Άρδασα ή Αρδασόπολη ή αρχαιαι Δρίλαι ή Δορυλαίου ή Τυρόλιον ή Τυρολία ,Περιοχής Μεσοχαλδίας ή Τorul Gumuschane
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Η Άρδασσα ήταν μια περιοχή διάσημη για τα ορυχεία και τα δάση του και επειδή είχε απότομους και αδιάβατους βράχους, για τον λόγο αυτό μέχρι τις αρχές του 20 ου αιώνα την χρησιμοποιούσαν για καταφύγιο οι ληστές που επιβουλευόταν την ζωή και την περιουσία των κάτοικων στην γύρω περιοχή ,
Μερικές δεκαετίες πριν από το ξεριζωμό ήταν μια μικρή κωμόπολη είχε αρκετά καταστήματα και ξενοδοχεία
ΠΟΥ ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ
Η Άρδασσα ταυτίζεται με τη αρχαία πόλη Δορύλαιον, από όπου προέρχεται και η σημερινή της ονομασία Τορούλ.
Η πόλη είναι χτισμένη στις όχθες του Άνω Χαρσιώτη ή Κάνη ποταμού. , Β.Δ. της Αργυρούπολης από την οποία απέχει 15-20 χλμ. Και 82 χλμ από την Τραπεζούντα .Από την Κερασούντα απέχει 91 χλμ και το Ερζερούμ 223 χλμ .
Η Άρδασα της Αργυρούπολης βρίσκεται στον αυτοκινητόδρομο Τραπεζούντας – Αργυρούπολης – Παυμπούρτ – Ερζερούμ
Η επαρχία βρίσκεται στις παρυφές του ποταμού Harşit και στον διαμετακομιστικό δρόμο Τραπεζούντιος – Ερζερουμ Ο σημερινός οικισμός βρίσκεται σε υψόμετρο 950 μέτρα
Η ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ
– Οικισμός : ‘Αρδασσα
Ο αρχαίος οικισμός των Δρίλων ή Δορυλαίου
– Περιοχή : Χαλδία /Αργυρούπολη
Χαλδία ονομαζόταν παλιότερα η επαρχία του μεσόγειου Πόντου με κέντρο την πόλη της Αργυρούπολης, που αντιστοιχεί στη σημερινή διοικητική περιοχή της Gümüşhane, στη Β.Α.Τουρκία. Ήταν εστία και πηγή του Ελληνισμού στην περιοχή του Πόντου. Είναι περιοχή ορεινή και δυσπρόσιτη με αρχαία ιστορία
– Διαμέρισμα περιοχής : Μεσοχαλδία. Central Khaldiya
“Μεσοχάλδιο : το Βυζαντινό όνομα της περιοχής που καταλαμβάνει το υψίπεδο νότια της Τραπεζούντας, στις παρυφές του όρους Κουλάτ Ντάγ. Το υψίπεδο ονομαζόταν επίσης Μεσοχαλδία. Σ’ αυτό βρίσκονταν τα χωριά Κρώμνη, Σταυρίν, Ίμερα, Τσιμερά καθώς και τα άλλα χωριά του Δορυλαίου (Αρδάσσης ) . Τυρόλιον και Τυρολία κατά τους λογίους, τούρκικη ονομασία της Μεσοχαλδίας ως χώρας των αρχαίων Δρίλων.
Οι κυριότεροι οικισμοί της Μεσοχαλδίας :
1. Κιουρτούν – Κουρδουνίου
2. Ποτάμιον Τζίζερες ή Τζίτερες ή Αμπρικάντων
3. Τσίτες ή Τσίτης
4. Χαβιαίννης
5 Δερραίνης6. Νιβαίνης
7. Ιμέρας
8. Κρώμνης
9.Σταυρίου
10.Μουζένης
11. Δεμιρτσήκιοην
12. Ζύγαννας
13. Λωρίων και Ρυακίου
– Περιοχή Αρδάσσης
Περιοχή Αρδασσης του σημερινου Τορούλ, αποτελούνταν το 1922 από 182 χωρία Χριστιανικά και Τούρκικα τα κυριότερα από αυτά ΗΤΑΝ
Άρδασα, Άντισα, Αυλιανά, Βαρατόν, Μπάρταντον, Γιαρατζάντων, Διπόταμος, Καγκελίνα, Καρέλ, Κορκότας, Κωδώνα, Λαπάδιον, Μάρτιν, Μαυρένα, Μεσοχόρ, Μουρτάζι, Παληχόρ, Παχτσοπόν, Πιβέρα, Ρακ (Ριάκι). Σαρπίσκα, Τσακ, Τσαρούχωνος, Τσιμπρίκα, Τσίτι Μεγάλο, Τσίτι Μικρό, Χαβιάνα.
