Βουδωρίνα & Νέα Σπάρτη Κοζάνης: Οι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος

Σταύρου Π.Καπλάνογλου Σπάρταλη εκ πατρός

Η Μικρασιατική καταστροφή και η η συνθήκη της Λώζανης του 1923 άφησε θύματα και από τις δυο πλευρές του Αιγαίου στους Ελληνορθόδοξους Χριστιανούς (και όχι μόνο) αλλά και σε Εξισλαμισμένους Έλληνες ή άλλων εθνοτήτων που υποχρεώθηκαν να εγκαταλείψουν τις εστίες των προγόνων τους και να μετακινηθούν σε μέρη εκατοντάδων ή και χιλιάδων χιλιομέτρων χωρίς δικαίωμα επιστροφής .

Κριτήριο σε αυτήν την ανταλλαγή ήταν μόνο το θρήσκευμα των κατοίκων και για τους Έλληνες αν είσαι Ορθόδοξος Χριστιανός για αυτούς όμως που είχαν άλλο θρήσκευμα και επειδή ήταν Μουσουλμάνοι τους ονόμασαν Τούρκους και βάσει της συνθήκης οι Ελληνορθόδοξοι μεταφέρθηκαν στην Ελλάδα οι δε Μουσουλμάνοι στην Τουρκία (αυτό φυσικά είχε τις εξαιρέσεις του όπως , οι Μουσουλμάνοι της Δυτικής Θράκης και οι Έλληνες της Κωνσταντινούπολης και οι Έλληνες της Ίμβρου και της Τενέδου.

Οι άνθρωποι και των 2 πλευρών ξεριζώθηκαν από τα πάτρια εδάφη χωρίς να φταίνε και πήγαν σε μέρη που από μια μεριά κακοπροαίρετοι τους αποκαλούσαν Τουρκόσπορους ή αουτλάρια και από την άλλοι Γκιαούρηδες και για πολλά χρόνια οι άνθρωποι ζούσαν με αυτά τα στίγματα που αισθανόταν την προσβολή χωρίς να μπορούν να αντιδράσουν

Τέτοιες ανταλλαγές σήμερα θεωρούνται έγκλημα πολέμου και δεν επιτρέπονται

Τέτοια περίπτωση έζησε και ένα χωρίο της περιοχής του Βοΐου Κοζάνης (και δεν ήταν και το μόνο) Η Βουδωρύνα Κοζάνης μέχρι το 1923 κατοικούσαν 230 Μουσουλμάνοι που ήταν Έλληνες που Εξισλαμιστήκαν στα τέλη του 18ου αιώνα (περισσότερα από 350 χρόνια μετά την κατάληψη της περιοχής από τους εισβολής ) μετά από ισχυρές πιέσεις από τοπικούς κυβερνητικούς και θρησκευτικούς παράγοντες των Οθωμανών ,εξακολουθούσαν να μιλούν Ελληνικά κρατούσαν τα ήθη και τα έθιμα των Χριστιανών τους αποκαλούσαν << Βαλλαάδες >> όταν υπεγράφη η συνθήκη του 1923 υποχρεώθηκαν να φύγουν στην Τουρκία μια και αδίκως χαρακτηρίστηκαν Τούρκοι και πάρα τις εκκλήσεις των ίδιων αλλά και πολλών χριστιανών της περιοχής υποχρεώθηκαν να αναχωρήσουν αδειάζοντας το χωριό τους .

Μετά από πέρασμα λίγων χρόνων Σπαρταληδες αναζητώντας μια περιοχή που έχει τις εδαφοκλιματολογικές συνθήκες με την περιοχή της Πισιδία για να καλλιεργούσαν τριαντάφυλλα ήρθαν στην περιοχή της Νεάπολης Βοΐου (τότε λεγόταν Ανασελίτσα) είδαν ΒΔ. της Νεάπολης σε απόσταση 12 χιλιομέτρων και λίγο μετά την κωμοπολη του Τσουλιού το εγκαταλελειμμένο χωρίο και εξέφρασαν την επιθυμία να εγκατασταθούν σε αυτό όπως και έγινε. Το 1928 με την αλλαγή των τοπωνυμιών το χωρίο κατά την επιθυμία τους ονομάσθηκε Νέα Σπάρτη

