Η Αντράκλα ή ανδράχλη ή γλυ(ι)στρίδα ή αντραχλίδα ή σκλιμίτσα ή χοιροβότανο ή τρευλό ή (επιστ. Ανδράχνη η ολησθηρίς, Πορτουλάκη η λαχανώδης, στα λατ. Portulaca oleracea)

ΦΥΤΑ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΑΓΡΟΥΣ ΚΑΙ ΤΙΣ ΠΑΛΙΕΣ ΑΥΛΕΣ ΤΗΣ ΚΟΖΑΝΗΣ ” Γλιστρίδα ”
Μάρθα Στ. Καπλάνογλου Γεωπόνος

ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Η Αντράκλα ή Γλιστρίδα όπως την λένε στην Κοζάνη και σε πολλά άλλα μέρη της Ελλάδος,.
είναι γνωστό σαλατικό που φύεται, άφθονα, χωρίς ιδιαίτερη καλλιέργεια, κυρίως σε λαχανόκηπους.
Στην υπόλοιπη Ελλάδα, σε πολλά μέρη, εκτός από τις παραπάνω ονομασίες λέγεται και ανδράχλη ή αντραχλίδα ή σκλιμίτσα ή χοιροβότανο ή τρευλό ή και γλιστρίδα.
ΚΟΖΑΝΗ
Στην Κοζάνη, παρά το γεγονός,ότι δεν ήταν από τα φυτά που κυκλοφορούσαν στην αγορά, πολλές νοικοκυρές ξέροντας την άξια της και βλέποντας την να ξεφυτρώνει από μόνη της, στους μικρούς λαχανόκηπους, που διατηρούσαν στις παλιές αυλές την αφαιρούσαν και τη σερβίριζαν ή σαν σαλάτα ωμή με ξίδι ή σε σαγανάκι με αυγά. Αυτές που δεν το ήξεραν, τις θεωρούσαν ζιζάνια και τις απομάκρυναν στο σκάλισμα.
ΣΤΟΝ ΚΟΣΜΟ
Η Γλιστρίδα ήταν ένα από τα πιο διαδεδομένα κηπευτικά φυτά στον Παλαιό Κόσμο, από τους μακρινούς χρόνους.
Υπήρχε στην Αμερική, όπως και στην Ευρώπη, μέσα σε κήπους, ανάμεσα σε ερείπια και κράσπεδα.
Προέρχεται από την περιοχή, που εκτείνεται από τα δυτικά Ιμαλάια μέχρι τη νότια Ρωσία και την Ελλάδα, όπου είναι αυτοφυές.
Είναι ένα από τα παραμελημένα φυτά της ελληνικής υπαίθρου, παρά το γεγονός ότι έχει υψηλή διατροφική αξία.
ΣΥΣΤΗΜΑΤΙΚΗ ΤΑΞΙΝΟΜΙΣΗ
Η κοινή γλιστρίδα, ή επιστημονικά λεγόμενη Portulaca oleracea , είναι ένα πολύ μεταβλητό, αδύναμο φυτό στην οικογένεια των Πορτουλακοειδών (Portulacaceae), με ευρεία κατανομή.
Συστηματική ταξινόμηση
Συνομοταξία: Αγγειόσπερμα (Magnoliophyta)
Ομοταξία: Δικοτυλήδονα (Magnoliopsida)
Τάξη: Καρυοφυλλώδη (Caryophyllales)
Οικογένεια: Πορτουλακοειδή (Portulacaceae)
Γένος: Πορτουλάκη (Portulaca)
Είδος: P. oleracea Διώνυμο Πορτουλάκη η λαχανώδης (Portulaca oleracea )

ΒΟΤΑΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ
— Φυτό
Η Γλυστρίδα είναι ένα έρπον ετήσιο φυτό. Η κοινή γλιστρίδα είναι ένα φυτό χαμηλής ανάπτυξης, με παχύφυτα φύλλα και με κοκκινωπούς μίσχους.Τα φυτά είναι χυμώδη και ντελικάτα.
— Φύλλα
Τα σαρκώδη φύλλα έχουν σχήμα που μοιάζει με κουτάλι, φτάνουν σε μήκος τα 5 εκ.
