Σταύρου Π. Καπλάνογλου
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Συνεχίζοντας τις δημοσιεύσεις για τις Αλησμόνητες Πατρίδες αφήνουμε τις πόλεις της Ιωνίας και κατεβαίνοντας πιο νότια στα Δυτικά παράλια της Μ. Ασίας συναντούμε την περιοχή στην οποία στους προϊστορικούς χρόνους κατοικούσαν οι Κάρες ,μια προελληνική φυλή που πολλοί τους συνταυτίζουν με του Λέλεγες .
Σίγουρα δεν καλύψαμε όλες τις πόλεις της Ιωνίας που κατοικούσαν το 1922 Έλληνες , είτε γιατί δεν μπορέσαμε να βρούμε στοιχεία ,είτε γιατί τα στοιχεία που συγκεντρώσαμε είναι ελλειπή. Ελπίζουμε όμως ότι στην συνέχεια κάτι θα βρούμε για κάποιες από αυτές, οπότε σε εμβόλιμες δημοσιεύσεις που θα ακολουθήσουν να παρουσιάσουμε ότι άλλο αξιόλογο εμφανισθεί .
Προς το παρόν συνεχίζουμε με την περιοχή της Νοτιοδυτικής Μικράς Ασίας που βρίσκεται απέναντι από τα νησιά της Δωδεκανήσου, όπου η πιο γνωστή πόλη σε εκείνη την περιοχή ήταν η αρχαία Αλικαρνασσός (Budrum σήμερα) ,η πατρίδα του πάτερα της ιστορίας , του Ηροδότου.
Θα δώσουμε στην αρχή σε σύντομη περίληψη την ιστορία της Καρίας (Caria ) και τις πόλεις που υπήρχαν εκεί στην αρχαιότητα άλλα και στην συνέχεια τις χριστιανικές κοινότητες που υπήρχαν το 1922
Θα ακολουθήσουν οι πληροφορίες για την Αλικαρνασσό που εγκατέλειψαν οι Έλληνες το που ζούσαν εκεί μετά την μικρασιατική καταστροφή και όχι μόνον.
Σε επόμενες δημοσιεύσεις θα μιλήσουμε για την ιστορία της αρχαίας πόλης ,τα αρχαιολογικά της ευρήματα και τις ενδιαφέρουσες προσωπικότητες που ανάδειξαν την πόλη στα πέρατα του κόσμου.
ΚΑΡΙΑ
ΠΟΥ ΒΡΙΣΚΟΤΑΝ ΑΚΡΙΒΩΣ
Η Καρία ή Καρική είναι ιστορική περιοχή που βρίσκεται στα Νοτιοδυτικά παράλια της Μικράς Ασίας. Απέναντι από την Κω και την Ρόδο .
Τα εδάφη της είναι κατανεμημένα μεταξύ της Επαρχίας Μούγλων και της Επαρχίας Ντενιζλί στην σημερινή Τουρκία.
Συνορεύει στα Βόρεια με την Ιωνία και τη Λυδία, στα Ανατολικά με τη Φρυγία και στα Νότια με τη Λυκία
ΠΟΙΟΙ ΗΤΑΝ ΟΙ ΚΑΡΕΣ
Οι Κάρες σχετίζονται περισσότερο με τους Λέλεγες που ζούσαν παλιότερα στην ίδια περιοχή και είχαν παρόμοια έθιμα, πιθανότατα ήταν απόγονοι τους.
ΠΟΛΕΙΣ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΟΣ ΣΤΗΝ ΚΑΡΙΑ
Σε κάποιες περιόδους οι Ιωνικές πόλεις Δίδυμα και Μίλητος ,πόλεις για τις οποίες μιλήσαμε ήδη συμπεριλαμβανόταν στην προϊστορική Καρία ή Καρική ή Χρυσαωρίς .