Σίγουρα οι παλιοί κάτοικοι της Βουδωρίνας και αργότερα οι εγκατασταθέντες σε αυτό Σπαρταλήδες δεν είχαν την ίδια ταλαιπωρία μια και οι Σπαρταλήδες εκδιώχθηκαν κακήν κακώς και με την αποστολή σε νέα εξορία ,όχι μόνον των ανδρών που ήδη είχαν σταλεί αλλά και των γυναικόπαιδων ανεξαρτήτως ηλικίας αν δεν απομακρύνονταν εντός ολίγων ήμερων (είχε δοθεί συγκεκριμένη ημερομηνία ) από την έκδοση της διαταγής μετακινήσεις εκτός συνόρων που αυτό σήμαινε μαζικό θάνατο των γυναικόπαιδων

Η απομάκρυνση των Μουσουλμάνων (Βαλλαάδων εν προκειμένω ) δεν σημαίνει ότι ήταν ολιγότερη οδυνηρή και για αυτός όταν χάνεις την πατρίδα σου χάνεις τα πάντα ,αποσυντονίζεσαι , χανεις την δουλειά σου ,χάνεις τους συγγενείς χάνεις τον κοινωνικό περίγυρο θέλει πόλη χρόνο για να μπορέσεις και αν μπορείς να προσαρμοστείς

Το 2012 στις 29 Μαΐου Η Ένωση Σπάρτης που εδρεύει στην Νέα Ιωνία της Αττικής στην ετήσια γιορτή του συλλόγου μετά από πρόταση του τότε προέδρου αξιοσέβαστου κ. Χάρη Σαπουνζάκη μου έκανε την τιμή να με βραβευσει για την προσφορά όπως έλεγε

ΣΤΗΝ ΑΝΑΔΕΙΞΗ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΤΗΣ ΑΞΕΧΑΣΤΗΣ ΠΑΤΡΙΔΑΣ που γινόταν ε κυρίως μέσα από την εκπομπή ΠΡΟΓΟΝΙΚΕΣ ΕΣΤΙΕΣ που μεταδιδόταν από τον Ιανουάριο του 2012 στο flash-TV της Δ. Μακεδονίας και αναφερόταν τόσο στην ιστορία του Ελληνισμού της Μ. Ασίας αλλά σύγχρονα και της ιδιαίτερης πατρίδα του πατέρα μου ΣΠΑΡΤΗ (ISPARTA)

Τότε μου ζητήθηκε να γράψω και ένα άρθρο για τους Σπαρταλήδες με δική επιλογή του θέματος Επέλεξα να γράψω για την Νέα Σπάρτη Κοζάνης για την οποία είχα πολλά ακούσματα αλλά συγχρόνως έχοντάς ασχοληθεί και με την ιστορία του τόπου γεννήθηκα την Κοζάνη ,είχα ακούσει και για την απομάκρυνση από την περιοχή των Βαλαάδων που ήταν οι δυο όψεις του ίδιου νομίσματος που λέγεται

,,’’ Εγκληματική συμπεριφορά στους λαούς για εξυπηρέτηση συμφερόντων των ισχυρών ‘’

Ο τίτλος στο περιοδικό ήταν Η ΝΕΑ ΣΠΑΡΤΗ ΚΟΖΑΝΗΣ. Και το κείμενο παρατίθεται αυτούσιο όπως πρώτο δημοσιεύτηκε το 1913Για την ιστορία να πούμε ότι το χωρίο δεν υπαρχei πια κάηκε από τους Ιταλούς  το 1943 και ότι απέμεινε από τους Γερμανούς το 1944 σαν αντίποινα για την αντίδραση των Σπαρταλήδων κατοίκων του στους κατακτητές .

*******************************************************************

ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΤΟΥ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΥ Η ΣΠΑΡΤΗ ΤΗΣ ΑΝΑΤΟΛΗΣ