— Άνθη
Η καλλιεργούμενη Γλιστρίδα έχει μικρά λουλούδια, με κίτρινο φωτεινό χρώμα
–Βλαστοί ‘
Έχει σαρκώδεις μίσχους, που φτάνουν στα 7,5 περίπου εκ. ύψος και 30 με 45 εκ. εύρος
— Ρίζα .
Στα σημεία, που οι μίσχοι έρχονται σε επαφή με το έδαφος, θα σχηματιστούν καινούριες ρίζες.
ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ
— Έδαφος
Θέλει γόνιμο έδαφος και καλά κοπρισμένο
— Το κλίμα
Απαιτεί να είναι τροπικό όσο και εύκρατο
— Ηλιοφάνεια
Ευδοκιμεί σε μέρη δροσερά και σε σκιά.
ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ
Έχει καλλιεργηθεί, για περισσότερα από 4.000 χρόνια ως φυτό τροφίμων και φαρμάκων και καλλιεργείται,ακόμα και σε σήμερα,σε πολλά μέρη.
Η καλλιεργούμενη Γλιστρίδα επίσης είναι γνωστή ως Pusley & Verdolaga.
Η καλλιέργειά της είναι απλούστατη
— Σπορά .
Η σπορά γίνεται αργά, κατά τον Απρίλιο-Μάιο, αφού ο καιρός ζεστάνει καλά.
Οι σπόροι ρίχνονται στα πεταχτά ανακατεμένοι με λίγο χώμα ή με λεπτή άμμο και σκεπάζονται μόλις 1-2 χιλ., με καλά κοσκινισμένο φυτόχωμα.
Κατόπιν, πατιούνται ελαφρά και ποτίζονται συχνά, κάθε μέρα , μέχρι να βλαστήσουν.
— Αραίωση φυτών
Όταν προχωρήσει η ανάπτυξη των νεαρών φυτών, πρέπει να αραιώνονται, αν είναι πολύ πυκνά
— Σκάλισμα
Πρέπει και να σκαλίζονται 1-2 φορές τουλάχιστον, στην αρχή, πριν σκεπαστεί το μέρος
. — Άρδευση
Οι υπόλοιπες περιποιήσεις συνίστανται ,στα αναγκαία ποτίσματα, τα οποία πρέπει να είναι τακτικά και άφθονα, για να μη σκληρύνονται τα φύλλα από την ξηρασία.
– Ποικιλίες γλιστρίδας
Α)Ποικιλία γλιστρίδας με φύλλα φαρδιά κιτρινωπά (Ωχρή πλατιά), θεωρείται και ως καλύτερη, για καλλιέργεια.
Β) Ποικιλία γλιστρίδας με φύλλα ωχρόλευκα.
Γ.)Ποικιλία γλιστρίδας με φύλλα πιο μεγαλύτερα και χοντρότερα από την άγρια
— Ασθένειες
Οι συνηθέστερες αρρώστιες, στις αντράκλες είναι
— Η λευκή σκωρίαση Η λευκή σκωρίαση (cystopus canditus).
Σχηματίζει στα φύλλα μικρές φουσκάλες άσπρες από τις όποιες βγαίνει μια σταχτιά σκόνη. Ευνοείται με καιρό υγρό και θερμό.
Καταπολεμάται με ραντίσματα βορδιγάλειου πολτού.
Όμως, σε περιπτώσεις χρήσης φύλλων και βλαστών,για νωπή κατανάλωση ο ψεκασμός αντενδείκνυται.
Συνιστάται το ξερίζωμα των φυτών και η καύση τους
— Συγκομιδή
Η συγκομιδή αρχίζει μετά 1-1.2 μήνα από τη σπορά. Κατά αυτή, είτε διαλέγονται και κόπτονται οι μεγαλύτεροι βλαστοί, καθ’ όσον αναπτύσσονται, για να γίνουν άλλοι ή ξεριζώνονται ολόκληρα τα φυτά.
Όταν η συγκομιδή γίνει νωρίς το πρωί, τα φύλλα έχουν δέκα φορές μεγαλύτερη περιεκτικότητα σε μηλικό οξύ, (το μηλικό οξύ βοηθάει στην διάσπαση από τις πέτρες στην χολή), όμως όταν η συγκομιδή γίνει αργά το απόγευμα, έχουν μια σημαντικά πιο πικάντικη γεύση.