Έδρα της περιοχής Άρδασα ή Αρδασόπολη
ΤΟ ΌΝΟΜΑ
– Αρχαίαι Δρίλαι ή Δορυλαίο
Το 350 μ.Χ. σε Τουρκικά αρχεία εμφανίζεται ως Δρίλαι ή Δορυλαίο
–Άρδασα ή Αρδασόπολη
1515 &1925 μ.Χ.
Αράδιασα εμφανίζεται στα ίδια αρχεία το 1515 μ.Χ. ενδεχόμενα να είναι συνέχεια της Βυζαντινής ονομασίας αλλά με το ίδιο όνομα εμφανιζσται και το 1925 2 χρονιά μετά την ανταλλαγή αναφέροντας Μερικώς ελληνορθόδοξος οικισμός στις αρχές του 20ού αιώνα. που σημαίνει συνυπήρχαν Χριστιανοί και Μουσουλμάνοι στο χωριό
– Η Άρδασσα του Ριζαίου
Σε παλιότερη δημοσίευση παρουσιάσαμε με το ίδιο όνομα την πόλη Άρδασσα που βρισκόταν κοντά στην Αθήνα του Πόντου και το Ριζαίον
Γράψαμε τότε για το όνομα αυτό :
ΑΡΔΑΣΣΑ &-ARDESEN
Το όνομα Άρδασσα έχει Ελληνική προέλευση ,αντίστοιχο όνομα οικισμού υπάρχει και στην Χαλδία του Πόντου κοντά στην Αργυρούπολη ,εκεί η Άρδασσα έχει μετατραπεί σε Τορούλ ή Torul που παραπέμπει στο παλιότερο όνομα της που ήταν το ο Δορυλαίον , λεγόταν και Αρδασόπολη
Το όνομα Δορυλαίον προερχόταν από τον μυθικό Δορύλαιο, απόγονο του ημίθεου Ηρακλή. Και ιδρύθηκε, καθώς φαίνεται, από Φρύγες το 1000 π.Χ.,
Προφανώς η απόδοση των 2 ονομάτων έχει να κάνει με την Ελληνική μυθολογία τον απόγονο του Ηρακλή να σημειώσουμε δε ότι το όνομα το συναντήσαμε κςαι σε πόλη Δορυλαιον που ήταν πρωτεύουσα του Ελλησποντικης Φρυγίας της εποχή που έγινε η μάχη στον Γραννικο ποταμό το 333μ.Χ. >>
–Τorul
1515 μ.Χ.
Τορούλ, που σχετίζεται με το όνομα των Δριλαίων (Οθωμανική παραφθορά ) που αναφέρει ο Ξενοφών, είναι το όνομα της περιοχής και του ποταμού
– Τυρόλιον ή Τυρολία ,Περιοχής Μεσοχαλδίας )
(Οθωμανική παραφθορά της ονομασίας Δρλαί )
– Άρδασσα
Ο οικισμός, που ήταν το κέντρο της περιοχής, ήταν γνωστός ως Άρδασα μέχρι τα μέσα του 20ου αιώνα..
– Τorul Gumuschane
Είναι η σημερινή ονομασία και έχει την ρίζα της στο αρχαίο Δορύλειον
ΈΛΛΗΝΙΚΟΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ 1922
– Πληθυσμός το 1583
Το 1583 ο πληθυσμός του οικισμού ήταν : 52 χριστιανικά νοικοκυριά και 7 μόνον οικογένειες μουσουλμάνων
– Πληθυσμός το 1881- 1882
Στα τέλη του 19ου αιώνα, Τούρκοι ιστορικοί κατέγραψαν ότι το κέντρο του οικισμού της Άρδασσας ότι Τούρκοι και Έλληνες ζούσαν σχεδόν σε ίσες αναλογίες Σύμφωνα με ταξιδιώτες του 19ου αιώνα, περίπου 1000 άνθρωποι ζουν σε 200 νοικοκυριά στο κέντρο της περιοχής που ήταν η Άρδασσα, δεν υπήρχε Αρμενικός πληθυσμός.
Ο πληθυσμός της περιοχής το 1881/1882 ήταν 36137 άτομα, από τους οποίους οι 19.458 ήταν Μουσουλμάνοι και 16.679 ήταν Έλληνες)
Και υπήρχαν σε 94 χωριά, συμπεριλαμβανομένης της υποπεριοχής Körtin (Kurtün).
