ένα σωματοαισθητικό σύστημα που έχει τρία ξεχωριστά αλλά αλληλένδετα συστήματα:

1.       ένα εξωδεκτικό σύστημα, το οποίο αισθάνεται τα εξωτερικά ερεθίσματα που εφαρμόζονται στο δέρμα,

2.      ένα ιδιοδεκτικό σύστημα, το οποίο παρακολουθεί τις πληροφορίες για τη θέση του σώματος που προέρχονται από τους υποδοχείς στους μυς, τις αρθρώσεις και τα όργανα ισορροπίας και

3.      ένα σπλαχνικό σύστημα, το οποίο παρέχει γενικές πληροφορίες για τις συνθήκες που επικρατούν μέσα στο σώμα (π.χ., θερμοκρασία και πίεση αίματος).

Το εξωδεκτικό σύστημα πάλι χωρίζεται σε μοίρες, τμήματα:

v  μία μοίρα που αντιλαμβάνεται τα μηχανικά ερεθίσματα (αφή)

v  μία μοίρα που αντιλαμβάνεται τα θερμικά ερεθίσματα (θερμοκρασία) και

v  μία μοίρα που αισθάνεται τα επώδυνα ερεθίσματα (πόνος).

Εσκεμμένα θα ξεκινήσω  με τις πιο βασικές ανθρώπινες ανάγκες και  από τις πλέον κατώτερες λειτουργίες, εννοώ τις πιο ζωικές, για να δείξω ότι και αυτές ακόμη έχουν ψυχικό υπόβαθρο και δύνανται να καταλήξουν σε πνευματικές , να ασκήσουν πολιτιστικό έργο και να αφήσουν πολιτισμική κληρονομιά !

Συνηθίζουμε σχεδόν όλοι μας, τουλάχιστον κάθε πρωί, να πίνουμε τον καφέ μας. Προσέξατε όμως να δείτε πως λειτουργούν οι αισθήσεις μας δίνοντας ευχαρίστηση όχι μόνο στο σώμα αλλά και την ψυχή; Οπωσδήποτε, θα σας έχει τύχει την ώρα που παίρνετε το καφέ σας με δύο-τρεις φίλους, μαζί με τις οπτικές, απτικές, οσφρητικές γευστικές, και ακουστικές πληροφορίες (ακούτε ακόμη και το ρούφηγμα)  που λαμβάνεται από τον καφέ σας, ταυτόχρονα να λαμβάνεται  και από τον χώρο εξωτερικά πλήθος άλλες πληροφορίες, διότι υπάρχει πολύς κόσμος που κάθεται, κινείται και τα πρόσωπα τρώνε πίνουν, κάποιοι καπνίζουν άλλοι συζητούν, γελούν, φλερτάρουν, παρακολουθούν το κινητό τους και τόσα άλλα, όμως και εσωτερικά αισθάνεστε ότι είστε φυσιολογικά και καλά λαμβάνοντας πληροφορίες ιδιοδεκτικά και σπλαχνικά ίσως αν γουργουρίζει το έντερό σας. Επίσης έχετε την αίσθηση της στάσεως του σώματός σας καθώς κάθεστε στην πολυθρόνα σταυροπόδι ακουμπώντας και την πλάτη σας πίσω. Όλες αυτές οι πληροφορίες φτάνουν ως νευρικές ώσεις στον εγκέφαλο δια των αισθητικών νευρικών οδών από τους αισθητικούς υποδοχείς, οι οποίοι βρίσκονται:

Για την όραση

  Στον αμφιβληστροειδή χιτώνα φωτοϋποδοχείς (ηλεκτρομαγνητικοί τηλεϋποδοχείς)

Για την ακοή

   Το όργανο του Corti περιλαμβάνει τους ακουστικούς υποδοχείς.