— Συγκομιδή σπόρου για αναφύτευση.
Οι σπόροι, για να είναι καλοί, πρέπει να μαζεύονται από τις ζωηρότερες και πλατύφυλλες μάνες και από τούς πρώτους καρπούς που γίνονται και ωριμάζουν
– – Αντιμετώπιση σαν ζιζάνιο
Πολλές φορές καθίσταται ενοχλητικό στους λαχανόκηπους λόγω της αφθονίας του, όπου η εκρίζωση του θα πρέπει να γίνει, πριν ανθίσει και “σποριάσει” που, ομολογουμένως, οι σπόροι του είναι πολυπληθείς και πολύ μικροί
ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΑ ΟΦΕΛΗ
Η γλιστρίδα, αντράκλα , τρέβλο , Portulaca oleracea, βρίσκεται στην κορυφή του καταλόγου των φυτών, με υψηλή περιεκτικότητα σε βιταμίνη Ε, Α και ωμέγα-3 λιπαρό οξύ η περιεκτικότητα του τελευταίου κάνει τη γλιστρίδα ιδιαίτερα ωφέλιμη για τον ανθρώπινο οργανισμό. Οι βιταμίνες που περιέχονται στην γλιστρίδα.
1.Βιταμίνη Α:Βοηθάει την όραση και κάνει καλό στο δέρμα.
2. Βιταμίνη Ε: Η βιταμίνη αυτή είναι της γονιμότητας και της ομορφιάς. Η Γλιστρίδα παρέχει έξι φορές περισσότερη βιταμίνη Ε, από το σπανάκι και επτά φορές περισσότερη βήτα καροτίνη, από τα καρότα.
3. Βιταμίνη Β: Περιέχει πολλές βιταμίνες του συμπλέγματος Β όπως η ριβοφλαβίνη, νιασίνη, πυριδοξίνη και τα καροτενοειδή Βοηθάει στην μείωση του στρες.
4. Βιταμίνη C :Βοηθάει και προστατεύει τον οργανισμό από ιώσεις και γρίπη.
5.Βιταμίνη D: Ευεργετική για τα κόκαλα,
6.Βιταμίνη Κ: Είναι σημαντική για τα οστά και για τις αιμορραγικές καταστάσεις. Εκτός από τις πολλές βιταμίνες περιέχει: Μέταλλα, όπως σίδηρο, μαγνήσιο, ασβέστιο, κάλιο,φώσφορο, χαλκό και μαγγάνιο
ΙΑΤΡΟΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ
Οι φαρμακευτικές και άλλες ιδιότητες της γλιστρίδας ήταν γνωστές από την αρχαιότητα
–Θεόφραστος
Ο Θεόφραστος (372-287 π.Χ.), ο πατέρας της βοτανικής, σύστηνε τη γλιστρίδα ως φάρμακο για την καρδιακή ανεπάρκεια, το σκορβούτο, τον πονόλαιμο, τον πόνο στα αφτιά, το οίδημα στις αρθρώσεις και την ξηροδερμία.
— Διοσκουρίδης
Ο Διοσκουρίδης εκθείαζε τις φαρμακευτικές ιδιότητες του φυτού Portulaca oleracea και έλεγε ότι μειώνει την επιθυμία για μοιχεία και παράνομη συνουσία.
Την χρησιμοποιούσε ακόμη ως αντιφλεγμονώδες (μάτια) και ως αναλγητικό (πονοκεφάλους), μαλακτικό και καταπραϋντικό, αντιπυρετικό (σε χυμό) και ανθελμινθικό.
— Ρωμαίοι
Στην αρχαία Ρώμη η γλιστρίδα χρησιμοποιούνταν, για τη θεραπεία των πονοκεφάλων και της δυσεντερίας, των σκωλήκων των εντέρων και των δαγκωμάτων από σαύρες
— Ιράν και Ινδία
Η χρήση της γλιστρίδας ως θεραπευτικό φυτό ,στο Ιράν και την Ινδία, έχει ιστορία τουλάχιστον 2.000 ετών και πιθανότατα καταναλωνόταν ως λαχανικό πολλά χρόνια πριν.