– Πληθυσμός το 1914.
Μέχρι το 1914, ο πληθυσμός της συνοικίας είχε αυξηθεί σημαντικά και ο πληθυσμός ήταν 60257, μεταξύ των οποίων 29686 μουσουλμάνοι, 30457 Έλληνες και 24 Αρμένιοι
– Πληθυσμός το 1927
Το 1927 υπήρχαν 17.823 κάτοικοι στην πόλη και 28.400 στα χωριά
Το 1903 υπήρχαν στην πόλη κυβερνητικά σπίτια,
ΙΣΤΟΡΙΑ
– 400 π.X.
Το έγγραφο στο οποίο ο Τορούλ και τα περίχωρα του αναφέρονται για πρώτη φορά σε ιστορικές πηγές χρονολογείται από τον 4ο αιώνα π.Χ.
Είναι στο έργο του Ξενοφώντα Ανάβασις
Ο Ξενοφών αναφέρει ότι μια φυλή πολεμιστών ονόματι Δρίλιοι , ένας από τους λαούς των Κολχίδας , ζούσε στην περιοχή Torul-Tonya και ότι αυτή η φυλή ήταν ο σκληρός εχθρός των Ελλήνων αποίκων.
–130 μ.Χ.,
Το 130 μ.Χ., ο Κυβερνήτης της Καππαδοκίας της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας Αρριανός ήρθε στην περιοχή της Μαύρης Θάλασσας και ετοίμασε μια αναφορά για την περιοχή στον αυτοκράτορα Αδριανό. Στην έκθεσή του, ο Αρριανός ανέφερε επίσης τη φυλή Δρίλιοι στην περιοχή της Άρδασσας και δήλωσε ότι η φυλή Dril ήταν η ίδια με τις άλλες κοινότητες Λαζων κ.α που ζούσαν στην περιοχή.
Το όνομα της συνοικίας Τορούλ (Ντορίλα) πιθανότατα σχετίζεται με τους Λαζούς.
–1404 m.X.
Όταν ο Παπικός απεσταλμένος Ruy González de Clavijo ήρθε στην περιοχή το 1404, δήλωσε ότι ο Torul ήταν υπό τον έλεγχο της οικογένειας Kabasitas. Αυτή η οικογένεια, που κατοικούσε στο Κάστρο Τορούλ, είχε πάρει υπό τον έλεγχό της ένα μέρος της κοιλάδας Ζιγάνα κατά τη Βυζαντινή Περίοδο.
–1481
Κατά την εκστρατεία που οργάνωσαν οι οθωμανικές δυνάμεις για να πάρουν τον έλεγχο της κοιλάδας Ζιγάνα, η οικογένεια Kabasitas εγκατέλειψε το κάστρο και έτσι το κάστρο και η πόλη πέρασαν υπό Οθωμανική κυριαρχία το 1481.[5]
Ενώ το Τορούλ ήταν ένας δήμος συνδεδεμένος με το σαντζάκι της Τραπεζούντας μετά την οθωμανική κυριαρχία, πιστεύεται ότι το κέντρο της πόλης ήταν ο οικισμός “Άρδασα” τον 15ο και τον 16ο αιώνα.
– 15ου αιώνα,
Στα τέλη του 15ου αιώνα, ενώ η πόλη Τορούλ είχε 28 χωριά και 3 οικισμούς, εκτιμάται ότι ζούσαν 1100 άτομα σε 211 νοικοκυριά, μεταξύ των οποίων 1 μουσουλμάνος και 210 μη μουσουλμάνοι.
Τα επόμενα χρόνια, λόγω της ευρείας χρήσης οικοδομικών και μεταλλευτικών δραστηριοτήτων, σημειώθηκαν μεταναστεύσεις τόσο μουσουλμάνων όσο και μη μουσουλμάνων στην υποπεριφέρεια.
– Τον 17ο αιώνα,
Το Gümüşhane, που ήταν το κέντρο του οικισμού, που ήταν ένα χωριό που ονομαζόταν Canca, έγινε συνοικία με τη συγχώνευση με το Torul.
– 19ου αιώνα,
Στα μέσα του 19ου αιώνα, εγκαταστάθηκε μια περιφέρεια στον οικισμό, ο οποίος χωρίστηκε από το Gümüşhane και άρχισε να θεωρείται ως μια ανεξάρτητη συνοικία συνδεδεμένη με το σαντζάκι Gümüşhane.