Για το Σωματοαισθητικό Σύστημα

Α. Το Εξωδεκτικό Σύστημα

Αφή στο δέρμα ως:

1.       Μηχανοϋποδοχείς για την αντίληψη της αφής

2.      Θερμοϋποδοχείς για την θερμότητα ή το ψύχος

3.      Υποδοχείς του πόνου

Β. Το Ιδιοδεκτικό Σύστημα

1. στους μυς, στις αρθρώσεις, και τα όργανα ισορροπίας

Γ. Σπλαχνικό Σύστημα

Υποδοχείς εσωτερικής καταστάσεως

Για την όσφρηση,

  Στο οσφρητικό επιθήλιο της ρινός

Για την γεύση

  Στην επιφάνεια της γλώσσας

  Στο βλεννογόνο της στοματικής κοιλότητας,

  Στη μαλακή υπερώα

  Στην επιγλωττίδα

  Στο φάρυγγα

Τα αισθητικά συστήµατα περιλαμβάνουν την περιβαλλοντική είσοδο της πληροφορίας στο κεντρικό νευρικό σύστηµα. Επομένως,  από τις αισθήσεις και τους υποδοχείς μας μέσα στα σπλάχνα και έξω  από τα γνωστά αισθητήρια όργανα ουσιαστικά πληροφορούμαστε  συνολικά αλλά και ειδικά έχοντας την αντίληψη ενός αισθήματος ή πολλών ή και γενικά όλων αισθημάτων ταυτόχρονα  που προκαλείται ή προκαλούνται από την επίδραση ενός ή πολλών ερεθισμάτων πάνω στα κύτταρα-υποδοχείς ενός αισθητηρίου οργάνου ή και σπλάχνου.

Η αντίληψη είναι η νοητική διαδικασία και η κατάσταση που αποτυπώνεται στην μνήμη ως εμπειρία. Το αίσθημα είναι η λειτουργία των χαμηλού επιπέδου βιοχημικών και νευρολογικών γεγονότων που ξεκινούν με την επίδραση κάποιου ερεθίσματος πάνω στα κύτταρα-υποδοχείς ενός αισθητηρίου οργάνου. Σκοπός του αισθήματος είναι ο εντοπισμός και το είδος της εμπειρίας , ενώ της αντίληψης είναι να δημιουργήσει χρήσιμη πληροφορία για το περιβάλλον. Επειδή τώρα το θέμα το εξετάζουμε όχι μόνο εξ απόψεως Φυσιολογίας αλλά και Πατερικής Ψυχολογίας, ερχόμαστε στο όριο  του σώματος και της ψυχής και ξεκινούμε από εκεί! Όπως επισημαίνει ο Άγιος Γρηγόριος: «Η φαντασία της ψυχής στο λογικό ον είναι στο σύνορο μεταξύ νου και αισθήσεως». Αυτές λοιπόν τις εικόνες που παραλαμβάνει η φαντασία από τις αισθήσεις, ως χωρισμένες πια από τα σώματα, και ήδη ασώματες, τις βλέπει και τις στριφογυρίζει ο νους και παράγει διαφόρων ειδών λογισμούς, καθώς διαλογίζεται και αναλογίζεται και συλλογίζεται με πολλούς τρόπους. 