ΕΚΔΟΣΗ ΤΗΣ ΕΝΩΣΕΩΣ ΣΠΑΡΤΗΣ ΜΙΚΡΑΣ ΑΣΙΑΣ

Περίοδος Β’ Αρ. Φύλλου 05 Ιανουάριος 2013

Μορφές και Τα Κείμενα σελ 10-12

Η ΝΕΑ ΣΠΑΡΤΗ ΚΟΖΑΝΗΣ

Σταύρου Π. Καπλάνογλου

=====================
Όταν ο Μωυσής των Σπαρταλήδων, ΠΑΠΑΙΩΚΕΙΜ ΠΕΣΜΑΤΖΟΓΛΟΥ τακτοποίησε το θέμα των “εις την Αττική, εγκατεστημένων  προσφύγων από την Σπάρτη”, ιδρύοντας την Ν. Ιωνία, θέλησε να βοηθήσει κάποιους Σπαρταλήδες που ήθελαν να ασχοληθούν με την καλλιέργεια του τριαντάφυλλου και την παραγωγή ροδέλαιου. Έτσι, σύμφωνα με τα απομνημονεύματα του, ταξίδεψε στις 10/8/1923  στην Μακεδονία- όπου και παρέμεινε ως τις 20/8/1923-και επισκέφτηκε την περιοχή της Έδεσσας, όπου ήταν ήδη, εγκατεστημένοι κάποιοι συμπατριώτες , αναζητώντας τον κατάλληλο χώρο.

Στην αρχή, πήγε, όπως αναφέρει, στα  Βοδενά (σημ . Έδεσσα). Πλούσιος τόπος, πολλά νερά, καλές θερμοκρασίες, ιδανικός τόπος, τόσο για γεωργικές καλλιέργειες, όσο και για την ανάπτυξη της ταπητουργίας.  Εκεί, βρήκε δυσκολίες μιας και οι  πιο μπροστά είχαν εγκατασταθεί εκεί οι Βουρδουλήδες και έφεραν αντιρρήσεις, τις οποίες υιοθέτησαν και οι τότε πολιτικές αρχές και η περίπτωση αυτής της περιοχής αποκλείστηκε. Λίγο αργότερα κατευθύνθηκε στην περιοχή του Σουμπούσκου (σημ ριδαία) Αλλά, και εκεί είχαν εγκατασταθεί πρόσφυγες από την Σίλλη του Ικονίου  και οι Συλλελήδες  έφεραν τις αντιρρήσεις τους, φοβούμενοι τον ανταγωνισμό των Σπαρταλήδων, γιατί όπως έλεγαν, οι Σπαρταλήδες είναι έξυπνοι και δραστήριοι και θα πάρουν όλες τις αρχές του τόπου.  Έτσι, κατέληξε στην Δραγουμάντζα (σημ. Άψαλος), ένα χωριό σε χαμηλό υψόμετρο, μέσα σ’ ένα καλό κάμπο, με αρκετά νερά  Το χωριό αυτό είχε 1000 Μουσουλμάνους, που με την ανταλλαγή έφυγαν στην Τουρκία. Το χωριό, μετά την επιστροφή του στην Αθήνα, παραχωρήθηκε στους Σπαρταλήδες, αλλά κανένας δεν θέλησε να πάει, μιας και στην  Νέα Ιωνία άρχισε να αναπτύσσεται η ταπητουργία και υπήρχαν ευκαιρίες απασχόλησης στην Αθήνα. Πολλοί  έφυγαν από την Μακεδονία και κατηφόρισαν για την Αττική.

Αργότερα, στον Άψαλο Αλμωπίας (Νομός Πέλλης),εγκαταστάθηκαν Πόντιοι και Θρακιώτες  (299  οικογένειες- το 1928 είχε 1300 κατοίκους).

Από ότι φάνηκε, πέρα  από τις κινήσεις του Παπαιωακείμ,   υπήρχε μια ομάδα Σπαρταλήδων, που κινήθηκε ανεξάρτητα, συνεχίζοντας την αναζήτηση ενός τόπου με τα χαρακτηριστικά της περιοχής της Σπάρτης,  με σκοπό να ασχοληθεί με την ροδοκαλλιέργεια.

Ειδικότερα, μεγάλη ομάδα Σπαρταλήδων, θέλοντας να αναπτύξει και την άλλη δραστηριότητα της πατρίδας, την ροδελαιοπαραγωγή, κατευθύνθηκε στη Δυτική Μακεδονία,  στην περιοχή Κοζάνης – Καστοριάς – Γρεβενών και  33 οικογένειες, με επικεφαλής τον Σταύρο Ηλία Χατζηδορμούσογλου και τον Γεώργιο Δανόγλου.

Στην περιοχή της Κοζάνης, κοντά στο Τσοτύλι, βρήκαν ένα εγκαταλελειμμένο χωριό, στο όποιο προ της ανταλλαγής κατοικούσαν Έλληνες Μουσουλμάνοι. το χωριό Βουδορίνα της Ανασελίτσας. Το χωριό αυτό, προ της ανταλλαγής,  στην απογραφή του 1913 είχε ένα μέγεθος και ένα αριθμό κατοίκων ανάλογο με αυτόν που αποτελούσε η ομάδα αυτή των Σπαρταλήδων.