– 19ου αιώνα,
19ου αιώνα, 1909 μη μουσουλμάνοι μετανάστευσαν από την πόλη Τορούλ για διάφορους λόγους. Στη δεκαετία του 1860, κοινότητες που ονομάζονταν İstavri, οι οποίες μεταστράφηκαν από τον Χριστιανισμό στο Ισλάμ στα τέλη του 18ου αιώνα, αλλά αργότερα μεταστράφηκαν ξανά στον Χριστιανισμό, εμφανίστηκαν εντατικά στην πόλη Torul και αυτές οι κοινότητες που ασχολούνταν με την εξόρυξη μετανάστευσαν από το Torul στο Akdağmadene.
–Το 1876
, Υπήρχαν 49 χωριά της κομητείας Τορούλ. Επιπλέον, αυτή την ημερομηνία, ως υποπεριοχή στο Kürtün, συνδέθηκε με την πόλη Torul.
Το 1876, η δημοτική οργάνωση του Τορούλ ιδρύθηκε στην περιοχή Τορούλ εκείνη την εποχή, και ο πρώτος δήμαρχος ήταν ο Χουσεΐν Μπέης.
Ο οικισμός έδωσε κάποια μετανάστευση κατά τη διάρκεια του Οθωμανο-Ρωσικού πολέμου 1877-1878 (Πόλεμος 93).
Ο πληθυσμός της συνοικίας το 1881/1882 ήταν 36137 άτομα, ενώ ο ελληνικός πληθυσμός αποτελούσε σχεδόν το ήμισυ αυτού του πληθυσμού, δεν υπήρχε Αρμενικός πληθυσμός.
Σύμφωνα με ταξιδιώτες του 19ου αιώνα, όπως οι H.F.B Lynch και Deyrolle, περίπου 1000 άνθρωποι ζουν σε 200 νοικοκυριά στο κέντρο της περιοχής.
– 1903
Το 1903 υπήρχαν στην πόλη κυβερνητικά σπίτια, χώροι λατρείας όπως τζαμιά και εκκλησίες, γυμνάσιο, 18 πανδοχεία, 45 καταστήματα, 5 φούρνοι, 4 ξενοδοχεία και 10 καφενεία.
– 1914
Μέχρι το 1914, ο πληθυσμός της συνοικίας είχε αυξηθεί σημαντικά και ο πληθυσμός ήταν 60257, μεταξύ των οποίων 29686 μουσουλμάνοι, 30457 Έλληνες και 24 Αρμένιοι.
—1916
Κατά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο (Αύγουστος 1916), ο ρωσικός στρατός κατέλαβε την περιοχή. Ο οικισμός, ο οποίος καταστράφηκε κατά τη διάρκεια των συγκρούσεων κατά τη διάρκεια της ρωσικής κατοχής και της κατοχής, καταστράφηκε από την αποχώρηση των Ρώσων μετά τη Σοβιετική Επανάσταση του 1917 και η πόλη Τορούλ κάηκε από αρμενικές συμμορίες πριν φτάσουν Τούρκοι στρατιώτες.
ΘΡΗΣΚΕΙΑ
Υπήρχαν χώροι λατρείας τόσο για τους Μουσουλμάνους όσο και του Ελληνόφωνες όπως τζαμιά και εκκλησίες,
Υπήρξε έδρα επισκόπου που υπαγόταν στη μητρόπολη Νεοκαισάρειας.
-Εκκλησίες
Είχε δυο ναούς αφιερωμένους στη μνήμη :
1,Της Αγίας Σοφίας και της
2, Κοίμησης της Θεοτόκου
– Μοναστήρι της Παναγίας
Οι Τούρκοι το αποκαλούν Panaghia (Meryem Ana) Manastır Kilisesi –
) Η εκκλησία της Μονής Παναγίας (Εκκλησία της Παναγίας) βρίσκεται στην κοιλάδα του χωριού Büyükçit της περιοχής Torul της επαρχίας Gümüşhane. Είναι γνωστό ότι τρεις μοναχοί ίδρυσαν το μοναστήρι για πρώτη φορά μεταξύ 890 και 900. Ο ναός κτίστηκε την περίοδο των Κομνηνών της Τραπεζούντας
. Επισκευάστηκε δύο φορές
Ο Ιερός Ναός Μονής Παναγίας Βρίσκεται στην πλαγιά στην αριστερή πλευρά του ρέματος Çit, στην κοιλάδα Büyük Çit της περιοχής Torul. Διακρίνονται τα ερείπια της αυλής και της εκκλησίας που περιβάλλονται από ψηλούς τοίχους. Είναι ένας από τους 7 ναούς του Μητροπολίτη Χαλδίας.