Εμείς τώρα με μία πορεία που θα κάνουμε πρώτα προς τα κάτω θα δούμε τα σχετικά που αφορούν την Φυσιολογία, δηλαδή, τις λειτουργίες του σώματος και με μία πορεία προς τα πάνω θα  ενημερωθούμε σχετικά με εκείνα που αφορούν τις λειτουργίες της ψυχής. Και για να συνειδητοποιήσουμε ότι η ευχαρίστηση από τον καφέ δεν είναι απλώς μια ηδονή του σώματος που φτάνει από τα αισθητήρια δια των αισθήσεων στον εγκέφαλο, και απλώς και μόνο εγκεφαλικά βιώνουμε το γεγονός, όπως θέλουν ορισμένοι να ισχυρίζονται, αλλά συνάμα είναι και ένα αίσθημα της ψυχής γι’ αυτό θα αναλύουμε τις δύο λειτουργίες σώματος και ψυχής παράλληλα. Ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός λέει: ότι «αἴσθησίς ἐστι δύναμις τῆς ψυχῆς ἀντιληπτικὴ τῶν ὑλῶν»! Όπως ήδη έχει επισημανθεί «ο νοῦς, διὰ μέσου τῶν αἰσθήσεων ποὺ ἔχει τὸ αἰσθητικὸ τῆς ὑπάρξεώς μας, κατέρχεται στὸν αἰσθητὸ κόσμο καὶ τὸν γνωρίζει.  Διασαφηνίζει βέβαια ὅτι· «αἰσθητικὸν δὲ τὸ ζῷον τὸ ἔχον τὴν αἴσθησιν». Συνεπῶς αἰσθητικὸ δὲν εἶναι αὐτὴ καθ’ ἑαυτὴν ἡ αἴσθησις, οὔτε αὐτὸ ποὺ λέμε «οἱ αἰσθήσεις», οὔτε πάλι τὰ αἰσθητήρια, ἀλλὰ ἡ ζῶσα ὕπαρξη ποὺ ἔχει ὅλα αὐτά. Πιο πάνω από την αίσθηση, σε μια ανοδική πορεία από την αίσθηση της ψυχής προς τον νου, είναι η  φαντασία της ψυχής, η οποία στο λογικό ον είναι στο σύνορο μεταξύ νου και αισθήσεως. Ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς ξεκινώντας από τις αισθήσεις για να φτάσει στην φαντασία λέει: «Η όραση διαμορφώνεται από τα πολυειδή χρώματα και σχήματα· η όσφρηση από τους ατμούς· η γεύση από τους χυμούς· η ακοή από τους ήχους· η αφή από την τραχύτητα ή την λειότητα των επιφανειών».  Όλα αυτά δεν βρίσκονται σε λειτουργία την ώρα που πίνετε τον καφέ σας;  Πώς καταλαβαίνετε το άρωμα, την γεύση του, το σκούρο χρώμα του, το πόσο θερμός είναι και το κατά πόσο έχει πλούσια κρέμα; Επειδή ακριβώς υπάρχουν αυτά τα πρότυπα των εικόνων -προσέξτε όχι μόνο οπτικών- γι’ αυτό εκείνο που τρώμε, πίνουμε, γευόμαστε, οσφραινόμαστε, πιάνουμε, νιώθουμε  γενικά με την αφή, ακούμε, βλέπουμε τα συγκρίνουμε με τα πρότυπά μας, και αν τα βρίσκουμε σύμφωνα με τις προσδοκίες μας αρέσουν ή όχι! Και όταν είναι σύμφωνα,  τότε οπωσδήποτε, νιώθουμε μια βαθιά ικανοποίηση, διότι ο καφές είναι καλός, αφού ταιριάζει με τις εικόνες που έχει αποτυπώσει και αποθηκεύσει η εμπειρία μας δια των αισθητηρίων στα εκμαγεία των αισθήσεων που οικειοποιείται από τις αισθήσεις το φανταστικό μέρος της ψυχής.

