Αρριδαίος – Δέρδας Α’ – Σίρρας – Δέρδας Β’- Δέρδας Γ’
ΕΛΙΜΙΩΤΙΣΕΣ Η ΕΥΡΙΔΙΚΗ ΜΗΤΕΡΑ ΤΟΥ ΦΙΛΙΠΠΟΥ Β’ & ΚΟΡΗ ΤΟΥ ΔΕΡΔΑ Α’ Η ΠΡΩΤΗ ΤΟΥ ΣΥΖΥΓΟΣ ΦΙΛΑ
Σταύρου Π. Καπλάνογλου Συγγραφέα-Ιστορικού ερευνητή
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Συνεχίζοντας την έρευνα για τους Τυρρηνούς και την Τυρρηνία μέσα από την Ελληνική Μυθολογία και μελετώντας την Θεογονία του Ησιόδου συναντήσαμε και άλλους δυο βασιλείς των Τυρρηνών τον Βασιλέα Άγριο και τον Βασιλέα Λατίνο.
Ήδη γνωρίζαμε και έχουμε αναφερθεί στον βασιλιά των Τυρρηνών τον μυθικό Έλυμο και πιθανολογούσαμε τον Αιανό τον γιό του και διάδοχο του σαν ένα ακόμη βασιλιά της Τυρρηνίας για τον οποίο επίσης αναφέραμε την μεταφορά της πρωτεύουσας στην Αιανής που δημιούργησε.
Καμιά πληροφορία δεν έχουν για την διάρκεια των Σκοτεινών αιώνων.
Η πληροφορίες πια για το Βασίλειο της Ελίμειας με το οποίο φαίνεται να είχε σχέση η δυναστεία των Αχεμενιδων που την διοικούσε 8ο προς τον 7ο αιώνα και για την Ελίμεια στο τελος του 5ου αιώνα εως την αρχή του 5ου αιώνα π.Χ. στην κλασσική εποχή που αρχίζει
-Κλασική Εποχή της αρχαιότητος
Κλασική Εποχή ονομάζουμε την περίοδο της αρχαίας ελληνικής ιστορίας που αρχίζει με την ίδρυση της Συμμαχίας της Δήλου (478 π.Χ.) μετά το τέλος των Περσικών Πολέμων (479 π.Χ.) και τελειώνει με το θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου (323 π.Χ.).
Η Κλασική Εποχή καταλαμβάνει δηλαδή το μεγαλύτερο μέρος του 5ου και του 4ου αιώνα π.Χ. Οι ιστορικοί ονόμασαν την εποχή αυτή κλασική, γιατί ο πολιτισμός που αναπτύχθηκε τότε έχει ποικιλία και δημιουργική δύναμη
Σε αυτή την περίοδο στην περιοχή της Δυτικής Μακεδονίας ή Άνω Μακεδονίας υπήρχαν αρκετά βασίλεια ( Ορεστίδα, Λυγκιστήδα , Εορδαια, Πελαγονία και βέβαια η Ελιμεια)
Βασιλείς της Ελίμειας ήταν οι :
Αρριδαίος (γεννημένος πριν από το 513 π.Χ.)
Δέρδας Α’ (505–435)
Σίρρας (437–390)
Δέρδας Β’ (385–360)
Δέρδας Γ’ (360–355), που ηταν ο τελευταίος βασιλιάς της Ελιμιώτιδας μια και το βασίλειο αυτό έπαψε να υπάρχει και ενσωματώθηκε στην μεγάλη Μακεδονία του βασιλιά Φιλίππου του Β’ του οποίου η μητέρα ήταν από την Ελίμεια
Το κράτος της Ελίμειας διοικούνταν από βασιλείς που προαναφερόμενοι και τους μνημονεύουν ο Ηρόδοτος, ο Θουκυδίδης και ο Ξενοφώντας
Αρριδαίος ήταν σύγχρονος του Αλεξάνδρου Α’ των Αιγών και αδερφός του για κάποιους άλλους και γυναικάδελφος,
ο ,Σίρρας που για κάποιους αμφισβητείται η παρουσία στον θρόνο της Ελ;iμειας και ήταν ο πατέρας της Ευρυδίκης της μητέρας του ΦΙΛΙΠΠΟΥ
τρεις βασιλείς με το όνομα Δέρδας,
Την εποχή του Φιλίππου Β΄ οι περιοχές της Άνω Μακεδονίας ενσωματώθηκαν στο ενιαίο Μακεδονικό βασίλειο.