Είναι γνωστό ότι τρεις μοναχοί ίδρυσαν την εκκλησία για πρώτη φορά μεταξύ 890-900.
Αργότερα επισκευάστηκε κατά την περίοδο των Κομνηνών της Τραπεζούντας και τον 19ο αιώνα.
Το εγκάρσιο κτήριο έχει τρεις κυκλικές αψίδες.
Ο τρούλος που καλύπτει τον κύριο χώρο είναι παρόμοιος με αυτόν της Αγίας Σοφίας της Τραπεζούντας.
ΑΡΜΕΝΙΚΕΣ ΕΚΚΛΗΣΙΕΣ
Καταγραψαμε και στην περιοχή αρκετές εκκλησίες των ομόδοξων Αρμενίων αναφέρουμε μερικές από αυτές :
ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΑΓΡΙΤ (Τορούλ)
Αυτή η αρμενική εκκλησία, που βρίσκεται στην περιοχή Küpçüler (Ağrit) του χωριού Cebeli της περιοχής Torul του Gümüşhane, χτίστηκε τον 19ο αιώνα. Ο ναός είναι ορθογώνιος σε κάτοψη και είναι φτιαγμένος από μπάζα. Μία από τις αψίδες του ναού, που έχει δύο αψίδες, καταστράφηκε και δεν σώζεται μέχρι σήμερα. Το επάνω κάλυμμά του είναι καμαροσκέπαστο και σε αντίθεση με άλλες εκκλησίες συμπληρώνεται με δεύτερο κάλυ
ΝΑΟΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ
Το κτήριο βρίσκεται στη συνοικία Meryemana του χωριού Yaylalı της συνοικίας Kürtün. Το κτίσμα, που έχει μονή αψίδα, μονόκλιτο, και χτίστηκε με κομψά πελεκημένες πέτρες, καλύπτεται με
τριγωνική απότομη στέγη. Ανατολικά της εκκλησίας, δίπλα στο κτήριο, υπάρχει κελάρι, στο οποίο προσεγγίζεται η αρχική αψίδα. Στη νότια πλευρά, σε απόσταση 5 μέτρων, βρίσκεται η βρύση της εκκλησίας, η οποία καταστράφηκε λόγω φυσικών συνθηκών. Σε αντίθεση με παρόμοιες εκκλησίες, η είσοδός του είναι από τα νότια.
ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΜΕΣΕΧΟΡ (Τορούλ)
Αυτή η εκκλησία στην περιοχή Mesehor του χωριού Harmancık στην περιοχή Torul του Gümüşhane είναι μια αρμενική εκκλησία και πιστεύεται ότι χτίστηκε το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα. Ο ναός έχει ορθογώνια κάτοψη και είναι φτιαγμένος από λεία πελεκητή πέτρα και μπάζα. Η είσοδος στη δυτική πρόσοψη είναι από πελεκητή πέτρα με στρογγυλή καμάρα και αέτωμα. Η κορυφή της εκκλησίας είναι καμαροσκέπαστη. Έφτασε μέχρι σήμερα σε ερειπωμένη κατάσταση. Αν και ίχνη τοιχογραφιών βρέθηκαν μόνο στο ερειπωμένο παρεκκλήσι κοντά στην εκκλησία, στην εκκλησία του Μεσεχόρ δεν συναντήθηκε καμία διακόσμηση.
ΠΑΙΔΕΙΑ
Δεν υπάρχουν πληροφορίες για την ύπαρξη σχολείου.
Το γεγονός όμως ύπαρξης των 2 εκκλησιών θεωρείται βέβαιο και η ύπαρξη Ελληνικού σχολείου
ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΕΣ
Ηταν ένα από τα μέρη του Πόντου με Ρωμέϊκο πληθυσμό. Είχε επίσης την τύχη να έχει αρκετούς λόγιους οι οποίοι συνέγραψαν στα περιοδικά της πρώτης περιόδου τις θύμισες τους.