Ανάμεσα τους βρισκόταν και η αδερφή του πατέρα μου, Παντελή Καπλάνογλου, η Ευαγγελία Φώτογλου   το γένος Σταύρου Καπλάνογλου, σύζυγος του Αναστάση, με τα 2 της τότε παιδιά την Ανθούσα και την Σουσάνα, γεννημένες   στην Μ Ασία. Στην Ελλάδα , γεννήθηκε και ο Κώστας.

Τα ονόματα  των εγκατεστημένων στη Νέα Σπάρτη,κατόρθωσε και βρήκε μέσω διαδικτύου, ο αδερφός μου ο Γιάννης Καπλάνογλου, μέσα σε καταστάσεις της  επιτροπής αποκατάστασης προσφύγων.

Σ,Σ Τα ονόματα αυτά θα τα δείτε στο κολαζ των φωτογραφιών που συνοδευει την δημοσίευση.

Oι νέοι κάτοικοι της καταγόταν και μέσα από την Σπάρτη, αλλά και από το Εγερδίρ και άλλα χωριά  και εκεί δραστηριοποιήθηκαν δυναμικά στην καλλιέργεια των ρόδων. Οι συνθήκες διαβίωσης, όμως, δεν ήταν οι καλύτερες, με αποτέλεσμα να  υπάρχουν αρκετοί θάνατοι και καθώς οι  ασθένειες έπλητταν τους κατοίκους της, πολλοί από αυτούς αναγκάστηκαν να φύγουν.

Το 1928 κατόρθωσαν  και άλλαξαν το όνομα του χωριού, από Βουδωρίνα σε Νέα Σπάρτη, για να θυμούνται την αγαπημένη  πατρίδα που άφησαν πίσω. Έτσι πλέον το χωριό εμφανίσθηκε στα αρχεία του κράτους ως εξής :

Νομός ΚΟΖΑΝΗΣ Επαρχία :ΒΟΪΟΥ
Αυτοδιοικητική μονάδα :Κοινότητα Κοινότητα ή Δήμος :Τσοτυλίου
Κωδικός οικισμού :58115531 Παλαιά ονομασία :Βουδωρίνα
Παραλλαγή παλαιάς ονομασίας :Βουδωρίνα Ημερομηνία μετονομασίας :19/7/1928
ΦΕΚ :156/1928 Νέα ονομασία :Νέα Σπάρτη

Η Νέα Σπάρτη αποτελούσε συνοικισμό του Τσοτυλίου, είχε δική της εκκλησία, τον Άγιο Γεώργιο, κι αντιπροσωπευόταν στο Κοινοτικό Συμβούλιο, αρχικά από τον Σταύρο Ηλία Χατζηδουρμούσογλου και ύστερα από τον Γεώργιο Δανόγλου.

Οι κάτοικοι του νέου οικισμοί ασχολήθηκαν με την καλλιέργεια του τριαντάφυλλου μεταφέροντας όλη την γνώση που είχαν αποκτήσει στην πατρίδα και πέτυχαν σε σύντομο διάστημα εξαιρετικά αποτελέσματα.

Μάλιστα, το 1936 ο Αθανάσιος Κιουρτσόγλου βραβεύτηκε από την Ακαδημία Αθηνών για την καλλιέργεια αυτή.Τα πράγματα ,σε αυτό τον τομέα πήγαιναν αρκετά καλά, παρ’ όλο που η ζωή εξακολουθούσε να είναι δύσκολη και πολλοί άνθρωποι υπέφεραν από την φτώχεια και τις ασθένειες.

Αυτή ήταν η κατάσταση  μέχρι το 1940, που κάθε δραστηριότητα σταμάτησε λόγω του πολέμου .Άνδρες και γυναίκες από την Νέα Σπάρτη, κατά την διάρκεια της κατοχής επέδειξαν αξιοζήλευτη δράση. Εντάχθηκαν σε αντάρτικες μονάδες και πολέμησαν τους κατακτητές

Οι άνδρες προσέτρεξαν στα Αλβανικά σύνορα, για να προστατέψουν την πατρίδα  και   οι γυναίκες με την έναρξη του πόλεμου φορτωνόταν τα πολεμοφόδια, μαζί με άλλες γυναίκες της περιοχής και έφταναν στα αλβανικά σύνορα, ενισχύοντας τον Ελληνικό στρατό .Αυτή η γυναίκα του Βοΐου, σήμερα στέκει αγέρωχα στον Πεντάλοφο, που βρίσκεται λίγα χιλιόμετρα από την Νέα Σπάρτη και ατενίζει αγέρωχα το Βοΐο, θυμίζοντας την θυσία της Ελληνίδας μάνας και αδελφής  για να προστατέψει την ελευθερία της πατρίδας της.