1. Αρριδαίος
Στην προηγούμενη δημοσίευση αναφερθήκαμε ήδη στον πρώτο γνωστό βασιλιά της Ελιμειας της κλασσικής περιόδου της αρχαιότητος τον Αρριδαίο και την σχέση του με την δυναστεία των Αχειμενιδων από την οποία εκπορεύτηκαν πολλοί βασιλείς της Μακεδονίας ,
Να επαναλάβουμε ότι από πολλούς θεωρείται ότι ήταν ο ιδρυτής της βασιλικής δυναστείας της Ελιμειας στους κλασσικούς χρόνους και οτι ο Αρριδαίος ήταν γιος του βασιλέως των Μακεδόνων Αμύντα του Α’ και αδελφός του. ιδιαίτερα, γνωστού από την δράση του στους Περσικούς πολέμους, Αλεξάνδρου Α΄ του Φιλέλληνος ειχε γεννηθεί πριν από το 513 π,Χ,και η διοίκηση της Ελιμιωτιδος του ειχε ανατεθεί είτε από τον πατέρα του Αμύντα τον Α’ που ήταν βασιλιάς της Μακεδονίας είτε από τον διάδοχο του Αλέξανδρο τον Α που ήταν αδερφός του
2. Δέρδας Α'(περ. 505 – 435)
Ήταν παιδί του Αρριδαίου, ο πρώτος ηγεμών των Ελιμιωτών και πιθανόν, ιδρυτής της δυναστείας της περιοχής( έχουμε και σχετική αναφορά από τον Θουκυδίδη).
Ο Δέρδας θα εμπλακεί,μάλιστα, κάποια στιγμή, στη διαμάχη Φιλίππου του Β’ και Πέρδικα του Β’ στηρίζοντας τον Φίλιππο .
Ο πρώτος ιστορικός Δέρδας έζησε και δραστηριοποιήθηκε την εποχή του Περδίκκα Β’ (454-413 π.Χ.).
Ο Δέρδας ήταν γιος του Αρριδαίου, ενός Ελιμιώτη, και μπορεί να είχε στενούς δεσμούς με τη βασιλική οικογένεια της Μακεδονίας.
Υποστήριξε (μαζί με τους Αθηναίους) έναν Μακεδόνα υποκριτή, τον Φίλιππο, που ήταν αδερφός του Αλέξανδρου Α’.
Αυτή η κίνηση ανάγκασε τον Περδίκκα να συμμαχήσει με τη Σπάρτη μέχρι το 431 π.Χ., όταν έγινε νέα συμμαχία μεταξύ του Περδίκκα και της Αθήνας, οι οποίοι τώρα μαζί έριξαν έξω Φίλιππος και Δέρδας (Θουκ. 1.57, 59). Το 422 π.Χ., ο Δέρδας είχε ξανά έρθει στην εξουσία, όταν υπέγραψε συμφωνία μεταξύ Μακεδονίας και Αθήνας (IG I(2), 71.86).
Ο Θουκυδίδης (1.59.2) αναφέρει ότι ο Δέρδας είχε αδέρφια, αν και ποτέ δεν αναφέρει πόσα.
Ένας Παυσανίας αναφέρεται αργότερα ως αδελφός (Θουκ. 1.61.4), αν και ο σχολιαστής σε αυτό το απόσπασμα ισχυρίζεται ότι ο Παυσανίας είναι γιος του Δέρδα.