Αβραμάντης Ιωάννης (Τσίτε)
Μελανοφρύδης Παντελής (Άδυσσα)
O Παντελής Μελανοφρύδης γεννήθηκε στις 22-Ιουλίου-1885 στην Άδυσσα της Αργυρούπολης του Πόντου , στην ενορία των Γαϊτανάντων, έναν οικισμό που τον ίδρυσαν οι πρόγονοί του ( Γαϊτανάντ) με τον αποικισμό τους στα 1680 . Το ιστορικό επίθετο του Γαϊτανίδης εξελλήνισε σε Μελανοφρύδης, Δάσκαλος, συγγραφέας, ερευνητής, λαογράφος, δήμαρχος Πτολεμαΐδας από την Άρδασσα (Άδυσσα 0 της Αργυρούπολης του Πόντου Έφυγε από την ζωή το1967
Θ. Θεοφύλακτος
Ήταν γιατρός Θ. Θεοφυ;άκτου, ο οποίος ενδιαφεροταν για την ανάπτυξη της Ελληνικής παιδείας στον Πόντο .
Ξ εκίνησε μαζί με τον Παντελή Μελανοφρύδη την προσπάθεια για την ίδρυση ελληνικού λυκείου στην Παναγία Γουμερά, που υλοποιήθηκε με διευθυντή κατά τα έτη 1913-14 τον Π. Μελανοφρύδη, ο οποίος δίδασκε κιόλας αρχαία ελληνικά και γαλλικά.
Κωνσταντίνος Λουκίτης
Ο Anthony Bryer αναφέρει ότι στις αρχές του 14ου αιώνα, ο Κωνσταντίνος Λουκίτης προίκισε σε κάθε έναν από τους συντρόφους του Αγίου Ευγενίου συγκεκριμένες γενέτειρες στη Χαλδία. Λουκίτες βράβευσαν τον Αγ. Ο Βαλεριανός ένας οικισμός κοντά στην Άρδασσα ως γενέτειρά του: Έδίσκη (Άδισα, ή Adise, τώρα Yildiz).
Πρωτονοτάριος Πρωτοβεστιάριος ποιητής λόγιος
Ο Κωνσταντίνος Λουκίτης (περ. 1280– 1340) ή Λυκίτης, ήταν Βυζαντινός λόγιος, μαθηματικός και αστρονόμος από την Κωνσταντινούπολη, και αργότερα αξιωματούχος της αυτοκρατορίας της Τραπεζούντας.
Ιστορικό
Ο πύργος του ναού της Αγίας Σοφίας στην Τραπεζούντα, όπου ο Λουκίτης διέμενε κατά τα τελευταία χρόνια της ζωής του
Αναφέρεται πως είχε καταγωγή από την Άρδασσα γενέτειρά του η Έδίσκη (Άδισα, ή Adise, τώρα Yildiz).
και πως ένας από τους δασκάλους του ήταν ο Θεόδωρος Υρτακηνός. Με την ολοκλήρωση των σπουδών του στην Κωνσταντινούπολη, εγκαταστάθηκε στην Τραπεζούντα όπου και απέκτησε φήμη και μεγάλη αναγνώριση ως μέλος της πνευματικής ελίτ της δυναστείας των Κομνηνώνκάτι που αντικατοπτρίζεται και από το γεγονός ότι στο ωροσκόπιο της Τραπεζούντας το όνομα του αναφέρθηκε μετά από αυτό του αυτοκράτορα,]όπου είχε απεκτήσει την εύνοια του Αλεξίου Β´ Μέγα Κομνηνού καθώς και τους τίτλους του πρωτονοτάριου και πρωτοβεστιάριου.
Είναι γνωστό πως διατηρούσε επικοινωνία με τους Ιωάννη Λαζαρόπουλο, Νικηφόρο Γρηγορά,ημαντικό όγκο αλληλογραφίας με τον Θεόδωρο Υρτακηνό καθώς και τον Γρηγόριο Χιονιάδη ο οποίος του κληροδότησε και μέρος της προσωπικής του βιβλιοθήκης και του οποίου θεωρείται ο διάδοχος ως προς τις επιστήμες.
Διέμενε στο μοναστήρι της Αγίας Σοφίας της Τραπεζούντας,[όπου και τάφηκε εκεί με τον θάνατο του περί το 1340.