Πρωτεύουσα πόλη της Καρίας θεωρείτο η Αλικαρνασσός η μεγάλη Δωρική πόλη που δημιουργήθηκε από άλλες μικρότερες
Ακόμη στην Καρυα ανήκαν οι πόλεις Βαργυλία, Καρύανδα , Τέρμερα ,Αλάβανδα , Ορθωσία , η Αλεξάνδρεια στη Λάτμο , Μύνδος , Συάγγελα , Κέραμος , και η Δωρική αποικία Κνίδος
Στην βάση της χερσονήσου της Καρίας βρισκόταν η Βυβασσός γι’ αυτό το αρχαιότερο όνομα της ήταν χερσόνησος της Βυβασσού, αργότερα ονομάστηκε Άκανθος η Δουλόπολις δηλαδή “πόλη των δούλων”.
Άλλες μεγάλες πόλεις στην Καρία ήταν ο Εύρωμος, η Λάτμος ή Ηράκλεια εν Λάτμο, η Αντιόχεια,, το Ντενιζλί, η και η Άρπασα,.
Ο Εύρωμος ονομαζόταν στα πανάρχαια χρόνια “Κύρωμος” .
Στα νότια της χερσονήσου της Δωρίδας υπάρχει ο Κόλπος της Δωρίδας έδρα της Δωρικής Συνομοσπονδίας, υπήρχε η πόλη Υδάς.
Μέσα στον κόλπο υπάρχει κοντά στην Λώρυμα ένα μικρό νησί η Ελαιούς, στην νότια ακτή απέναντι από την Σύμη βρίσκεται η Κυνός Σήμα.
Στα σύνορα με την Φρυγία ανατολικά βρισκόταν η Αφροδισιάδα ( Ρωμαϊκή πρωτεύουσα της Καρίας ) οι Λέλεγες που την είχαν ιδρύσει την ονομαζόταν παλιότερα “Νινόη” ή “Μεγάλη Πόλις” ή “Λελέγων Πόλις”. Ακόμη στα ίδια σύνορα βρισκόταν οι Τάβαι και η Κιβύρα .
Τέλος στο νοτιότερο σημείο της Καρία υπήρχαν η Ροδιακή Περαία και ο πανάρχαιος Λυδικός οικισμός με το όνομα Χρυσαωρίς ή Ιδριάς , και οι πόλεις Άμος και η Κρήσσα,
Οι Σελευκίδες αργότερα ίδρυσαν στην θέση της Χρυσαωρίς την Στρατονίκεια Καρίας..
ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΕΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ ΤΟ 1922
Αφού πέρασαν 2 χιλιάδες τουλάχιστον και πλέον χρόνια από την δημιουργία των παραπάνω πόλεων περίπου και φθάνοντας κοντά στο 1922 π.Χ. ,πολλές από τις προαναφερόμενες πόλεις έπαψαν να υπάρχουν ,κάποιες άλλαξαν όνομα , κάποιες άλλες υποβαθμίσθηκαν , αρχαία Ελληνική πίστη των κάτοικων στους δώδεκα θεούς αντικαταστάθηκε από την Ελληνορθόδοξη πίστη κυρίως στους πρώτους μετά τον Χριστό αιώνες και μετά την έλευση των Οθωμανών με την βίαια εθνοκάθαρση που υποβλήθηκε επί 8 αιώνες μετά την νίκη τους στο Ματζικέρτ το 1071 μ.Χ. ένα μεγάλο μέρος των κατοίκων της Καρίας εξισλαμίστηκε .
Φθάνοντας στο 1922 το χρόνο που γράφτηκε με μελανά χρώματα για τον Μικρασιατικό Ελληνισμό ,η Ελληνορθόδοξη πίστη που αντιπροσώπευε το Ελληνικό στοιχείο ανήκε εκκλησιαστικά στο πατριαρχείο Κων/πολεως και ειδικότερα στην μητρόπολη Ηλιουπόλεως και Θειατήρων και ένα μικρο μέρος στην Μητρόπολη Μύρων Λυκίας ( επισκοπές Στενού, Κυάνων και Μάκρης και Λιβισίου ).