Ο Αριστοτέλης (Πολ. 5.1311β) εμπλέκει έναν Δέρδα στη δολοφονία του Αμύντα το 390 π.Χ. «του μικρού» (ὁ μικρός), άγνωστο κατά τα άλλα μέλος της Μακεδονικής βασιλικής οικογένειας.
3.Παυσανίας Σίρρας ΄ή Σιρας
Ο Σίρρας ) ήταν ηγεμόνας της Ελυμίας στα τέλη του 5ου και στις αρχές του 4ου αιώνα π.Χ., ,άλλοι ιστορικοί θεωρούν ότι υπήρξε πρίγκιπας-αντιβασιλέας, ά πιθανόν και συν-βασιλιάς της Λυγκεστίδας από περίπου το 423 έως το 393 π.Χ. που βρισκόταν ως γνωστόν στην περιοχή της σημερινής Φλώρινας ,ανάμεσα στα βασίλεια της Εορδαίας και της Πελαγονιας που μέρος σήμερα βρίσκεται στην πρώην Γιουγκοσλαβία.
Γεννήθηκε τον 5ος αιώνας π.Χ και πέθανε τον 4ος αιώνας π.Χ
Ο Αρχέλαος , βασιλιάς της Μακεδονίας , πήγε σε πόλεμο με τον Σίρα και με τον Αραβαίο, τον βασιλιά της Λυγκεστίδας. Τελικά, ο Αρχέλαος έκανε συνθήκη ειρήνης με τη Λυγκέστη και την Ελυμαία και έδωσε στον Σίρα τη μεγάλη του κόρη για σύζυγο.
Έκανε 2 παιδιά την Ευρυδίκη Α’ Μακεδόνας και τον Δέρδα που το διαδέχθηκε μετά τον θάνατο του και πήρε τον τίτλο Δερδάς ο Β’
Η Ευρυδίκη το 390 π.Χ. παντρεύτηκε τον Μακεδόνα βασιλιά Αμύντα Γ’ και έγινε μητέρα των βασιλιάδων Αλέξανδρου Β’ , Περδίκκας Γ’ και Φίλιππος Β’ του οποιου γιος ηταν ο Μεγας Αλέξανδρος .
4. Δέρδας ο Β (περ. 385-360)
ΤΙ ΗΤΑΝ
– Πληροφορίες για γονείς και οικογένεια
Ο Δέρδας Β’ που στο διάστημα 385 εως το 360 π.Χ. υπηρξε βασιλιας της Ελιμειας ηταν γιος του Σίρρα και Εγγονός του Δερδα του Αου.
Υπάρχει και άλλη άποψη των ιστορικών για τον Δέρδα Β΄ ότι ήταν γιος
Δέρδα Α΄ τον οποίο είχε διαδεχθεί .
Θα παντρευτεί την κόρη του βασιλιά της Μακεδονίας Αρχέλαου του Α’ και μαζι της θα κάνει 3 παιδιά .
Δυο γιους, τον Δέρδα και τον Μαχάτα και μια κόρη, την Φίλα, την οποία θα πάρει (σύμφωνα με τις νεώτερες απόψεις των ιστορικών) ως πρώτη σύζυγο ο Φίλιππος Β΄ (και όχι την Ιλλυρίδα Αυδάτα, η οποία θεωρείται πλέον ως η δεύτερη κατά σειράν σύζυγός του).
—Ιστορικές αναφορές
Υπήρξε συμπολεμιστής του Αμύντα Β’ κατά της Ολύνθου.
* Συμμάχησε με τους Λακεδαιμόνιους στην εκστρατεία τους κατά της Ολύνθου.(382 / 381) .
Ο Ξενοφών αναφέρει πως με το ιππικό του βοήθησε τον Λακεδαιμόνιο αρχηγό Τελευταίο σε μία μάχη κάτω από τα τείχη της Ολύνθου και νίκησε το αθηναϊκό ιππικό στη σύγκρουση της Απολλωνία .