Συγγραφικό έργο
Τα γνωστά γραπτά του έργα αποτελούνται από το Επιτάφιον εις τον εν βασιλεύσιν αοίδιμον εκείνον και τρισμακάριστον κύριον Αλέξιον τον Κομνηνόν που έγραψε για τον Αλέξιο Β’ Μέγα Κομνηνό μετά τον θάνατό του, καθώς και το Εγκώμιον εις τον άγιον μεγαλομάρτυρα του Χριστού Ευγένιον και τους συνάθλους αυτού Κανίδιον, Ουαλεριανόν και Ακύλαν, τους εν Τραπεζούντι μαρτυρήσαντας, ένα εγκώμιο για τον άγιο Ευγένιο όπου περιγράφεται και η πολιορκία της Τραπεζούντας το 1222 από τους Σελτζούκους
Τα έργα του εξέδωσε τον 19ο αιώνα ο Αθανάσιος Παπαδόπουλος Κεραμέας.[3]
ΥΠΟΔΟΜΕΣ
–Tο κάστρο της Άρδασσας ή Το κάστρο Zegan (Zigana)
Το Κάστρο Της Άρδασσας είναι ένα κάστρο που βρίσκεται στα ανατολικά της περιοχής της Άρδασσας της Αργυρούπολη του Πόντου/
Ένα κάστρο είναι χτισμένο στην πλευρά και βόρεια ομώνυμου ποταμού, που δεν είναι άλλος από τον Χαρσίωτη (Harşit )
όπως μαρτυρεί ο Clavijo κατά τη διάρκεια των ταξιδιών του στη Χαλδία στις 30 Απριλίου 1405
Σήμερα είναι ερειπωμένο, χτίστηκε ως πύργος που χρησιμοποιείται για επικοινωνία.
Το ύψος του κάστρου, του οποίου η πύλη βρίσκεται ανατολικά, είναι περίπου 200 μέτρα
Η τοιχοποιία, που είναι στο χρώμα του φυσικού βράχου, είναι κατασκευασμένη από μπάζα και λεία πέτρα. Η τοιχοποιία, το ύψος της οποίας κυμαίνεται μεταξύ 3 και 5 μέτρων, συνδυάστηκε με ασβεστοκονίαμα.
Υπαρχή βεράντα παρατήρησης που κατασκευάστηκε εδώ και λοιγα χρονιά γυάλινο .
Υπάρχει μια βεράντα παρατήρησης ύψους 240 μέτρων στο κάστρο. Μπορείτε να παρακολουθήσετε το ρεύμα Harşit, το κέντρο της πόλης και τα βουνά της περιοχής από τη βεράντα θέασης. Χτισμένη μεταξύ 2016-2018, η βεράντα[8] έχει πλάτος 90 τετραγωνικά μέτρα και μπορεί να χρησιμοποιηθεί από 50 άτομα ταυτόχρονα. Στο πεζούλι από το κοντάρι των 45 μέτρων ήταν κρεμασμένη τουρκική σημαία 10Χ15 μέτρων.] ιστορία Το Κάστρο Τορούλ χτίστηκε από τους Γενουάτες που ήρθαν στο Τορούλ από την Τραπεζούντα κατά τη διάρκεια της Τέταρτης Σταυροφορίας.
Υπάρχει μια πηγή που υποστηρίζει ότι το κάστρο ήταν η δομή γνωστή ως Κάστρο Zegan στην ιστορία. Το κάστρο Zegan (Zigana) ήταν η κατοικία του Cyril Cabasica, δούκα της Haldia στις αρχές του 1400. Σύμφωνα με άλλη πηγή, η οικογένεια των Γεωργιανών Kabazites, που ήταν ο δούκας της Haldia, χρησιμοποιούσε το Κάστρο Torul ως κατοικία και λάμβανε φόρο bac από τους Τούρκους που περνούσαν μπροστά από το κάστρο.
Σύμφωνα με την ίδια πηγή, οι Καμπαζίτες έκαναν συχνά ληστείες και συγκρούονταν με τους Chepni στην περιοχή.[13] Ο Σεΐχης Cüneyd προσπάθησε να καταλάβει το κάστρο, το οποίο χρησιμοποιούσαν Έλληνες ή Γεωργιανοί τα επόμενα χρόνια, αλλά δεν τα κατάφερε.[14] Ενώ οι Τούρκοι που ζούσαν στην περιοχή ενοχλούνταν από αυτή την κατάσταση, ο κυβερνήτης της Αμάσειας Βαγιαζήτ, ο Οθωμανός Σουλτάνος Β’. Με το διάταγμα του Μεχμέτ, διέταξε τον Ράκκα Σινάν Μπέη να «κατευθείαν προς το Τογρούλ» και ο Ράκκας Σινάν Μπέης κατέλαβε το κάστρο το 1479.[15][16] Το Κάστρο Τορούλ είναι το τελευταίο κατακτημένο μέρος στην περιοχή της Χαλδία.