Πολλοί Σπαρταλήδες συμμετείχαν στην μεγάλη μάχη του Φαρδύκαμπου στη Σιάτιστα, όπου συνέλαβαν 600 Ιταλούς αιχμαλώτους. Η Μάχη του Φαρδύκαμπου, που πραγματοποιήθηκε το Μάρτιο του 1943, υπήρξε μια από τις σημαντικότερες μάχες των δυνάμεων της Αντίστασης (στην προκειμένη περίπτωση του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ και της ΠΑΟ) ενάντια στις δυνάμεις Κατοχής.

Η έκβαση της μάχης υπήρξε νικηφόρα για τις Αντιστασιακές δυνάμεις.

Μαχητής ανάμεσα τους και ο  Γιώργος Κοσμαϊδης, γιός του Κοσμάνογλου Παντελή του Κοσμά, από το νησί  του Εγιρδίρ,  που έφερε το βαθμό του λοχαγού.

Τον αγώνα αυτό, το χωριό τον πλήρωσε άγρια, καθώς μέσα στην κατοχή κάηκε 2 φορές . Την πρώτη φορά από τους Ιταλούς στις 28 Μαρτίου (1943),όταν  ισχυρή δύναμη Ιταλών από τη Θεσσαλία εισέβαλε στο Βόιο για να τιμωρήσει  την αντίσταση  και πυρπόλησε στην αρχή το Τσοτύλι και στην συνέχεια και άλλα χωριά, ανάμεσά τους και τη Νέα Σπάρτη .  Η δεύτερη φορά ήταν από τους Γερμανούς.

Ακολούθησε ο εμφύλιος πόλεμος και το χωριό πότε δεν μπόρεσε να ανασυνταχθεί. Ο φόβος που επικρατούσε οδήγησε όλους τους κατοίκους του να το εγκαταλείψουν ομαδικά και να εγκατασταθούν όλοι πια στο Τσοτύλι το 1949,στην δυτική πλευρά της κωμόπολης δημιουργώντας ένα ενιαίο οικισμό.

Οι τότε κάτοικοι και οι απόγονοι τους με τα χρόνια που πέρασαν ,μοιράστηκαν στα 4 σημεία του ορίζοντα και  πλέον βρίσκονται εκτός από το Τσοτύλι στην Αθήνα, τη Θεσσαλονίκη, την Κοζάνη, την Αυστραλία, τη Γερμανία, την Αμερική και αλλού.
Οι Σπαρταλήδες συνέχισαν να δραστηριοποιούνται σε πολλούς κλάδους της οικονομίας και ιδιαίτερα στο εμπόριο αλλά και να προσφέρουν στα κοινά με κορυφαία γνωστή προσφορά την δημιουργία  του Δουρμουσόγλειου Δημοτικού Γηροκομείου Τσοτυλίου, προσφορά του Ηλία και της Ελευθερίας Δουρμούσογλου  που διέθεσαν γι’ αυτό, περισσότερα από 130 εκ. δραχμές.

Απ’ ότι φαίνεται η φήμη για τις δυνατότητες της καλλιέργειας του τριαντάφυλλου δεν χάθηκε με το πέρασμα 60 και πλέον χρόνων και άνθρωποι από την περιοχή του Βόιου Κοζάνης θέλησαν να επαναφέρουν την καλλιέργεια του στα χωράφια τους.

Ο νεαρός συνάδελφος Γεωπόνος Γ. Κασαπίδης πήγε στη Σπάρτη, όπου έκατσε 5 ήμερες και προσπάθησε να μάθει κάποια μυστικά της καλλιέργειας της ποικιλίας Roza damaskena.  που είναι και η πλέον κατάλληλη για την παραγωγή του ροδέλαιου. Από το 2004 άρχισε η καλλιέργεια και φυτεύτηκαν 250 στρέμματα.’