΄Ονταςαν σύμμαχος των Λακεδαιμονίων στον πόλεμο εναντίον της Ολύνθου και τους πρόσφερε με το ιππικό του πολύ σημαντικές υπηρεσίες.
Ιδού πως περιγραφεί ο Ξενοφών σε μετάφραση του αρχαίου κειμένου την παρουσία του Δέρδα στην μάχη
ΞΕΝΟΦΩΝ Ἑλληνικά (5.2.20-5.2.43)
<<[5.2.37] Αυτά τα γεγονότα κέντρισαν τον ζήλο των Λακεδαιμονίων για τη συμπλήρωση του εκστρατευτικού σώματος εναντίον της Ολύνθου: διόρισαν αρμοστή τον Τελευταία, στέλνοντας μαζί του όλη τη δύναμη που τους αναλογούσε στους δέκα χιλιάδες άνδρες, και μήνυσαν στις σύμμαχες πόλεις να τον ακολουθήσουν σύμφωνα με την απόφαση των συμμάχων. Όλοι προθυμοποιήθηκαν να μπουν στις προσταγές του Τελευτία, γιατί ήταν γνωστό ότι ήξερε ν᾽ αναγνωρίζει τις υπηρεσίες που του προσφέρονται. Οι Θηβαίοι μάλιστα, επειδή ήταν αδελφός του Αγησιλάου, του ᾽στειλαν πρόθυμα και οπλίτες και ιππικό. [5.2.38] Εκείνος προχωρούσε χωρίς πολλή βιασύνη, φροντίζοντας να μη βλάπτει φιλικές πόλεις στην πορεία του και να συγκεντρώνει όσο γινόταν μεγαλύτερη δύναμη.
Έστειλε ειδοποίηση στον Αμύντα, ζητώντας του να προσλάβει μισθοφόρους και να χρηματοδοτήσει τους γειτονικούς του βασιλιάδες για να τους έχει συμμάχους, αν ήθελε να πάρει πίσω την επικράτειά του. Μήνυσε και στον Δέρδα —ηγεμόνα της Ελιμίας— ότι οι Ολύνθιοι, έχοντας υποτάξει το μεγαλύτερο μέρος της Μακεδονίας, δεν θ᾽ άφηναν ούτε το υπόλοιπο αν δεν βρισκόταν κάποιος να βάλει φραγμό στην αυθάδειά τους
. [5.2.39] Χάρη σ᾽ αυτή την τακτική, έφτασε στο έδαφος των συμμάχων της Λακεδαίμονος με πάρα πολύ στρατό, πήγε στην Ποτίδαια ν᾽ αναδιοργανώσει τις δυνάμεις του κι αποκεί ξεκίνησε για το εχθρικό έδαφος.
Στην προέλασή του προς την Όλυνθο δεν πέρασε τα εδάφη της από φωτιά κι από σίδερο, πιστεύοντας ότι τέτοιες καταστροφές θα εμπόδιζαν και την προέλαση και την αποχώρησή του· όταν θ᾽ απομακρυνόταν από την πόλη, τότε θα ᾽ταν η στιγμή να κόψει τα δέντρα έτσι που να γίνουν εμπόδια σ᾽ όποιον τον ακολουθούσε. [5.2.40] Σαν έφτασε ν᾽ απέχει από την πόλη λιγότερο από δέκα στάδια, έκανε στάση, κρατώντας ο ίδιος το αριστερό τμήμα —γιατί έτσι θα είχε τη δυνατότητα να βαδίζει προς τις πύλες απ᾽ όπου έβγαιναν οι εχθροί—, ενώ η υπόλοιπη φάλαγγα των συμμάχων αναπτυσσόταν προς τα δεξιά. Από το ιππικό τοποθέτησε στο δεξιό τούς Λάκωνες, τους Θηβαίους κι όσους Μακεδόνες είχε μαζί του, ενώ κοντά του είχε τον Δέρδα και το ιππικό του —κάπου τετρακόσιους— και επειδή εκτιμούσε πολύ αυτό το ιππικό, αλλά και για να κολακέψει τον Δέρδα και να τον κάνει να πολεμήσει με περισσότερη διάθεση.