Είχαν απομείνει οι παρακάτω Ελληνικές Χριστιανικές κοινότητες σε ολόκληρη την Καρία : Αλικαρνασσός (Bodrum) ,Ταβάς (Tavas),Μέβωλα (Muğla) , Μύνδος (Gümüslük) , Κεφαλούκα (Akyarlar) ,Παγαλάς ή Μπααλάς (Bagla Koyu ) ,Μύλασα (Milas), Μαντάλια (Selimiye) ,,Αλάν μπαχτσέ (Bahçeköy),Κουϊτζάκι (Kuyucak), Κιοϊλούκι (Güllük) ,Πεντζίκι (Bencik) ,Τάτσα (Datça) , Ταλιάνι (Dalyan) , Γιοκσέκωμον (Köyceğiz) ,Μασάτ. ενδεχόμενα και κάποιες άλλες πόλεις που μας διαφεύγουν.
Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΚΑΡΙΑΣ (Περίληψη)
— Προϊστορία
Το όνομα της Καρίας εμφανίζεται στην Χεττιτική γλώσσα ως “Κερκίγια”, περί το 1250 π.χ.
Οι Χετταίοι την συμπεριλάμβαναν ανάμεσα στα κράτη που αποτελούσαν την “Ομοσπονδία των Ασούβα” των Μικρασιατικών παραλίων. .
ΟΙ Δωριείς έφτασαν στην ακτή της Καρίας όταν έληξε ο Τρωικός Πόλεμος σε θέση προηγούμενων αποικιών από τις Μυκήνες όπως η Κνίδος και η Αλικαρνασσός , μαζί με την Λίνδο την Κάμειρο ,την Ρόδο ,την Κω ,και την Ιαλυσό δημιούργησαν την Δωρική Εξάπολη.
Ο Ελληνικός εποικισμός της Καρίας πραγματοποιήθηκε περισσότερο στις ακτές.
— Αρχαιότητα
Ο βασιλιάς της Λυδίας Κροίσος κατέκτησε την Καρία και την ενσωμάτωσε στο βασίλειο του λίγο πριν κατακτηθεί από την Περσική αυτοκρατορία των Αχαιμενιδών.
Η Καρία ενσωματώθηκε στην Αχαιμενιδική Αυτοκρατορία σαν Σατραπεία (545 π.χ.).
Η σημαντικότερη πόλη στην Περσική κυριαρχία ήταν η Αλικαρνασσός στην οποία είχε την έδρα της η τοπική δυναστεία τυράννων από την οικογένεια των Λυγδαμιδών (520 – 450 π.χ.).
Η Καρία συμμετείχε στην Ιωνική Επανάσταση απέναντι στην Περσική κυριαρχία (499 – 493 π.χ.).
Στην Δεύτερη Περσική εισβολή στην Ελλάδα (480 – 479 π.χ.) οι πόλεις της Καρίας συμμάχησαν με τον Ξέρξη Α΄ και πολέμησαν στην Ναυμαχία του Αρτεμισίου και την Ναυμαχία της Σαλαμίνας, η Αρτεμισία Α΄ της Καρίας συμμετείχε με 70 πλοία.
Ο Θεμιστοκλής πριν της ναυμαχίες του Αρτεμισίου και της Σαλαμίνας προσπάθησε να αποσπάσει τους Κάριους από την Περσική συμμαχία
— Ελληνιστικά χρόνια και Ρωμαίοι
Οι Κάρες ενσωματώθηκαν στην Μακεδονική αυτοκρατορία όταν κατέκτησε την περιοχή τους ο Αλέξανδρος ο Μέγας στην Πολιορκία της Αλικαρνασσού (334 π.χ.).