–Στην Κρήτη
Επίσης, παλαιά, στην Κρήτη τη συνιστούσαν στους πάσχοντες από αιμορροΐδες. Κοπανισμένη επουλώνει εγκαύματα.
Σήμερα, αλλά και παλιότερα εθεωρείτο ότι είχε αντισκορβουτικές, διουρητικές και καταπραϋντικές ιδιότητες· το τελευταίο κυρίως για ενοχλήσεις στην ουροδόχο κύστη και γενικά την ουρική περιοχή.
— Αντιαφροδισιακή δράση
Η αντιαφροδισιακή δράση που αναφέρει ο Διοσκουρίδης οφείλεται ίσως στην παρουσία της ουσίας με το όνομα norepinephrin, έναν πρόδρομο της αδρεναλίνης, που προκαλεί μείωση της ροής του αίματος μέσω της συστολής των κύριων αρτηριών.
— Προβλήματα ουροποιητικού και του πεπτικού συστήματος
Η γλιστρίδα θεωρούνταν από παλαιά, ως ένα πολύτιμο φυτό, για τη θεραπεία των προβλημάτων του ουροποιητικού και του πεπτικού συστήματος.
— Επούλωση τραυμάτων
Έχει επουλωτικές ιδιότητες, στην Ινδία είδος γλιστρίδας χρησιμοποιείται για επούλωση επίπονων πληγών
— Διουρητική δράση
Η διουρητική δράση της χρησιμεύει για την ανακούφιση των ασθενειών της ουροδόχου κύστης, για παράδειγμα στη δυσκολία, κατά την ούρηση
— Γαστρεντερικά προβλήματα
Οι ιδιότητες του φυτού το καθιστούν επίσης καταπραϋντικό γιατρικό για τα γαστρεντερικά προβλήματα, όπως η δυσεντερία και η διάρροια.
— Όρεξη
Ανοίγει την όρεξη
-Υπεραιμία
Απαλλάσσει το συκώτι από υπεραιμία ,θεωρείται, ως βότανο, κατάλληλο καθαρτικό του αίματος
— Λύνει την γλώσσα
Σε πολλά μέρη της Ελλάδας αν κάποιος μιλά γρήγορα και συνέχεια, οι συνομιλητές του να τον παρατηρούν με την ερωτηματική φράση: “γλιστρίδα έφαγες;”, σύμφωνα με τη λαϊκή δοξασία ότι η κατανάλωση αντράκλας επιφέρει ευφράδεια και ταχύτητα λόγου.
— Περιεχέι και ωμέγα-3 λιπαρό οξύ
Ερευνητικές μελέτες δείχνουν ότι η κατανάλωση τροφών πλούσιων σε ωμέγα-3 λιπαρά οξέα μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο στεφανιαίας καρδιακής νόσου, παρέχοντας πιθανή προστασία από τον καρκίνο, τις φλεγμονώδεις παθήσεις, εγκεφαλικού επεισοδίου, και να βοηθήσει στην πρόληψη της ADHD (Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας ), αυτισμό, και άλλα αναπτυξιακά προβλήματα
ΠΡΟΦΥΛΑΞΕΙΣ
Η γλιστρίδα ( Purslane ) θεωρείται ασφαλής, για χρήση, ως φαρμακευτικού βοτάνου, μόνον στο μαγείρεμα και ως λαχανικό ή μπαχαρικό.
— Προσοχή
Οι έγκυες γυναίκες δεν πρέπει να χρησιμοποιούν το βότανο σε θεραπευτικές δόσεις, καθώς μπορεί να προκαλέσει συστολή στη μήτρα.
— Προσοχή σε άτομα με πέτρες στα νεφρά
.Περιέχουν μεγάλη ποσότητα οξαλικού οξέος,( έως και 1,7% ), μιας ένωσης που εμπλέκεται στο σχηματισμό των λίθων των νεφρών. Επομένως, άτομα με πέτρες του ουροποιητικού συστήματος, καλό είναι να αποφεύγουν την κατανάλωση γλιστρίδας και ορισμένα λαχανικά που ανήκουν στην οικογένεια των Amaranthaceae και οικογένεια Brassica.
Σε τέτοιες περιπτώσεις συνιστάται η επαρκής πρόσληψη νερού, για να διατηρηθεί η κανονική παραγωγή ούρων
— Προσοχή σε άτομα που πάσχουν από πεπτικές παθήσεις.