[5.2.41] Όταν ήρθαν οι εχθροί και παρατάχθηκαν αντίκρυ τους μπροστά στα τείχη, το ιππικό τους πύκνωσε τις τάξεις του κι έκανε επίθεση στους Λάκωνες και τους Βοιωτούς. Έριξαν από τ᾽ άλογό του τον Πολύχαρμο, τον Λακεδαιμόνιο ίππαρχο, τον κατα πλήγωσαν καθώς ήταν πεσμένος, σκότωσαν άλλους και τελικά έτρεψαν σε φυγή το ιππικό του δεξιού κέρατος. Μόλις το ιππικό το ᾽βαλε στα πόδια, υποχώρησε και το κοντινό του πεζικό και λίγο έλειψε να νικηθεί όλο το στράτευμα
· τότε όμως ο Δέρδας με τους ιππείς του έκανε επέλαση καταπάνω στις πύλες της Ολύνθου, ενώ ο Τελευτίας προχωρούσε κι αυτός με τους άνδρες του σε παράταξη μάχης. [5.2.42] Βλέποντας αυτά, το ιππικό των Ολυνθίων φοβήθηκε μην αποκοπεί από τις πύλες· έκανε λοιπόν μεταβολή και γύρισε πίσω πολύ βιαστικά. Τότε ο Δέρδας σκότωσε πολλούς ιππείς καθώς περνούσαν μπροστά του, κι αποτραβήχτηκε και το πεζικό των Ολυνθίων μέσα στην πόλη· από τούτους ωστόσο δεν σκοτώθηκαν πολλοί, γιατί βρίσκονταν κοντά στα τείχη.
[5.2.43] Μετά τη νίκη του αυτή κι αφού στήθηκε τρόπαιο, ο Τελευτίας έφυγε, κόβοντας βέβαια τα δέντρα. Με το τέλος της καλοκαιρινής τούτης εκστρατείας απέλυσε και το μακεδονικό στράτευμα και τις δυνάμεις του Δέρδα. Πολλές φορές όμως έκαναν κι οι Ολύνθιοι επιδρομές στις πόλεις που είχαν συμμαχήσει με τους Λακεδαιμονίους, λεηλατώντας και σκοτώνοντας κόσμο.
–Νομίσματα στην εποχή του Δέρδα του Δ΄’
Η νομισματοκοπία του Δέρδα έχει μελετηθεί από την Κατερίνη Λιάμπη («The Coinage of King Derdas and the history of the Elimiote Dynasty», στο Essays Hersh, σελ. 5-11). που γραφει
<<Προφανώς δεν έχουν βρεθεί μπρούτζοι του Δέρδα στις εκτεταμένες ανασκαφές στην Αιανή (ή στην Αιανή) που συνεχίζονται από το 1983. Άρα ίσως η πρωτεύουσα του Ελιμιώτη να μην ήταν η έδρα του Δέρδα ΙΙ και σίγουρα ούτε η τοποθεσία κοπής των νομισμάτων του. >>
Για αυτόν τον συλλέκτη, η στενή ομοιότητα αυτών των πολύ ενδιαφέροντων και σπάνιων νομισμάτων με τα θεσσαλικά τεύχη, ιδιαίτερα τη Σκότουσα, που βρίσκεται στη νότια Θεσσαλία, σήμαινε πολύ περισσότερα από το γεγονός ότι ένας πλανόδιος μάστορας μπορεί να συμμετείχε στην κοπή τους
. Η συλλογή τους δεν φαινόταν ποτέ διαφορετική από τη συλλογή θεσσαλικών νομισμάτων. Ίσως κάποια μέρα ο κοινός παρονομαστής της Σκότουσας, του Φιλώτα και του Δέρδα να φανεί σε μια νέα έκδοση.