Εδώ σημειώστε την συνέχεια εκείνων που πιο πάνω έλεγε ο άγιος Γρηγόριος: «Οι πληροφορίες που δίνουν οι αισθήσεις, προέρχονται βέβαια από τα σώματα, αλλά δεν είναι σώματα, αν και είναι σωματικές. Γιατί δεν προέρχονται έτσι απλώς από τα σώματα, αλλά από τα είδη (τις φυσικές ιδιότητες) των σωμάτων, και φυσικά δεν ταυτίζονται με τα σωματικά “είδη”· Είναι μόνο αποτυπώματά τους, που σαν εικόνες χωρίζονται αχώριστα από αυτά. Και αυτό είναι φανερό από την όραση και μάλιστα από τα ορώμενα σε καθρέφτη. Αυτά, λοιπόν, τα εκμαγεία των αισθήσεων είναι που οικειοποιείται από τις αισθήσεις το φανταστικό μέρος της ψυχής· όχι τις ίδιες τις αισθήσεις, αλλά τις εικόνες που όπως είπαμε υπάρχουν σ’ αυτές, και τις χωρίζει τελείως από τα σώματα και τα “είδη” των σωμάτων. Τις αποθηκεύει οπωσδήποτε σαν θησαυρούς και προβάλλει ανάλογα προς χρήση του πότε τη μία και πότε την άλλη, ακόμη κι όταν απουσιάζουν τα αντίστοιχα σώματα». Έτσι το φανταστικό μέρος της ψυχής τις κάνει ορατές όλες τις εικόνες της όρασης, της ακοής, της γεύσεως, της Όσφρησης και της αφής στο νου του, ακόμη και όταν απουσιάζουν τα πράγματα! Καθώς λοιπόν παίρνουμε την κούπα του καφέ στο χέρι μας με την αίσθηση της αφής και αντιλαμβανόμαστε την θερμότητα του, αν ενδεχομένως πίνουμε ζεστό καφέ! Αμέσως, αμέσως εξάπτεται και η φαντασία μας σύμφωνα με τα πρότυπα που έχουμε εντυπώσει και αποθηκεύσει στο φανταστικό της ψυχής.