Ομως, τα προβλήματα προσαρμογής των φυτών που εισήχθησαν, οδήγησαν στον περιορισμό των καλλιεργούμενων στρεμμάτων. Στο διάστημα που πέρασε, μέχρι σήμερα κατάφεραν και δημιούργησαν το “Συνεταιρισμό των αρωματικών φυτών του Βοϊου” ,αγόρασαν αποστακτήρα, έβγαλαν στην αγορά κάποια ποσότητα ροδέλαιου και άλλων παραπροϊόντων εξαιρετικής ποιότητος και αισιοδοξούν ότι στο μέλλον και άλλοι παραγωγοί θα θελήσουν να ασχοληθούν με την καλλιέργεια των ρόδων.

Μέσα στην ομάδα των παράγωγων υπάρχουν και Σπαρταλήδες της δεύτερης και τρίτης γενιάς μεταξύ των οποίων και ο γιος του Αθανάσιου. Κώστας Κιουρτσόγλου.

Όταν ο κ. Κασαπίδης βρέθηκε στην Σπάρτη, κάλεσε να επισκεφθούν, στην Κοζάνη, την τοπική Εμποροβιοτεχνική Έκθεση  οι αρχές του τόπου με ομάδα επιχειρηματιών ,εκμεταλλευόμενος την ιδιότητα του βουλευτή, που είχε,  επίσκεψη που έγινε. Έτσ,ι μου δόθηκε η ευκαιρία να καλέσω τον Νομάρχη .κ Parlak και τον πρόεδρο του ΕΒΕ της Σπάρτης, κ. Avcular, στην εκπομπή που ,εκείνο το καιρό, παρουσίαζα στο κανάλι TOP CHANNEL και να μιλήσουμε για την  ΑΞΕΧΑΣΤΗ ΠΑΤΡΙΔΑ.

Στη Ν. Σπάρτη σήμερα,  σώζεται μόνο ένα εκκλησάκι κι ένα κτίσμα νέας κατασκευής.

ΒΟΥΔΟΡΙΝΑ
Το παλιό χωριό, η Βουδορίνα μνημονεύεται στον κατάλογο των χωριών της δικαιοδοσίας του Μητροπολίτη Σισανίου Νεοφύτου, στα 1797. Σε μια απογραφή του πληθυσμού των οικισμών της Μακεδονίας το 1900  αναφέρεται με την ονομασία, ΒΟΝΤΟΡΙΝΑ – VODORINA [Ανασελίτσας – No 46], έχοντας 255 μουσουλμάνους Έλληνες κατοίκους. Στις καταστάσεις του Υπουργείου Εθνικής Οικονομίας1, στην απαρίθμηση των κατοίκων των νέων επαρχιών της Ελλάδος του έτους 1913, η Βουδωρίνα απαριθμεί 226 άτομα.

Σε πολλές τοποθεσίες του χωριού βρέθηκαν, από τον αρχαιολόγο Αντ. Κεραμόπουλο, λείψανα τοίχων, ελληνιστικά όστρακα και νομίσματα, καθώς και τάφοι με λιθόπλακες, πήλινα αγγεία, ληκύθιο, μαχαίρια, οινοχόη,ασημένια σκουλαρίκια, αιχμές δοράτων, σμίλες, αλλά και ένα ηπειρώτικο νόμισμα που απεικόνιζε  δαφνοστεφανωμένη κεφαλή του Δία, νόμισμα του Λικινίου καθώς και νόμισμα του Μ. Κωνσταντίνου.

Από τα ευρήματα αυτά είναι φανερό ότι η περιοχή κατοικούνταν από αρχαιοτάτων χρόνων.

Στο χωριό κατοικούσαν προ της ανταλλαγής  τόσο Έλληνες Μουσουλμάνοι, όσο και  Έλληνες Ορθόδοξοι, οι οποίοι κάτω από  τις τρομερές πιέσεις που δέχτηκαν, εξισλαμίστηκαν,  αφού άντεξαν για πάνω από 250 χρόνια. .Μιλούσαν, όμως, ελληνικά, είχαν τα ίδια ήθη και έθιμα και κρατούσαν πολλές από τις παραδόσεις που τους άφησε η ορθόδοξη πίστη.