H Καρία κατακτήθηκε από τον Μέγα Αλέξανδρο με την βοήθεια της τοπικής βασίλισσας Άδας της Καρίας που είχε εκθρονιστεί τους Πέρσες, βοήθησε τον Μέγα Αλέξανδρο υπό τον όρο να την αφήσει να παραμείνει βασίλισσα.
Η Άδά της Καρίας όρισε στην συνέχει διάδοχο της τον ίδιο τον Μέγα Αλέξανδρο.
Μετά τον Μέγα Αλέξανδρο η Καρία κυβερνήθηκε διαδοχικά υπό τον Λυσίμαχο, την Δυναστεία των Σελευκιδών, την Δυναστεία των Πτολεμαίων, την Πέργαμο, τους Ρόδιους και τέλος υπό τον Μιθριδάτη ΣΤ΄ Ευπάτωρ
— Βυζάντιο και Χριστιανισμός στην Καρία
Επί Ιουστινιανού η Καρία έγινε τμήμα του Θέματος των «Κιβυρραιωτών».
Ο Χριστιανισμός διαδόθηκε αργά στην Καρία, την περιοχή επισκέφτηκε ο Απόστολος Παύλος αλλά οι μόνες εκκλησίες που ιδρύθηκαν ήταν η Λαοδίκεια η Φρυγική και οι Κολοσσαί, στο εσωτερικό εξακολουθούσε να επικρατεί η πίστη στο Δωδεκάθεο. Ο Χριστιανισμός επικράτησε πλήρως στην Καρία μόνο όταν έγινε επίσημη θρησκεία της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας .
Την Καρία κατέκτησαν οι Τούρκοι τον 13ο αιώνα, η περιοχή μετατράπηκε στο Εμιράτο του Μεντεσέ.
******************************
ΑΛΙΚΑΡΝΑΣΣΟΣ
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Η Αλικαρνασσός ( Αλικαρνασσός ή Αλικαρνασσός Αλικαρνασσός , Τουρκικά : Η Χαλικάρνας, ήταν αρχαία Ελληνική πόλη στην θέση της σημερινής Αλικαρνασσού (Μπουντρούμ ) της Μ. Ασίας
Βρισκόταν στη νοτιοδυτική Καρία σε μια γραφική, πλεονεκτική τοποθεσία στον Κεραμικό Κόλπο στην αρχαιότητα έγινε γνωστή και για το Μαυσωλείο του Μαύσωλου, ένα από τα Επτά Θαύματα του Αρχαίου Κόσμου
ΠΟΥ ΒΡΙΣΚΟΤΑΝ
Σήμερα στην θέση της Αλικαρνασσού βρίσκεται η πόλη του Μπόντρουμ (Bodrum) είναι διαμέρισμα της Επαρχίας Μούγλων, στη νοτιοδυτική Περιφέρεια Αιγαίου της Τουρκίας.
H Αλικαρνασσός βρίσκεται απέναντι από την Κω.
ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΑ
Από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα πήρε διάφορα ονόματα και κυρίως
— Άλος Κάρνος
Μια επιγραφή που βρέθηκε πρόσφατα αναφέρει ‘’ Άλος Κάρνος ‘’ αυτό παραπέμπει στους προϊστορικούς χρόνους όταν στην περιοχή βρισκόταν οι Χετταίοι.
Αν λάβουμε υπόψιν ότι το επίθημα -ασσος (-assos) που καταλήγει η λέξη Αλικαρνασσός συμπεριλαμβάνονται τα 2 ‘’σσ ‘’ που είναι η συνήθης κατάληξη Δωρικών τοπωνυμιών (Παρνασσός, Άρνισσα κ.α ) καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι ενδεχόμενα στην θέση της αρχαίας Αλικαρνασσού υπήρχε προηγουμένως Καρική πόλη με το όνομα Αλός Κάρνος που με την έλευση των Δωριέων κατέληξε Αλικαρνασσός
Προσφάτως ειδικοί επιστήμονες υποστηρίζουν ότι το μέρος της λέξης ‘’ καρνᾱσσός ‘’είναι γνωστό στην γλώσσα των Λούβιων* το φρούριο {‘’(CASTRUM) ha + ra / i-na-sà / (CASTRUM) ha + ra / i-ni-sà «φρούριο»)
*Οι Λούβιοι γενικά θεωρείται πως σχετίζονταν με τον ισχυρό πολιτισμό των Χετταίων, ενώ είναι γνωστοί (σχετικά) και για την εξαφανισμένη (ινδοευρωπαϊκή) Λουβική γλώσσα.