Για τον ίδιο λόγο που αναφέραμε, προηγουμένως, δεν πρέπει να καταναλώνεται σε μεγάλες ποσότητες από εκείνους που πάσχουν από πεπτικές παθήσεις
— Προσοχή στους υπερτασικούς
Η μαγειρεμένη αντράκλα μειώνει τη συνολική περιεκτικότητα σε διαλυτό οξαλικό οξύ κατά 27%. Μια άλλη ιδιότητα της γλιστρίδας είναι ότι συστέλλει τα αιμοφόρα αγγεία, οπότε χρειάζεται να τρώγεται με φειδώ από τους υπερτασικούς.
XΡΗΣΕΙΣ
Η Portulaca oleracea έχει μια ευχάριστη όξινη γεύση και είναι πολύ χυμώδης. Στην Ισπανία, τρώγεται συνήθως σε πιο προχωρημένο στάδιο ανάπτυξης, αφού μαγειρευτεί. Επίσης είναι νόστιμο βρασμένο και μέσα σε ομελέτες.
— Σαλάτες
Αντράκλα σε σαλάτα. Χρησιμοποιείται σε σαλάτες ως δροσιστικό. Στην Ελλάδα, μια υπέροχα απλή σαλάτα αποτελείται από λίγα φύλλα μαρουλιού, φρέσκους μίσχους γλιστρίδας ραντισμένους με λίγο ελαιόλαδο
— Νωπό
Το φυτό τρώγεται σαν λαχανικό, κυρίως νωπό. Όχι μόνο τα φύλλα, αλλά επίσης οι μίσχοι και όλο το υπόλοιπο φυτό, χωρίς τη ρίζα του μπορούν να φαγωθούν αμαγείρευτα και φρέσκα.
— Τουρσί
Η κατανάλωσή του μπορεί να γίνει σε μορφή τουρσιού με αλάτι και ξίδι.
— Σούπες και σάλτσες Χρησιμοποιείται σε σούπες, και σάλτσες. Μαζί με το λάπαθο (ξινήθρα) αποτελεί μέρος της γαλλικής σούπας bonne femme.
Υπάρχουν, επίσης, γνωστές συνταγές για σούπες με αντράκλα και μπιζέλια.
— Εντομοκτόνο -Μυρμηγκοκτόνο
Γίνεται χρήση ως εντομοκτόνου, σ’ αυτή την περίπτωση ο χυμός του χύνεται στις μυρμηγκοφωλιές.
— Πτηνοτροφή .
Μερικές φορές χρησιμοποιείται ως ζωοτροφή και τροφοδοτείται στα πουλερικά για να μειώσει τη χοληστερόλη των αυγών
— Αλοιφή για εγκαύματα
Χρησιμοποιήθηκε παραδοσιακά ως αλοιφή για εγκαύματα
— Καλλωπιστικό φυτό
Επίσης ένα είδος αντράκλας καλλιεργείται ιδιαίτερα ως καλλωπιστικό φυτό επειδή παράγει άνθη όλο το καλοκαίρι.
Πολλοί αντιπρόσωποι της οικογένειας των πορτουλακοειδών καλλιεργούνται ως διακοσμητικά, όπως η Πορτουλάκη η μεγανθής (Portulaca grandiflora), κοινώς Νυχάκι είναι φυτό ανθεκτικό στον ήλιο ,μονοετής πόα με ωραία άνθη διαφόρων χρωμάτων που καλλιεργείται και στην Ελλάδα
Οι μίσχοι απλώνονται οριζόντια, φτάνοντας στα 10 ή 12 εκ. σε μήκος και είναι ντυμένοι με κυλινδρικά, οπώδη φύλλα γεμάτα χυμούς.
Στις άκρες των μίσχων ανθίζουν κάμποσα μεγάλα λουλούδια, μέχρι 2,5 εκ. διάμετρο. Εμφανίζονται σε μια σειρά από φωτεινά, όμορφα χρώματα: το μπλαβί μοβ, το κόκκινο της φωτιάς, το κίτρινο και το ροδαλό ροζέ είναι μόνο μερικά από αυτά. Υπάρχουν ποικιλίες με μονά και διπλά άνθη.

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.