Η δική μας διαπίστωση από μελετά κάποιων νομισμάτων που βρήκαμε στην βιβλιογραφία
Στην εποχή του Δέρδα του Β’ ανήκουν όλα τα νομίσματα που έχουν βρεθεί μέχρι στιγμής.
Μελετώντας κάποια από αυτά είδαμε οτι ανήκουν στον Δερδα οποί αναφέρεται και το όνομα του
–Βασιλιάς της Ελίμειας
Δέρδας ο Β’
–Χρονολογούνται
380 π.Χ..
–Παραστάσεις
1. Ιππίας που φορά πέτασο και χλαμύδα και τι δεξί του χέρι είναι στο λαιμό του αλόγου
2 /Αιχμή δόρατος και ρόπαλο
3, Άλογα. σε διάφορες κινήσεις σε κάποιος κινήσεις δείχνουν ότι χορεύουν
4 Κεφάλι του νεανικού Ηρακλή προς τα δεξιά, φορώντας κόμμωση από δέρμα λιονταριού.
5, Κεφαλή του Απόλλωνα
— Προέλευση νομισμάτων
Σε κάποια από αυτά τα νομίσματα αναγράφεται το όνομα του βασιλιά Δερδα προσδιορίζονται με αυτό τον τρόπο την προέλευση των νομισμάτων και συνήθως η αναγραφή γίνεται στην πίσω πλευρά του νομίσματος
.
5. Δέρδας ο Γ’ (περ.360-355 π.Χ.) .
Ο Δέρδας Γ’ της Ελίμειας ήταν βασιλιάς της Ελίμειας στην Άνω Μακεδονία το 360–355 π. Χ. Πιθανότατα ήταν γιος του Δέρδα Β΄.
Είχε έναν αδελφό, τον Μαχάτα και μια αδερφή, τη Φίλα, η οποία ήταν η πρώτη γυναίκα που παντρεύτηκε ο Φίλιππος Β’ της Μακεδονίας.
Ο Δέρδας Γ΄ ήταν ο τελευταίος βασιλιάς της γιατι στην εποχή του, ο βασιλιάς της Μακεδονίας Φίλιππος Β’* επέκτεινε την εξουσία του και στην Ελίμεια χωρίς πόλεμο, αλλά σαν αποτέλεσμα του γάμου του με την αδερφή Ο ίδιος, Ο Φιλιππος Β’ εξάλλου, είχε Ελιμειωτική καταγωγή μια και η μητέρα του Ευρυδίκη ήταν κόρη του βασιλιά της Ελίμειας Σίρρα.
Ο Φίλιππος επιδίωξε την συμμαχία και πιστευτέ εικάζεται ότι στράφηκε στον ηγεμονικό οίκο των Ελιμιωτών γιατί ο βασιλικός οίκος της Μακεδονίας είχε συγγενικούς δεσμούς.
Οι Ελιμιώτες, πιστεύται ότι ήταν ένα Μακεδονικό φύλο με απώτερη καταγωγή από την Ήπειρο, και ήσαν γνωστοί για το περίφημο βαρύ ιππικό τους και την γενναιότητα τους.
Αν και δεν είναι απόλυτα ξεκαθαρισμένο, η πλειονότητα των Ιστορικών σήμερα υποστηρίζει ότι ο (πρώτος) γάμος του ήταν με την Φίλα (=Φιλία), αδελφή ή θυγατέρα του ηγεμόνα των Ελιμιωτών Δέρδα Β΄ προϊόν της συμμαχίας που συνάφθηκε τότε με τους Ελιμιώτες. Η Φίλα απεβίωσε άτεκνη, άγνωστο πότε.
Ο Δέρδας αργότερα, ήταν ευγενής στην αυλή του Φιλίππου Β’, όταν πια η Ελίμεια ειχε ενσωματωθεί, οριστικά, στο Μακεδονικό Βασίλειο.
Ο Δέρδας ο Γ’, που μπορεί να συνόδευε τον Αλέξανδρο Γ’ της Μακεδονίας στην Ανατολή (Curt. 7.6.12),