Ο Μέγας Αθανάσιος επισημαίνει: “Ἐξ ἀρχῆς μὲν οὐκ ἦν κακία· οὐδὲ γὰρ οὐδὲ νῦν ἐν τοῖς ἁγίοις ἐστίν, οὐδ᾿ ὅλως κατ᾿ αὐτοὺς ὑπάρχει αὕτη· ἄνθρωποι δὲ ταύτην ὕστερον ἐπινοεῖν ἤρξαντο, καὶ καθ᾿ ἑαυτῶν ἀνατυποῦσθαι· ὅθεν δὴ καὶ τὴν τῶν εἰδώλων ἐπίνοιαν ἑαυτοῖς ἀνεπλάσαντο, τὰ οὐκ ὄντα ὡς ὄντα λογιζόμενοι”. Γι’ αὐτὸ ὑπάρχουν Πατέρες ποὺ ὑποστηρίζουν ὅτι ἀρχικὰ στὸν ἄνθρωπο δὲν ὑπῆρχε φαντασία ἀλλὰ εἶναι μεταπτωτικὴ δύναμη τῆς ψυχῆς. Πάντως στὴ φάση αὐτὴ, της πτώσεως τότε των πρωτοπλάστων, ἔγινε συνδυασμός καὶ ἡ φθορὰ ἀφορὰ τὸ ἐπιθυμητικὸ τῆς ψυχῆς.  Ἀπὸ τὴ φαντασία ὅμως προσβλήθηκε ἡ δόξα (δοξασία), ἡ γνώμη! Θα πείτε ίσως ορισμένοι: “γιατί είναι κακό από την αίσθηση να εξάπτεται η φαντασία και στην συνέχεια να διαμορφώνεται γνώμη (δόξα στα αρχαία ελληνικά) και επομένως άποψη ως θέση; “ Να σας πω, σε ορισμένες περιπτώσεις είναι πολύ κακό να εξάπτεται η φαντασία και από εκεί ξεκινούν οι αμαρτίες, τα πάθη από τις αμαρτίες που χρονίζουν και γίνονται έξεις και σε ορισμένες περιπτώσεις από εκεί ξεκινούν και ψυχοπάθειες! Τώρα όμως στο απλό μας παράδειγμα, καθώς πιάνουμε την κούπα του καφέ έχουμε όχι μόνο αίσθηση σώματος με την αφή αλλά και αίσθηση ψυχής, διότι καθώς είμαστε σε μία κατάσταση που ακόμη δεν έχει ανοίξει καλά το μάτι μας και παλεύουμε με την νύστα, ενδεχομένως και να κρυώνουμε, αν οι θερμοκρασία είναι χαμηλή, πραγματικά ευχαριστιόμαστε, αφού ξεκινούμε ζεστά και με ζωντάνια την ημέρα μας. Δεν είναι όμως μόνο η αίσθηση της αφής που μας δίνει την ευχαρίστηση. Με την όραση βλέποντας την κρέμα του καφέ αναλογιζόμαστε ότι παρασκευάστηκε σωστά και με μεράκι και ότι είναι καλής ποιότητας χαρμάνι, ίσως Βραζιλίας, και συνάμα βλέποντας τον τρόπο και το κομψό φλιτζάνι με τον οποίο μας τον σέρβιραν μας αρέσει ακόμη περισσότερο! Όταν τον πλησιάσαμε στα χείλη μας για να πιούμε πρόλαβε ο εγκέφαλός μας και έλαβε το οσφρητικό μήνυμα από το πλούσιο άρωμά του και πριν ακόμη τον φέρουμε στα χείλη μας τον απολαύσαμε! Και με την γεύση, εφόσον ήταν αυτός των προσδοκιών μας, όπως μας αρέσει με συγκεκριμένη περιεκτικότητα ζάχαρης, μάλιστα καστανής, και το κατάλληλο ιξώδες του. Ε! να μην είναι νεροζούμι,  πραγματικά τον απολαύσαμε εντονότερα. Αν είχε και αρκετή κρέμα και χρειάστηκε να ρουφήξουμε μια χορταστική γουλιά, οπωσδήποτε, ακούσαμε και την ρουφηξιά και συνάμα η καφεΐνη που έδρασε ακαριαία περισσότερο στο άδειο στομάχι μας διέγειρε το κεντρικό νευρικό  μας σύστημα (ΚΝΣ), ώστε να είμαστε πλέον σε εγρήγορση. Ανεβάσαμε ανεπαίσθητα λίγο και τους παλμούς και ελαφρώς την πίεση, αυξήθηκε κάπως και ο ρυθμός της αναπνοής μας και είμαστε έτοιμοι για εργασία, την μάχη της βιοπάλης τουλάχιστον, αν δεν νιώθουμε και λίγο σαν τον Σβατζενέικερ!!! Όλο αυτό πώς λειτούργησε; Δεν λειτούργησε μόνο οργανικά -προσέξτε- όχι ότι δεν επέδρασε και η καφεΐνη αλλά δεν είναι μόνο αυτή! Είναι όμως και ο τρόπος στα πλαίσια ενός προτύπου ζωής που λανσάρεται ως μοντέλο. Το θέμα  είναι σαφώς και ψυχολογικό αλλά εκεί που θέλω να εστιάσω είναι ότι μαζί με όλα αυτά και κυρίως το οργανικό