Η επιλογή μιας επιταχυνόμενης και βαθιάς απολιγνιτοποίησης σε εθνικό επίπεδο με δεσμευτικό χρονικό ορίζοντα το 2028, αποτελεί για τη Δυτική Μακεδονία μια προοπτική υψηλού ρίσκου με πολυδιάστατους και αχαρτογράφητους κινδύνους.
Η μετάβαση της Δυτικής Μακεδονίας από μια οικονομία πολύ υψηλής εξάρτησης από τη λιγνιτική βιομηχανία σε μια οικονομία μηδενικής λιγνιτικής παραγωγής, είναι συνυφασμένη με τεχνολογικούς, οικονομικούς, πολιτικούς, κοινωνικούς, οργανωτικούς, θεσμικούς, διαχειριστικούς και δημογραφικούς κινδύνους.
Με απλά λόγια, όσο επικίνδυνο και ανεύθυνο είναι να οδηγηθεί κάποιος στο χειρουργικό τραπέζι χωρίς να του έχει γίνει ο στοιχειώδης προ-εγχειρητικός έλεγχος, αλλά τόσο επικίνδυνο είναι να οδηγηθεί άμεσα η Δυτική Μακεδονία στη μεταλιγνιτική εποχή, χωρίς να έχει αξιολογηθεί η «φέρουσα» ικανότητά της να ανταποκριθεί αποτελεσματικά στις απαιτήσεις μιας βαθιάς απολιγνιτοποίησης.
Ανάλογο παράδειγμα με βιωματικά τραγικές επιπτώσεις, ήταν η δεκαετής οικονομική κρίση που ταλάνισε τη χώρας μας. Βολοδέρναμε για χρόνια από Μνημόνιο σε Μνημόνιο, δανειστήκαμε εκατοντάδες δις ευρώ, αλλάζαμε κυβερνήσεις ψάχνοντας για εθνοσωτήρες, φέραμε την κοινωνία στα όριά της και καταφέραμε απλά να γλιτώσουμε μια καθολική πτώχευση. Όταν το 2009 μας χτύπησε η κρίση, οι τεχνοκράτες της Τρόικας επεξεργάζονταν σχέδια διάσωσης και εμείς ψάχναμε στα κιτάπια των υπουργείων να βρούμε πόσους δημόσιους υπαλλήλους και πόσους συνταξιούχους πληρώνουμε από τον κρατικό κορβανά.
Σύμφωνα με το International Risk Governance Council, η διαδικασία μιας βαθιάς απολιγνιτοποίησης είναι ένα πολυσύνθετο, «ζωντανό» εγχείρημα το οποίο αλληλεπιδρά συνεχώς με την κοινωνία και αντιδρά με μη γραμμικό τρόπο ακόμη και σε μικρές διαταραχές ή αστοχίες.
Εάν για παράδειγμα στην περίπτωση της Δυτικής Μακεδονίας υπάρξει όντως πληθώρα διαθέσιμων οικονομικών πόρων για παραγωγικές επενδύσεις αλλά καθυστερεί η εκκίνηση των έργων για αδειοδοτικούς ή άλλους λόγους, θα πυροδοτηθεί μια έξαρση της εσωτερικής και εξωτερικής μετανάστευσης και μια μη αναστρέψιμη απώλεια ενεργού πληθυσμού για την περιοχή. Αυτό σημαίνει ότι ένας δυνητικός κίνδυνος θα έχει μετατραπεί σε πρόβλημα και η έλλειψη μέτρων και δράσεων ανάσχεσης θα αποσταθεροποιήσει επικίνδυνα το συνολικό εγχείρημα.
Από την άλλη πλευρά, η διαδικασία της απανθρακοποίησης δεν αφορά αποκλειστικά τη Δυτική Μακεδονία ή την Μεγαλόπολη. Αφορά 42 ευρωπαϊκές περιφέρειες, πολλές εκ των οποίων διαθέτουν ισχυρή Οικονομική Διπλωματία προκειμένου να προσελκύσουν άμεσες ξένες επενδύσεις. Αυτό σημαίνει ότι θα δημιουργηθούν ανταγωνιστικές συνθήκες, ευνοώντας τις ευρωπαϊκές περιφέρειες με ξεκάθαρη στόχευση, επεξεργασμένες προτάσεις, διαχειριστική ετοιμότητα και ευρεία κοινωνική αποδοχή.
Καθίσταται επομένως προφανής η αναγκαιότητα εκπόνησης ενός Σχεδίου Διαχείρισης Κινδύνου (Risk Management) του συνολικού εγχειρήματος. Ένα σχέδιο το οποίο θα αποτυπώνει, θα αξιολογεί και θα προτείνει μέτρα και δράσεις διαχείρισης όλων των κινδύνων που σχετίζονται με τη διαδικασία απολιγνιτοποίησης σε επίπεδο Δυτικής Μακεδονίας.
Κεντρικό στόχο του σχεδίου θα αποτελεί η έγκαιρη αναγνώριση και ιεράρχηση των κινδύνων της απολιγνιτοποίησης πριν μετατραπούν σε πρόβλημα, προδιαγράφοντας παράλληλα τις κατάλληλες ενέργειες για την αποφυγή ή την αντιμετώπισή τους.
Κατά συνέπεια, η ουσία της διαχείρισης κινδύνου εντοπίζεται στο να μεγιστοποιήσουμε το περιφερειακό όφελος στους τομείς όπου έχουμε πλήρη έλεγχο και να ελαχιστοποιήσουμε τις απώλειες εκεί που δεν έχουμε ικανοποιητικό έλεγχο και κυριαρχούν συνθήκες αβεβαιότητας. Λαμβάνοντας πάντοτε υπόψη ότι στην περίπτωση των διαθρωτικών αλλαγών μεγάλης κλίμακας, όπως η απολιγνιτοποίηση της Δυτικής Μακεδονίας, πίσω από κάθε Απειλή βρίσκεται και μια Ευκαιρία. Ισχύει όμως και το ακριβώς αντίστροφο.
Εν κατακλείδι, εάν βρίσκεσαι ξαπλωμένος σε μια παραλία και δεις ξαφνικά τη θάλασσα να υποχωρεί, μη βιαστείς να χαρείς επειδή θα έχεις περισσότερη αμμουδιά διαθέσιμη. Μπορεί να ακολουθήσει ένα καταστροφικό τσουνάμι…! Όσο πιο γρήγορα το προβλέψεις τόσο καλύτερα. Αυτό είναι το νόημα της Ανάλυσης Κινδύνου.
Ευάγγελος Καρλόπουλος
Χημικός Μηχανικός
Μέλος Περιφερειακού Συμβουλίου Έρευνας και Καινοτομίας
Δυτικής Μακεδονίας (ΠΣΕΚ-ΔΜ)