— Αλικαρνασσός
— Η ονομασία “Αλικαρνασσός” σχετίζεται ετυμολογικά με την λέξη Καρία. Αλικαρνασσός σημαίνει πόλη οχυρωμένη. Η ετυμολογία της μας οδηγεί στη Χιττιτική ιερογλυφική λέξη harnas (a) i, που σημαίνει πόλη.
Με αυτήν την ονομασία την συναντούμε τουλάχιστον από το 454 π.Χ.
— Πετρόνιον
Σαν Πετρόνιο θα συναντήσουμε στην βιβλιογραφία το κάστρο που κτίσθηκε σε μια μικρή χερσόνησο που υπήρχε στην πόλη και την ίδια την πόλη γύρω από αυτό το 1462 μ.Χ. Το κάστρο με την επωνυμία ‘’Κάστρο του Αγίου Πέτρου ‘’κτίσθηκε από τους ιππότες της Ρόδου μέσα στον 15ο αιώνα .
Από κάποιους η λέξη ενδεχόμενα να παραπέμπει στην ύπαρξη λατομείου πέτρας.
Πολύ πιθανόν η χρησιμοποίηση των ερειπίων του Μαυσωλείου ως οικοδομικού υλικού που συλλήβδην τα αποκαλούσαν πέτρες (ανεξάρτητα από την πραγματική τους αξία ) και προκαλούσαν την ασβεστοποίηση του, να οδήγησε και στην ονομασία του κάστρου και της πόλης
— Bodrum
Mε την οριστική εγκατάσταση των Οθωμανών στην περιοχή το 1525 μ.Χ. η ονομασία της πόλης γίνεται Bontrum (Μπουντρούμι ) μεθερμηνευόμενον από την Τουρκική γλώσσα ως υπόγειο. Η ονομασία αυτή παραμένει μέχρι σήμερα
ΕΛΛΗΝΕΣ ΤΟ 1922
Στις αρχές του 20ου αιώνα η Αλικαρνασσός έχει πληθυσμό 11.000 κατοίκους, από τους οποίους οι 5.000 περίπου είναι Έλληνες και κατοικούσαν στις συνοικίες Αγ. Νικολάου και Αγ. Γεωργίου
Η ελληνική περιοχή της πόλης βρισκόταν στα Β.Α. του κάστρου της, με το οποίο ήταν σε επαφή.
Πληροφορίες για το τελευταία περίοδο της παρουσίας των Ελλήνων υπάρχουν από το 1815
— 1815
Το 1815, σύμφωνα με τον W. Turner, στην Αλικαρνασσό υπήρχαν 2.000 σπίτια Μουσουλμάνων και 110 Ορθοδόξων Χριστιανών.
— 1830
Αργότερα το 1830, σύμφωνα με τον Wrotchenko, ο αριθμός των σπιτιών των Ορθοδόξων αυξήθηκε σε 400.
—1839
Από το 1839, μετά την εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων (Τανζιμάτ) αυξήθηκε περαιτέρω ο Ορθόδοξος πληθυσμός της Αλικαρνασσού, που ενισχύθηκε με μετανάστες από τα Δωδεκάνησα.
—1890-99
. Στα τέλη του 19ου αιώνα, σύμφωνα με τον Cuinet, συνολικά κατοικούσαν 6.000 άτομα στην Αλικαρνασσό από τα οποία 3.605 ήταν Μουσουλμάνοι, 2.264 Ορθόδοξοι, 86 Εβραίοι και 45 ξένοι.