μέρος του ζητήματος έχει και ψυχικές λειτουργίες που συλλειτουργούν με τις οργανικές. Πώς; Ακολουθείστε τον ειρμό των σκέψεων μου για να καταστεί σαφές: Πρώτα απ’ όλα έχουμε μεγάλη ιδέα για τον καφέ! Διαφήμιση, τρόπος ζωής που επηρεάζει κυρίως με ξένα πρότυπα, μόδα, συρμός… όλα μαζί! Τι είναι όμως η ιδέα; Είναι η άποψη που έχω διαμορφώσει. Πώς την έχω διαμορφώσει; Με μία από τις γνωστικές δυνάμεις της ψυχής που λέγεται στα αρχαία ελληνικά δόξα και είναι αυτό που λέμε η γνώμη που αναφέραμε. Η γνώμη όμως είναι γενική και ειδική! Γενική, αν με ρωτήσετε για τον καφέ, αν ήταν καλός, συνολικά ως προς τις ιδιότητές του θα σας απαντήσω για όλη την εικόνα που είχα ως εμπειρία την οποία συνέκρινα με άλλες που είχα αποθηκευμένες στην μνήμη. Ειδική, αν με ρωτήσετε για κάτι εξειδικευμένο,  όπως για το αν είχε πλούσιο άρωμα ο καφές! Και τότε θα σας απαντήσω με αυτό που πάλι ήδη έχω γνωρίσει άλλοτε ως εμπειρία και το έχω αποθηκεύσει στην μνήμη μου και το ανακαλώ τώρα για να κάνω την σύγκριση στο φανταστικό μέρος της ψυχής μου. Θα ισχυριστείτε ότι όλα αυτά είναι εγκεφαλικά! Όσο και αν αποφαίνονται ορισμένοι Πανεπιστημιακοί, «ότι οι άνθρωποι πρέπει να εγκαταλείψουν την ψευδαίσθηση πως υπάρχει ψυχή, αφού τα πάντα -και τα συναισθήματα- προέρχονται και ελέγχονται από τον εγκέφαλο», οι οποίοι μάλιστα δηλώνουν άθεοι, μέσα  σε όλη την αβεβαιότητα του ανθρώπου, γύρω από τον ίδιο του τον εγκέφαλο, τουλάχιστον είμαστε σε θέση να ξεχωρίσουμε αυτά που ισχύουν αλλά και εκείνα που δεν ισχύουν. Εμείς, βέβαια, δεν ισχυριζόμαστε ότι δεν θα προχωρήσει η επιστήμη και σε αυτό, αφού σαφώς δεν ερχόμαστε σε σύγκρουση, ούτε με την επιστήμη, ούτε με τα επιτεύγματά της, διότι την θεωρούμε παράλληλο δρόμο προς την αλήθεια! Αυτό δεν είναι δίλημμα για την Εκκλησία αλλά ψευτοδίλημμα, η οποία πάντοτε πιστεύει σύμφωνα με την Βίβλο:  «ἐπιστήμη σοφίας τίνι ἐφανερώθη; καὶ τὴν πολυπειρίαν αὐτῆς τίς συνῆκε; 8 εἷς ἐστι σοφὸς φοβερὸς σφόδρα καθήμενος ἐπὶ τοῦ θρόνου αὐτοῦ. 9 Κύριος αὐτὸς ἔκτισεν αὐτὴν καὶ εἶδε καὶ ἐξηρίθμησεν αὐτὴν καὶ ἐξέχεεν αὐτὴν ἐπὶ πάντα τὰ ἔργα αὐτοῦ, 10 μετὰ πάσης σαρκὸς κατὰ τὴν δόσιν αὐτοῦ, καὶ ἐχορήγησεν αὐτὴν τοῖς ἀγαπῶσιν αὐτόν». (Σοφ.Σειρ.1,7-10) &  «ΤΙΜΑ ἰατρὸν πρὸς τὰς χρείας αὐτοῦ τιμαῖς αὐτοῦ, καὶ γὰρ αὐτὸν ἔκτισε Κύριος· 2 παρὰ γὰρ ῾Υψίστου ἐστὶν ἴασις, καὶ παρὰ βασιλέως λήψεται δόμα. 3 ἐπιστήμη ἰατροῦ ἀνυψώσει κεφαλὴν αὐτοῦ, καὶ ἔναντι μεγιστάνων θαυμασθήσεται. 4 Κύριος ἔκτισεν ἐκ γῆς φάρμακα, καὶ ἀνὴρ φρόνιμος οὐ προσοχθιεῖ αὐτοῖς» (Σοφ. Σειρ. 38, 1-4). Όλα αυτά όμως τα επιτεύγματα και όσα θα προκύψουν στο μέλλον το εγγύς και μακρόν δεν αίρουν κάτι πολύ βασικό ότι η ψυχή έχει παράλληλες λειτουργίες με αυτές του σώματος και αποκωδικοποιεί τις πληροφορίες που λαμβάνει από τον αισθητό κόσμο και διαβιβάζει τις επιθυμίες, τα συναισθήματα, τους λογισμούς της ακόμη και μέσα από ένα μόνο βλέμμα. Πώς το κάνει αυτό, θα το εξηγήσουμε στην συνέχεια!

                                                      ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.