Οι Βαλαάδες2(οι Έλληνες της περιοχής των Γρεβενών και του Βοΐου)  βρισκόταν κυρίως γύρω από την κοιλάδα του Αλιάκμονα. Οι Βαλαάδες όμως δεν απόμαθαν ποτέ τα ελληνικά, ούτε μίλησαν τα τούρκικα, αλλά έμειναν ως το τέλος ελληνόφωνοι. Η αλλαγή όμως δεν κατόρθωσε να επιφέρει και αλλαγή σε όλα τα άλλα στοιχεία της εθνικής τους ταυτότητας. Χαρακτηριζόταν από παρόμοιες συμπεριφορές με αυτές των ορθόδοξων χριστιανών διέφεραν κατά  πολύ δε από το τρόπο που ζούσαν και συμπεριφερόταν οι Κονιάριδες Τούρκοι, που πολλές φορές ήταν βίαιοι και είχαν εγκατασταθεί σε πολλές περιοχές του Ν. Κοζάνης, έχοντας μεταφερθεί κατά καιρούς από την περιοχή του Ικονίου Ζούσαν στα χωριά γύρω από τον Αλιάκμονα στην περιφέρεια της Δυτ. Μακεδονίας, αλλά και της Θεσσαλίας, τα οποία μετά την αναχώρηση και τον αναγκαστικό ξεριζωμό τους, κατοικήθηκαν από Έλληνες πρόσφυγες της Μικράς Ασίας, χριστιανούς, καθώς στην ανταλλαγή των πληθυσμών του 1923, δεν ελήφθη υπ’ όψιν η ομιλούσα γλώσσα, αλλά μόνο το θρήσκευμα.

Οι Βαλαάδες ήταν ειρηνικοί ,δεν προκαλούσαν τον κόσμο και ήταν ιδιαίτερα φιλόξενοι. Ακόμη ,σεβόταν τις εκκλησίες και τα παρεκκλήσια, διατηρούσαν τα ονόματα των λόφων που στα οποία οι Ορθόδοξοι Χριστιανοί  έδιναν ονόματα αγίων,είχαν πλήρη άγνοια των στοιχείων του μουσουλμανικού θρησκεύματος και σεβόταν τα ιερά μυστήρια και τις νηστείες των χριστιανών. Την πρωτοχρονιά  έκοβαν βασιλόπιτα και σε όποιον έπεφτε το φλουρί, τον  θεωρούσαν τυχερό. Μάλιστα, φύλαγαν τα κόκκινα αυγά που τους προσέφεραν οι χριστιανοί το Πάσχα και τις ημέρες πριν από το Πάσχα καθάριζαν το σπίτι, για να είναι όμορφο και καθαρό εκείνη την ήμερα. Την ημέρα του Αγ. Γεωργίου έβγαιναν στην εξοχή και σούβλιζαν το αρνί, τραγουδώντας και χορεύοντας,  ένα έθιμο που είχαν και οι χριστιανοί της περιοχής. Στις  δύσκολες στιγμές προσέφευγαν στις άγιες εικόνες και είχαν ιδιαίτερη πίστη στο Άγιο Νικάνορα, στο όνομα του όποιου υπήρχε και μοναστήρι στην Ζάβορδα των Γρεβενών,. όπου έκαναν τάματα, προσφέροντας κάλτσες ή ζώα για να γλυτώσουν από διάφορες ασθένειες που εμφανιζόταν.

Μετά την ανταλλαγή κάποιοι από τους Βαλαάδες έφτασαν στην Σπάρτη της Μ. Ασίας και Εγκαταστάθηκαν
στα σπίτια των Ελλήνων στην συνοικία Εμριέ.