–Η γέφυρα
Το 1901 χτίστηκε η γέφυρα της Άρδασσας. Η οποία σώζεται μέχρι σήμερα, από τον εκ Σάντας αρχιμάστορα Νικ. Δεμιρτζόγλου και η κώμη απέκτησε μεγαλύτερη προσβασιμότητα.
Κατά τον Παντελή Μελανοφρύδη το γεφύρι της Άρδασσας ταυτίζεται με „τη Τρίχας το γεφύρι“
„Ατού σην Αρδασσόπολιν / ση Τρίχας το γεφύριν
Χίλιοι μαστόροι έχτιζαν / και μύριοι μαθητάδες“
ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ
Στην Άρδασσα υπήρχαν 18 πανδοχεία, 45 καταστήματα, 5 φούρνοι, 4 ξενοδοχεία και 10 καφενεία. Οπού εργαζόταν αρκετος κόσμος
Το Τορούλ έχει μεγάλα και πλούσια δάση και η δασοκομία κατέχει σημαντική θέση στην οικονομική ζωή.
Η κτηνοτροφία, αν και πολύ πιο περιορισμένη, έχει επίσης σημαντική θέση στην οικονομία της περιοχής.
Δεδομένου ότι ένα σημαντικό μέρος της συνοικίας καλύπτεται από δάση, η κύρια βιοτεχνία των κατοίκων της περιοχής είναι η ξυλοκέντηση.
΄΄ΔΙΩΞΕΙΣ
Παρά τα αυστηρά λόγια των Μεγάλων Δυνάμεων προς την κυβέρνηση του Damat Ferit και τις τοπικές αρχές, η βία, οι λεηλασίες και οι δολοφονίες συνεχίστηκαν σε καθημερινή βάση: « Δεν υπήρξε απάντηση στις εκκλήσεις. Κάθε μέρα ακούγονται νέα από την απομακρυσμένη περιοχή ότι οι Έλληνες έχουν μετατραπεί σε πραγματικούς σκλάβους. Η συνοικία Torul [στην περιοχή του Gümüşhane], που μέχρι τότε ήταν σχετικά ήσυχη, μετατράπηκε σε μια ζωντανή κόλαση. Η περιουσία και η τιμή αυτών των δύστυχων Χριστιανών αφαιρέθηκε από αυτούς, αφήνοντας απλώς στεγνές και άδειες ζωές τις οποίες, όταν το επιθυμούσαν οι μπάντες, στερήθηκαν και αυτές» [3] .
«… λεηλάτησαν, σφαγιάστηκαν και κατέστρεψαν τα πάντα και όλα, αυτό ήταν ελληνικό»: Η εκδίωξη των Ελλήνων κατοίκων του Τορούλ Καζά το 1916
Η ΑΡΔΑΣΣΑ ΤΗΣ ΚΟΖΑΝΗΣ
Η Άρδασσα παλιό Σούλποβο είναι χωριό του Νομού Κοζάνης και έδρα ομώνυμης τοπικής κοινότητας του Δήμου Εορδαίας. Απέχει 6 χλμ. ΝΔ. της Πτολεμαΐδας, και 34 χλμ. Β.της Κοζάνης. Βρίσκεται στο δυτικό τμήμα της πεδιάδας της Εορδαίας, μόλις 2 χλμ. από τους πρόποδες τους Ασκίου Όρους σε υψόμετρο 630μ.
Μετά την ανταλλαγή πληθυσμών Ελλάδος – Τουρκίας το Σούλποβο κατοικήθηκε από Ελληνικούς προσφυγικούς πληθυσμούς του Πόντου, καταγόμενους από την περιοχή Δορύλλης (Τορούλ) Άρδασσας του Πόντου (Κορόνιξα, Άρδασσα, Ζιγανα, Κρώμνη, Κοδωνάντων κ.α.). Έτσι ο οικισμός μετονομάστηκε από Σούλποβο τιμητικά σε Άρδασσα
ΣΉΜΕΡΑ
Σήμερα,
Σήμερα, ο πληθυσμός της περιφέρειας Τορούλ, που περιλαμβάνει 2 δήμους (Altınpınar, Torul), σε 14 γειτονιές και 36 χωριά,
Το Torul η Ελληνική Άρδασσα μέχρι το 1923 ,είναι μια πόλη στην επαρχία της Αργυρούπολης ( Gumushane ) του Πόντου στην περιοχή της Μαύρης Θάλασσας της Τουρκίας.
Είναι η έδρα της περιφέρειας Τορούλ.
Ο πληθυσμός του είναι 5.794 (2022).
Η πόλη βρίσκεται σε υψόμετρο 1.020 μέτρα