Τουρκικές πηγές αναφέρουν ‘’Εν μέρει Ορθόδοξος οικισμός στις αρχές του 20ού αιώνα. Μερικώς κρητικός οικισμός μεταναστών ‘’
Η ΙΣΤΟΡΙΑ
Δώσαμε μια γενική εικόνα τι ακριβώς συνέβη στην περιοχή της Καρίας ιστορικά ,περισσότερα για την ιστορία της πόλης της Αλικαρνασσού και μέχρι και την Οθωμανική της κατάληψη ,θα αναφερθούμε στην επόμενη δημοσίευση περιγράφοντας και τα αρχαιολογικά μνημεία μια πόλης που κάποτε ήταν πρωτεύουσα της Καρίας και οικονομικά και όχι μόνον είχε φθάσει πολύ ψηλά.,έμεινε δε στην ιστορία σαν η πόλη που υπήρχε ένα από τα 7 θαύματα του κόσμου το Μαυσωλείο της Αλικαρνασσού. αλλά και σαν η πόλη που γεννήθηκε ο πατέρας της ιστορίας Ηρόδοτος
Η ΠΑΡΑΚΜΗ ΤΗΣ ΑΛΙΚΑΡΝΑΣΣΟΥ
Μετά την οθωμανική κατάκτηση η Αλικαρνασσός έχασε τη στρατηγική της σημασία. Καθώς η χερσαία συγκοινωνία είναι δύσκολη, η επικοινωνία γινόταν από τη θάλασσα.
Τον 16ο αιώνα η Αλικαρνασσός διοικητικά εντάχθηκε στο Σαντζάκι της Κω .
Στο πρώτο μισό του 17ου αιώνα στο κάστρο υπήρχαν 100 νοικοκυριά.
Από τον 18ο αιώνα ο πληθυσμός της Αλικαρνασού αυξάνεται και αρχίζει η εγκατάσταση στο κάτω μέρος του κάστρου, όπου μέχρι τα μέσα του 18ου αιώνα ιδρύθηκαν δύο συνοικίες. η αύξηση του πληθυσμού της συνεχίστηκε μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα.
Το 1770 το λιμάνι της Αλικαρνασσού καταστράφηκε ολοσχερώς από τον στόλο του στρατηγού Ορλώφ στη διάρκεια του Ρωσο-Οθωμανικού πολέμου.
ΘΡΗΣΚΕΙΑ
Εκκλησιαστικά η Αλικαρνασσός εντασσόταν στη μητρόπολη Ηλιουπόλεως και Θυατείρων με έδρα το Αϊδίνιο. Η μητρόπολη ιδρύθηκε ως επισκοπή της μητροπόλεως Εφέσου στις αρχές του 18ου αιώνα και αποσπάστηκε από αυτήν ως αυτόνομη μητρόπολη στις αρχές του 20ού αιώνα.
— Εκκλησίες
Στην συνοικία του Αγίου Νικολάου, βρισκόταν και η επιβλητική εκκλησία αφιερωμένη στον ομώνυμο άγιο, που κτίσθηκε το 1870
Αργότερα κτίσθηκε και εκκλησιά του Αγ. Γεωργίου που είχε το αντίστοιχο όνομα και η δεύτερη γειτονιά των Ελλήνων
ΠΑΙΔΕΙΑ
Η κοινότητα διαθέτει ένα αρρεναγωγείο κι ένα παρθεναγωγείο με 4 δασκάλους και 270 συνολικά μαθητές και μαθήτριες.
ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ
Η Αλικαρνασσός είχε γίνει κέντρο ναυπήγησης πλοίων λόγω της μεγάλης διαθεσιμότητας ξυλείας. Από το 1780 ως το 1830 περίπου κατασκευάστηκαν στο ναυπηγείο της Αλικαρνασσού 10 μεγάλες γαλέρες με μήκος 35 μέχρι 50 μέτρα
Οι Έλληνες της Αλικαρνασσού ήταν ναυπηγοί, ναυτικοί, έμποροι, κτίστες, ψαράδες και σφουγγαράδες. Η αγροτική παραγωγή της περιοχής ήταν χωρίς ιδιαίτερη σημασία, καθώς η γη ήταν μάλλον άγονη. Η πόλη, χωρίς καλή χερσαία συγκοινωνία, ήταν σε άμεση επικοινωνία με τα κοντινά Δωδεκάνησα και το Αιγαίο.
ΕΚΔΙΩΞΗ
Από το 1908, μετά τη μονομερή ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα, οι σχέσεις ανάμεσα στους Έλληνες και τους Τούρκους της Αλικαρνασσού, που προηγουμένως ήταν ομαλές, χειροτερεύουν. Οι Βαλκανικοί Πόλεμοι και, αργότερα, η είσοδος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο με την πλευρά των κεντρικών δυνάμεων καταλήγουν σε διώξεις των χριστιανικών πληθυσμών. Οι Έλληνες της Αλικαρνασσού αρχίζουν να φεύγουν από την πατρίδα τους.
Στα τέλη του 1914 και το 1915 οι Έλληνες εγκατέλειψαν την Αλικαρνασσό για να αποφύγουν τον εκτοπισμό, . Οι Έλληνες κάτοικοι της Αλικαρνασσού κατέφυγαν στα τότε Ιταλοκρατουμενα Δωδεκάνησα (Κάλυμνο, Κω, Κάσο, Λέρο, Σύμη, Ψέριμο), στα νησιά του Αιγαίου και στην Κρήτη.
Μετά τον τερματισμό του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, άρχισε η παλιννόστηση των προσφύγων στη Μικρά Ασία.
Και μάλιστα μετά την ανακωχή του Μούδρου (1918) και την αποβίβαση του ελληνικού στρατού στη Σμύρνη (1919), οι περισσότεροι πρόσφυγες επέστρεψαν στις πόλεις και στα χωριά τους, στη Μικρά Ασία.
Στις 11 Μαΐου 1919 η Αλικαρνασσός καταλήφθηκε από τα ιταλικά στρατεύματα και το 1921 ξαναπέρασε οριστικά στα χέρια των Τούρκων.
Οι άντρες θα εκτοπιστούν στο εσωτερικό της Μικράς Ασίας, από όπου λίγοι θα καταφέρουν να γυρίσουν και θα πάρουν κι αυτοί μαζί με τους άλλους τον δρόμο της προσφυγιάς.
Το 1922 μετά την κατάρρευση του μετώπου και την πυρπόληση της Σμύρνης όπως όλοι οι Μικρασιάτες Έλληνες έτσι και οι κάτοικοι της Αλικαρνασσού όσοι κατορθώνουν να επιβιώσουν γίνονται πρόσφυγες
Οι περισσότεροι από τους τελευταίους καταφεύγουν στην Κρήτη, στη περιοχή της Σητείας και από εκεί στο Ηράκλειο όπως είχαν κάνει και με την έναρξη των διωγμών από το 1914 όπου και διέμεναν σε παραπήγματα, στην περιοχή της Χανιώπορτας.
Αργότερα θα δημιουργήσουν ανατολικά από την πόλη του Ηρακλείου που σήμερα είναι συνέχειά της την Νέα Αλικαρνασσό,μια υπέροχη πόλη κτισμένη με βάση το Ιπποδάμειο σύστημά που αποτελεί το Ανατολικό όριο της πόλης του Ηρακλείου. Και ενσωματώθηκε σε αυτό.
Στην παλιά ελληνική συνοικία της Αλικαρνασσού εγκαταστάθηκαν Τουρκοκρητικοί, Ελληνόφωνοι μουσουλμάνοι πρόσφυγες από την Κρήτη.