Το 1973 ο αδερφός του πάτερα μου Κυριάκος Καπλάνογλου, επισκέφθηκε την Σπάρτη και του έκανε εντύπωση που στην αγορά κάποιοι μιλούσαν  ελληνικά. Όταν τους ρώτησε τί είναι, απήντησαν ΄Ελληνες από την περιοχή Γρεβενών. Αναμφισβήτητα  οι Ελληνες αυτοί υπήρξαν θύματα των ίδιων καταστάσεων που οδήγησαν  στην μικρασιατική καταστροφή. Ελληνόφωνοι  που όπως γράφει ο Μολοσσός : “ …είναι βέβαιο ότι οι άνθρωποι αυτοί πολύ σύντομα θα επέστρεφαν στην ορθόδοξη πίστη αν δεν τους εξανάγκαζαν να εγκαταλείψουν  την γενέθλια γη και έφευγαν στην Τουρκία γιατί ο πολιτισμός τους η γλώσσα του τα ήθη και τα έθιμα ήταν και παρέμεναν Ελληνικά.” .Μάλιστα, υπολογίζει τον αριθμό τους σε 20.000 άτομα. Δεν είναι τυχαίο ότι οι τότε πολιτικές αρχές της περιοχής επέμεναν να παραμείνουν οι Βαλαάδες στην Δυτική Μακεδονία.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Α. Βακαλόπουλος “Ιστορία της Μακεδονίας 1354-1833” ,(1969)
Ζαχ. Δρόσος, “Οἱ Βαλαάδες τῆς Ἁνασελίταης καὶ τῶν Γρεβενῶν, «Ἡμερολόγιον Δυτικῆς Μακεδονίας» “ (1938)
Ζώτος Μολοσσός, Ἠπειρωτικαὶ Μακεδονικαὶ Μελέται”, Αθήνα 1887
Δ. Λιθοξόου , “Οικισμοί και πληθυσμός της περιοχής Αλμωπίας (Μογλενών)”,2012 Lithoksou.net
Παπαϊωακείμ  Πεσματζόγλου  “Οι Αναμνήσεις μου,(από την Πατρίδα μου Σπάρτη Μ. Ασίας)”                       

Επιμ. : Χάρης Σαπουντζάκης, Αθήνα 1990

ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ
www.voiotis.gr/index.php?…id..
www.tovoion.com/news
www.scribd.com/…/HYPERLINK “http://www.scribd.com/…/ΝΕΟΤΕΡΑ-ΠΑΛΙΟΧΩ”ΝΕΟΤΕΡΑ-ΠΑΛΙΟΧΩ.
www.dimosvoiou.gr/site/…/o…/ta-horia-ma..
www.tsotili.gr/index.php?option..

ΤΩΝ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΩΝ ΕΠΙΛΟΓΟΣ ΠΡΩΤΟΥ ΜΕΡΟΥΣ ΠΡΟΓΟΝΙΚΩΝ ΕΣΤΙΩΝ ΜΕ ΘΕΜΑ ΣΠΑΡΤΗ ΤΗΣ ΠΙΣΙΔΙΑΣ 

Η σημερινή δημοσίευση είναι η τελευταία του πρώτου μέρους που αφορά την Πισιδία και την πόλη της Σπάρτης

Μέχρι στιγμής δημοσιεύσαμε 26 κεφάλαια τα 7 πρώτα αφορούσαν γενικά την Πισιδία και τα 19 την πόλη της Σπάρτης την πρωτεύουσα της σημερινής Π.Ε΄της σημερινής Isparta και έδρα μέχρι το 1924 της Μητρόπολης Πισιδία που κάποια στιγμή με την συρρίκνωσή του Ελληνικού Χριστιανικού πληθυσμού των γύρω Μητροπόλεων εγιν έδρα του Ο Μητροπολίτης έφερε τον τίτλο: Μητροπολίτης Πισιδίας, Υπέρτιμος και Έξαρχος πάσης Λυκίας, Σίδης, Μυρέων και Αττάλειας και Μικράς Αντιόχειας. Σε αυτή συμπεριλαμβανομένων των επισκοπών: Καστελλορίζου, Μάκρης, Λειβησσού, Βουρδουρίου, Πάρλας, Πόρλου, Μύρων, Σπάρτης, Ατταλείας, Ελμαλού, Φοινίκης, Νησίου και Αντιφέλλου.

Στο δεύτερο μέρος θα γίνουν νέες δημοσιεύσεις που θα συμπεριλαμβάνουν κατ’αρχάς τις πόλεις της περιοχής της αρχαίας Πισιδίας (σημερινές Π.Ε. ISPARTA & BURDUR που είχαν το 1922-1923 Ελληνορθόδοξο πληθυσμό ο οποίος στο σύνολο του εκδιώχθηκε πριν από την υπογραφή της συνθήκης της Λωζάνης. ,τις αρχαίες κυριότερες Ελληνικές πόλεις της Περιοχής και βεβαίως τις πρωτεύουσες των σημερινών δήμων Της Σπάρτης και του Βουρδουρίου

Όλα τα κείμενα που μέχρι τώρα δημοσιευθήκαν μαζί με χάρτες και κολάζ φωτογραφιών θα αποτελέσουν ένα βιβλίο της σειράς των προγονικών εστιών του με το τιτλο “Σπάρτη Πισιδίας μια Ελληνική πόλη στην Ν.Δ. Μικρά Ασία

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.