Ερμηνεία ποντιακών λέξεων και φράσεων: Από το Ποντιακό τραγούδι ”Εσύ τεμόν το ακριβόν” (VIDEO)

Νοΐζω , Κι χάται , Εμορφίας. Κουρφίας ,
Δέσποινα Μιχαηλίδου -Καπλάνογλου

Στην σημερινή δημοσίευση θα δούμε 4 λέξεις από ένα παραδοσιακο τραγουδιού του Πόντου το Εσύ τεμόν το ακριβόν
ΣΤΑ ΠΟΝΤΙΑΚΑ
Εσύ τεμόν το ακριβόν
— Εσύ τεμόν το ακριβόν. Εσύ τεμόν το ακριβόν εσύ τεμόν το έναν.Οντές νοίζω έρχεσαι έρτε παγών το αίμα μ’.
— Άνοιξη μ’ και τσιτσάκι μ’ παρχάρι μανουσάκι μάλαμα μ’ και χρυσόνι ένα και μοναχόνιν.
— Εσύ τεμόν η θάλασσαν ντο παν κ’ έρχουν βαπόρια.Αν θέλτς φερνέ με τη χαράν αν θέλτς φερνέ με ζόρια.
— Εσύ αμάραντον τσιτσάκ κι χάται η εμορφίας.Φοβούμαι θα ματιάζνε σε τση χώρας τα κουρφίας.
ΣΤΑ ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ
Ερμηνεύεται :
Είσαι το ακριβό μου
— Είσαι το ακριβό μου είσαι το μοναδικό μου.
Όταν καταλαβαίνω ότι έρχεσαι παγώνει το αίμα μου.
— Άνοιξη μου και λουλουδάκι μου βοσκοτόπι μου μανουσάκι (μενεξέδες -βιολέτες )
μάλαμά μου και χρυσό μου ένα και μοναδικό.
— Είσαι η δική μου η θάλασσα που πάνε και έρχονται τα βαπόρια.
Αν θέλεις φέρε μου τη χαρά αν θέλεις φέρε μου τα ζόρια.
–Εσύ λουλούδι που δεν μαραίνεσαι δεν χάνεται η ομορφιά σου.
Φοβάμαι ότι θα σε ματιάσουν τα παινέματα του κόσμου..

Η ΑΡΧΑΙΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΤΩΝ ΛΕΞΕΩΝ
1.. .Νοΐζω
Προέρχεται από την αρχαιοελληνική λέξη .Νοώ
Στην νεοελληνική αποδίδεται : Καταλαβαίνω

*************************************
2. Κι χάται (Φράση 2 λέξεων )
*Από της εποχής του Ομήρου,το γνωστό αρνητικό μόριο “ουκί”, διατηρήθηκε στην Ποντιακή διάλεκτο στους τύπους, “’κί” που τοποθετείται πριν από κάθε λέξη που αρχίζει από σύμφωνο γράμμα (’κί θέλω, ’κί γελώ) και το “’κ’” που τοποθετείται πριν από τις λέξεις που αρχίζουν με φωνήεντα γράμματα (’κ’έχω, ’κ’επορώ).
Το χάται προέρχεται από την αρχαιοελληνική λέξη : Χαόω – χαῶ χάος – χάνω και το αρνητικο συνδεσμο της Ποντιακης γλωσσας Κι
χάνω < ελληνική χάνω < μεσαιωνικά ελληνικά ἔχασα, ἐχάσα < ελληνιστική κοινή αόριστος *ἐχάωσα (απαρέμφατο χαῶσαι) – *χαώνω του ρήματος χαόω – χαῶ < χάος[
Στην νεοελληνική αποδίδεται : Δεν χάνεται
Παράγωγες λέξεις και φράσεις : Χάση χάσιμο χασούρα
***********************************************************
3. Εμορφίας.
Προέρχεται από την αρχαιοελληνική λέξη : εὔμορφος
όμορφος < μεσαιωνική ελληνική ὄμορφος < ἔμορφος < αρχαία ελληνική εὔμορφος < εὖ + μορφή
Σύνθετη λέξη : Εὖ + μορφή
Στην νεοελληνική αποδίδεται :..Όμορφος
:
****************************
4. Κουρφίας , Κουρφεύω
Προέρχεται από την αρχαιοελληνική λέξη : Κορυφή ,Κορυφεύω * αποκορυφώνω ,
Κορ’φή,από το αρχ.ουσ.κορυφή.=ανώτ. σημείο υψώματος
-κουρφίζω, από το αρχ.ρήμα. κορυφεύω=εξυψώνω,επαινώ
*Το Ετυμολογικό Λεξιλόγιον Ποντιακών Λέξεων, προερχομένων από την Αρχ. Ελλην. Γλώσσα, του Ν. Λαπαρίδη
Στην νεοελληνική αποδίδεται : Επαινώ, καυχώμαι ,εξυψώνω

ΤΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΣΕ VIDEO
Το τραγουδά ο Αλέξης Παρχαρίδης άλλο ένα παιδί από την περιοχή της Κοζάνης (καταγωγή από το Πρωτοχώρι ) ακούστε το :

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.