Η προέλευση των ποντιακών λέξεων και φράσεων από την αρχαία ελληνική διάλεκτο (VIDEO )

Δέσποινα Μιχαηλίδου -Καπλάνογλου
Στην σημερινή δημοσίευση θα δούμε ένα ακόμη παραδοσιακό Ποντιακό τραγούδι το ” Ξένε μ’ ξενιτεμένε μ’ ” από όπου διαλέξαμε τις 4 λέξεις, που θα δώσουμε , και τις λέξεις της αρχαίας Ελληνικής γλώσσας που προήλθαν και φυσικά θα δώσουμε την σημερινή τους ερμηνεία στα νέα Ελληνικά.
Είναι οι λέξεις 1. Aνεγνώριμε . 2 . Πορπατείς . 3. Μάϊσσα.-Μαεύ . 4. Καράβεα .
ΣΤΑ ΠΟΝΤΙΑΚΑ
Ξένε μ’ ξενιτεμένε μ’ κι ανεγνώ- κι ανεγνώριμε.
Που πορπατείς σα ξένα- σα ξένα σ’ ανεγνώριμα.
Εγώ σ’ ατόν τον κοσμόν ι-παντρε- ι-παντρεύτηκα.
(Και πήρα Φραγκοπούλα ήταν μάϊσσα.
Μαεύ και τα καράβεα και την θάλασσαν.
Μαεύ και και ‘μέν τον ξένον τον ξένον και τον αλλο-ξένον.
ΣΤΑ ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ
Ξένε μου ξενιτεμένε μου και αγνώριστε
(Που περπατάς στα ξένα, στα άγνωστα
Εγώ σ’ αυτόν τον κόσμο παντρεύτηκα
και πήρα Φραγκοπούλα, ήταν μάγισσα
και τα καράβια, και την θάλασσα
μαγεύει και εμένα τον ξένο, τον ξένο τον αλλό-ξένο

ΧΟΡΟΣ
Χορός κοτσαγκέλ,
ΕΠΙΛΟΓΗ ΛΕΞΕΩΝ ΑΡΧΑΙΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗΣ
Παραθέτουμε τις λέξεις που επιλέξαμε :
1. Aνεγνώριμε . 2 . Πορπατείς . 3. Μάϊσσα.-Μαεύ . 4. Καράβεα .
***************************************
1. Aνεγνώριμε
Προέρχεται από την αρχαιοελληνική λέξη: Αν- γνώριμος
Γνώριμος < αρχαία ελληνική γνώριμος < γνωρίζω
με πρόθεμα το στερητικό Α
α-, αχώριστο πρόθεμα στα σύνθ.:
I. Α στερητικό· εκφράζει έλλειψη ή απουσία, . σοφός, σώφρων·
ἄ-σοφος, άφρονας·
2. Αν – ή ἀνα-, το αρνητ. πρόθεμα (του οποίου το α στερητικό είναι σύντομος τύπος) πριν τα φωνήεντα, ἀν-αίτιος, ἀν-ώδυνος (αλλά βλ. ἀ-έκων, ἄ-ελπτος, ἄ-εργος)· ο ολόκληρος τύπος παραμένει στα ἀνά-εδνος, ἀνά-ελπτος.
Στην νεοελληνική η λέξη ”ανεγνώριμε” αποδίδεται: Αγνώριστε ,ο γνωστός άγνωστος που κάποιον θυμίζει .
Γνώριμος που τον γνωρίζει κάποιος, που ίσως τον συναναστρέφεται ίσως και όχι, πάντως έχει κάποια σχέση με αυτόν, τον έχει γνωρίσει στο παρελθόν.
Που κάτι θυμίζει σε κάποιον, του είναι οικείος, γνωστός, συχνά που δεν μπορεί να προσδιορίσει με ακρίβεια ποιον ακριβώς του θυμίζει ή που δεν έχει σημασία να τον προσδιορίσει επακριβώς .
*************************************
2 Πορπατείς
Προέρχεται από την αρχαιοελληνική λέξη. Περιπατώ
”περπατώ” : [ μεσαιωνικό περπατώ<αρχαίο περιπατώ, με συγκοπή του άτονου [i] περπατώ ανάμεσα.
Στην νεοελληνική αποδίδεται:Κινούμαι, προχωρώ με τα πόδια, περπατώ.
***************************************
3. : Μάϊσσα.-Μαεύ
Προέρχεται από την αρχαιοελληνική λέξη: Μάγος – μάγισσα < μάγος + κατάληξη θηλυκού -ισσα .
Μάγος < ελληνιστική κοινή μάγος < αρχαία ελληνική Μάγος < αρχαία περσική (ικανός, δυνατός, βοηθητικός, μάγος).
1.Αυτός που ασκεί τη μαγεία, που κάνει μάγια, που επικαλείται υπερφυσικές δυνάμεις ή εμφανίζεται να τις έχει.
2.Αυτός που έχει εξαιρετικές ικανότητες σε έναν τομέα.
Στην νεοελληνική αποδίδεται: Μάγισα -Μαγεύει.
Συγγενικές σημερινές λέξεις : Μαγεία, μάγεμα, μαγεύω , μαγευτικά ,μάγια.
****************************
4. Καράβεα
Προέρχεται από την αρχαιοελληνική λέξη:Καράβι.
Καράβι < μεσαιωνική ελληνική καράβι(ν) < ελληνιστική κοινή καράβιον (ελαφρύ πλοίο),υποκοριστικό του < αρχαία ελληνική κάραβος (αστακός, καραβίδα)
Στην νεοελληνική αποδίδεται: το καράβι (ενικός ) ,Τα καράβια ( πληθυντικός ), πλοία, πλεούμενα .
Συγγενικές σημερινές λέξεις : καραβέλα,καραβίδα, κάραβος (έντομο)
Παράγωγες λέξεις : Καραβάρα , καραβάκι , καραβίσιος, καραβιά

” ΞΕΝΕ ΞΕΝΙΤΕΜΕΝΕ ”
ΤΡΑΓΟΥΔΙ – ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΠΑΥΛΙΔΗΣ
ΛΥΡΑ – ΣΤΕΛΙΟΣ ΧΑΛΚΙΔΗΣ
ΔΙΣΚΟΣ – ΣΤΗΝ ΑΝΑΤΟΛΗ

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.